مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از موضوعات عمده‌ی شعر فارسی، عرفان است که از دیرباز ، میان شاعران این مرز و بوم جلوه‌ای خاص داشته است و آن‌ها با بهره گیری از افکار ناب عرفانی ، اشعاری زیبا و دلنشین سروده‌اند .اگرچه در دوره‌ی معاصر، آموزه‌های عرفانی شاعران عارف مسلک گذشته نظیر حافظ و مولانا دیگر نمود پیدا نمی‌کند؛ اما از آن‌جا که عرفان با جان و دل مردم ایران آمیخته است و شعر بهترین حوزه برای نمودار کردن عواطف و افکار درونی شاعر است، می‌توان جلوه‌هایی از این اندیشه‌ های ناب را در اشعار این دوره هم مشاهده کرد .در میان شاعران معاصر، محمدرضا شفیعی کدکنی ( م . سرشک )،قیصر امین پور و سید حسن حسینی از شاعرانی هستند که به دلیل تحصیل در رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی و انس و پیوند با متون صوفیّه و اشعار عرفانی، در سروده‌های خود از مباحث عرفانی بهره گرفته‌اند و می‌توان انعکاس عرفان آزاد اندیش و پویای خراسان را در شعر آن ها مشاهده کرد.این سه شاعر با توجه به دیدگاه‌های نزدیکشان، از عرفانی مشابه برخوردارند و طرز تلقی آن‌ها نسبت به مباحث هستی شناسی و معرفتی و تأملات سیاسی- اجتماعی و فرهنگی و عرفانی ، تقریباً مشابه است .البته میزان بهره گیری این سه شاعر نام آشنا، از موضوعات عرفانی به یک مقدار نیست و در این میان م.سرشک از اهمیّت بیشتری برخوردار است و در مجموعه-ی « هزاره‌ی دوم آهوی کوهی» عمّده ترین تأملات فلسفی و عرفانی خود را نمایان ساخته است .جایگاه قیصر امین پور ، بعد از م . سرشک می باشد و بیشترین اندیشه‌های عرفانی خود را در واپسین دفترهای خود ( گل‌ها همه آفتابگردانند و دستور زبان عشق ) نمودار ساخته است .سید حسن حسینی نیز ، در دفترهای شعر و نثر خود ، این اندیشه‌ها را بصورت پراکنده به‌کار برده است.در این جستار، به بررسی بازتاب اندیشه های عرفان ایـرانی، در سـروده های این سه شاعرمی پردازیم و مباحث هستی شناسی و معرفتی و تأملات سیاسی- اجتماعی و فرهنگی مرتبط با اندیشه‌های عرفانی را در سروده‌های آن ها بررسی می‌نماییم.

عبهرالعاشقین، متنی عرفانی و سرشار از مفاهیم انتزاعی است. در پژوهش حاضر این مفاهیم با توجّه به رویکرد جدید «لیکاف» و «جانسون» به استعاره مورد بررسی قرار گرفته اند. این پژوهش در سه فصل تنظیم شده است. در فصل نخست، ضمن بیان سیر مطالعۀ استعاره در غرب، ساختار نظریّۀ معاصر استعاره نیز بیان شده است. در فصل دوّم، در ابتدا استعاره‌های شناختی عبهرالعاشقین در قالب دسته‌بندی ارائه شده از سوی «لیکاف» و «جانسون» معرّفی شده، و سپساین استعاره‌ها با توجّه به اصول ارائه شده از سوی «یاکل» توصیف شده است. در فصل سوّم، به ارتباط میان این استعاره ها اشاره شده و نیز نظام استعاری متن مورد بررسی قرار گرفته است.یافته‌های ما نشان می-دهد که در این متن با سه دسته استعارۀ هستی شناختی، جهتی و ساختاری مواجه هستیم. این استعاره‌ها بر اساس انسجام معنایی موجود در عبهرالعاشقین در ارتباط با یکدیگر قرار گرفته، مجموعه‌ای از شبکه‌های استعاری را به وجود می‌آورند که بر اساس مدل‌های شناختی نظام‌مند و منسجمی شکل یافته اند.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

دیوان شمس به عنوان یکی از مهمترین کتب ادب فارسی است که نه تنها از نظر ادبی حائز اهمیّت فراوان می باشد بلکه از نظر عرفانی نیز قابل تأمّل و بررسی است. با نظر به اینکه آثار محدودی در مورد دیوان شمس تهیّه و تدوین شده است، و این اثر عظیم را تا حدّی مبهم و ناشناخته باقی گذاشته است، بنابراین نباید این نکته را فراموش کرد که ناآگاهی خواننده از اصطلاحات عرفانی آن موجب می‌شود که او فقط از خواندن این اثر به لذّت ادبی دست بیابد، ولی از درک اندیشه و عرفان آن تا حدود زیادی بی‌نصیب ماند. از این‌رو بررسی کلمات عرفانی و فهم عمیق معنا و مفهوم آنها، نقشی اساسی در شناخت غزلیّات شمس برعهده دارد.هدف اصلی کشف و شناخت این واژه‌ها و بررسی دیدگاه مولانا نسبت به آنهاست، که از میان اصطلاحات موجود، شاید نزدیک به 200 واژه برای نخستین بار مورد بحث و بررسی قرار گرفته، تا با این پژوهش، گامی به سوی درک معانی اشعار برداشته شود و موجبات فهم درست از اندیشه وی در غزلیّات شمس فراهم آید. شایان ذکر است مهمترین واژگانی که مولانا دیوان شمس را حول محور آنها بگردش درآورده است عبارت‌اند: از عشق، معشوق، خاموشی و سکوت، تجلّی، جوشش و حرکت، فنا و در نهایت وصال به بارگاه ملکوتی حضرت حق.

چكيده رساله/پايان نامه : دربارۀ سنایی، آثار ، افکار و تأثیر وی بر دیگران تاکنون پژوهش‌های مختلفی صورت گرفته است، با توجّه به ضرورت آگاهی از مطالعات قبلی و نیز جایگاه ویژۀ کتاب‌شناسی‌ها و مقاله‌شناسی‌ها در بهبود امر تحقیق و پژوهش، این جستار با مراجعه به سایت‌های اینترنتی و منابع کتابخانه‌ای، مقالات منتشر شده در مجلّات دانشگاهی را از سال 1308 تا پایان سال 1390 شناسایی و بر اساس موضوع و زمان نشر در دوازده فصل، از قبیل: اندیشه‌های کلامی، عرفان سنایی، جامعه‌شناسی، مسائل زنان، تطبیق آثار سنایی با آثار فارسی و غیر فارسی، تأثیر و تأثر سنایی، شیوۀ شاعری، کارکرد نقد و نظریه، تحلیل اشعار، ائمه و پیامبر، تحلیل آثار و موارد دیگر، طبقه‌بندی نموده و به نقد و تحلیل آن‌ها می‌پردازد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشتر مقالات دانشگاهی، در دهۀ هشتاد به چاپ رسیده است و از لحاظ کیفی نیز مطالعات قابل توجّهی هستند. از عوامل رشد تعداد مقالات این دهه، برگزاری دو همایش در سال‌های 1384 و 1387 وافزایش مجلات دانشگاهی بوده است. پس از مطالعۀ مقالات دانشگاهی نتایجی نیز در باب منابعی که بیشترین میزان استناد را داشته است، مصحّحان فعّال، نویسندگان فعّال، نشریات فعّال و جریان‌های مهمّ سنایی پژوهی بدست آمده و در جدول‌ها و نمودارهای زمانی و موضوعیارائه شده است.

دین اسلام را می‌توان از ابعاد گوناگونی مورد بحث و بررسی قرار داد. یکی از مهمترین ابعاد دین، شناخت مبانی آن است. اصول و مبانی دین، مجموعه‌ای از اعتقادات دینی را دربرمی‌گیرد که قابل تقلید نیست و هر انسانی برای رسیدن به درک درستی از اصول دین، باید تحقیق کند؛ در این راستا عامّۀ مردم، بحثها و مباحثه‌های اندیشمندان و علماء دینی را الگوی اعتقادی خود قرار داده و آنها را پذیرفته‌اند. مولانا جلال‌الدّین محمّد بلخی نیز به عنوان اسلام شناسی عارف، تعریف خاصّی از مبانی دین دارد. او با درک عمیق از رابطۀ ناگسستنی بین دین و عرفان و با الهام از رحمانیّت الهی، اثر عظیم خود، مثنوی معنوی، را سرود؛ چرا که مثنوی چکیدۀ تمام معارف نظری و تجربه‌های دینی و عرفانی او را شامل می‌شود. مبانی دین از نظر مولانا در اصولی چون توحید، اسلام، عشق، عمل صالح، صلات، ایمان و مبدأ و معاد تجلّی یافته است که آنها را می‌توان در دو اصل اسلام و عشق خلاصه کرد. تا زمانی که انسان به درک درستی از عشق نایل نشود، مفهوم درست اسلام را درک نخواهد کرد. لذا با مطالعه و تحقیق در مثنوی معنوی و با عنایت به نگاه خاص و عارفانۀ مولانا به دین، می‌توان به این نتیجه رسید که همسویی دین و عرفان برای نیل به حقّ و حقیقت، در حد چشمگیری قابل مطالعه و بررسی است.

سماع در لغت به معنی شنیدن و بهره بردن است، و در اصطلاح صوفیه عبارت است از آواز خوش و روح‌نواز و به‌طور مطلق غزل، به عبارتی آنچه ما امروزه از آن به موسیقی تعبیر می‌کنیم که به قصد صفای دل و حضور قلب شنیده می‌شود. اگرچه سماع در همه انواع خود با ابزار آلات طرب همراه نیست، اما در هر شکل نوعی التذاذ موسیقایی است. حقیقت این است که تأثیر موسیقی در روح انسان محتاج شرح و بیان نیست؛ انسان نیز همچون سایر موجودات به طور طبیعی از موسیقی تأثیر می‌پذیرد و بهره می‌برد.در مورد پیدایش سماع به معنی اصطلاحی آن که با ساز و آواز آمیخته بود، و در مجالس صوفیان با آدابی خاص اجرا می‌شد، اطلاع دقیقی در دست نیست. اگرچه صدای موذنان و نغمه دلنواز قاریان قرآن، از همان آغاز پیدایش اسلام، روح مومنان را تقویت می‌کرده،اما مجالس سماع صوفیانه چیز دیگری بوده است. از انتقادات منکران سماع که آن را بدعت می‌شمرده‌اند، می‌توان دریافت که در صدر اسلام در مجالس مومنان، چنین چیزی رواج نداشته، و از گفته‌های مشایخ برمی‌آید که در قرن سوم، سماع به‌عنوان رسمی خانقاهی رایج بوده است و در دوره‌های بعد کسانی چون ابوالسعید ابو‌الخیر، احمد غزالّی و مولانا، که همگی از بزرگان مکتب عاشقانه تصوّف‌اند، از بزرگترین مروجّان سماع بوده‌اند. البّته پیروان مکتب زاهدانه تصوّف مانند هجویری و امام قشیری و محمد غزالّی نیزبا احتیاط بیشتری سماع می‌کردند. برپایی مجالس سماع در تاریخ تصوّف سه گونه بارز داشت:1.سماع مبتدیان، 2.سماع عادتی، 3.سماع پختگان تصوّف. رواج سماع در محافل صوفیه نشان می‌دهد که عارفان به تأثیر جسمی و روانی موسیقی واقف بوده‌اند و می‌کوشیدند تا از ظرفیّت‌های موسیقی، در ارتقاء سالکان و تسهیل مراحل سلوک بهره بگیرند. جلسات سماع از طریق تقویت حالت‌های درونی و پایکوبی‌های آهنگین، زمینه تخلیه عاطفی را فراهم می‌آوُرد و تأثیر اشعار و تکرار اوراد و هم‌نوایی برای ایجاد خلسه و رهاسازی هیجان‌ها و افکار موثر بود. استفاده عملی از موسیقی در برنامه شفا و درمان در گذشته بیشتر به دو شکل قومی و سماعی رواج داشت. امروزه نیز موسیقی‌درمانی یکی از رشته‌های علمی دنیاست. در هرشکل اگر از ظرفیّت‌های موسیقی به گونه صحیح استفاده شود می‌تواند به صورت یک نیروی قوّی و پیش‌بینی کننده درمانی به‌کار آید که هدف آن آرامش و سلامتی روحی و جسمی انسان‌هاست.

چکیده ندارد.

عرفان ایرانی، افزون بر آن که سرمایه ی فرهنگی و مایه ی شکفتگی و نو به نویی اندیشه و معنویّت ایرانیان است، یکی از عناصر مهمِملیّت ماست که هم راهبر به ژرفای حقایق معنوی اسلام بوده است و هم پاسدارِ هویّت فرهنگی ایرانیان در گشت روزگاران؛ نظری نه گذرا، به آثار عارفان برجسته ی ایرانی و سنجش آن با متون کهن چون سروده های زرتشت و دیگر متون اوستایی که هر دو دسته، میراث مکتوب ایرانیان هستند، ما را با این حقیقت آشنا می کند که بینش معنوی و عارفانه در ایران به روزگاران کهن باز می گردد؛ هر چند در تصوّف اسلامی و آموزه های عارفان مسلمان ایرانی، سیرابِ اندیشه هایی می شویم که سرچشمهقرآنی دارند و میوه چین باغسار محمدی(ص) هستیم ولی زمینه های متناسب با این اندیشه ها در ایران موجود بوده است که اسلام به آن حیات تازه و عمق بخشیده است.