مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

نظر به تقارب اندیشۀ دو گروه سلفیان و اخباریان، از یک سو، و تمایز مبنایی آنان، از سوی دیگر، مقایسۀ آرای آن‌ها مورد پرسش قرار گرفت که سؤال محوری جستار کنونی است. لذا، تلاش بر آن است تا جایگاه خرد در فهم مسائل دینی از نگاه آنان مورد نقد و بررسی قرار گیرد. در این بررسی معلوم شد که سلفیان تنها بر ظواهر احادیث نبوی و سیرۀ عالمان سلف تکیه دارند و اخباریان ظواهر روایات معصومان (ع) را اصل می‌دانند. به‌علاوه، هر دو گروه تعقل و اجتهاد را در فهم مسائل دینی قبول ندارند. در نقد آرای آنان می‌توان گفت: اوّلاً علی‌رغم توصیه‌های فراوان نصوص دینی به تعقل و اهمیت آن، عقلانیت نزد آنان نادیده انگاشته شده است؛ ثانیاً با توجه به آیات محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ و... و موضوع سندیت و دلالت احادیث و نیاز به پاسخگویی به مسائل مستحدثه، ضرورت توجه به اجتهاد امری بدیهی است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 115 تا 137

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

مسائل مشترک فلسفه دین و فلسفه اصول

نویسنده:

حسن معلمی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

کلیدواژه‌های اصلی :

فلسفه دین , فلسفه اصول

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 153 تا 174

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

واقع نمایی و ارزش معرفتی شناختهای ظنّی بر مبنای نظریه اعتباریات علامه طباطبایی

نویسنده:

مهدی عاشوری؛ عبدالحسین خسروپناه

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه تهران,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

ادراکات اعتباری , معرفت ظنی , معرفت شناسی اسلامی , امور اعتباریه صرف , درباره علامه طباطبایی

کلیدواژه‌های فرعی :

اعتباری بودن وجود , واقع نمایی , ادراکات حقیقی , معیار شناخت , حکمت متعالیه , وجود واقعی , واقع نمایی ادراک , ارزش معرفتی , فلسفه اصول , معرفت گزاره ای(مقابل معرفت غیر گزاره ای) , معرفت غیر گزاره ای(مقابل معرفت گزاره ای) , وجود ذهنی , نظریه مطابقت , شک((مقابل یقین به معنی اخص)، اصطلاح وابسته) , یقین به معنی اعم(اصطلاح وابسته) , هستی شناسی علم , رساله الولایه , معانی اعتباری , وجود ذهنی حقیقی , وجود ذهنی اعتباری , علقه نفس الامری , ملاک واقع نمایی , انکشاف واقع , حکایت گری غیرذاتی , واقع نمایی معانی ذهنی , حکایت گری مجازی معانی اعتباری , معانی دلبخواهی , ادراکات غیرحقیقی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی , مرتضی مطهری , عبدالله جوادی آملی , ابن سینا: ابوعلی سینا , محمدرضا مظفر

شاپا (issn):

2008-9422

چکیده :

باور ظنّی و غیریقینی در فلسفۀ اسلامی در حکم جهل است و ادلۀ اعتبار «اطمینان» در علم اصول نیز تنها ارزش عملی آن را اثبات میکند. پرسش این است که آیا ادراکات غیریقینی ارزش معرفتی ندارند. در این مقاله با بازسازی نظریۀ اعتباریات و تقسیم «وجودهای ذهنی» به «وجود ذهنی حقیقی» و «وجود ذهنی اعتباری» نشان میدهیم که برخی از «معانی اعتباری» میتوانند از واقعیت حکایت کنند. درصورتی ادراک اعتباری واقعیت را بازنمایی میکند که به ادراکی ذاتی تکیه داشته باشد و میان محکی واقعی و محکی ادعایی «علقهای نفسالامری» وجود داشته باشد. در غیر این صورت این اعتبار دلبخواهی خواهد بود. این علقه منشأ واقعنمایی معانی اعتباری و منشأ صدق جزئی در شناخت ظنّی است. بر خلاف ادراکات حقیقی، نمیتوان این ملاک را به صورت مستقیم «احراز» نمود و در شناخت‌های ظنّی «معیار» ارزیابی ادراکات غیرحقیقی مبتنی بر «ملاک» واقعنمایی آن‌ها نیست.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 55 تا 73

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

قلمرو حسن و قبح عقلی در مسائل کلامی از دیدگاه علامه شعرانی

نویسنده:

محمدجواد حیدری کاشانی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF چکیده

وضعیت نشر :

قم : دانشگاه قم ,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

09. قواعد کلامی Basic Principles of Kalam , قاعده حسن و قبح عقلی , حسن و قبح عقلی , ضرورت دین , تفاوت عقل و نقل

کلیدواژه‌های فرعی :

انتظار بشر از دین , هماهنگی عقل و نقل , محدوده عقل , اشاعره (اهل سنت) , تقلید در اصول دین , تعریف دین (مسائل جدید کلامی) , حسن و قبح شرعی , عقلانیت دینی , عقل(منطق) , 13. علم کلام , فطری بودن دین , فلسفه اصول , اضطرار بشر به دین , نقل (معرفت شناسی) , اثاره عقول , تفکر وحی محور , نقل ارشادی , انتظارات دین از بشر , کفایت عقل برای سعادت , منشأ اختلافات بشر , عقلانیت فقه ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی

چکیده :

در این مقاله به نقش اساسی نظریه حسن و قبح عقلی در اثبات بسیاری از دعاوی الهیات و کلام از دیدگاه علامه شعرانی می‌پردازیم. پس از توضیح دلایل شعرانی در قبول نظریه حسن و قبح عقلی به موارد استفاده از آن در آثار ایشان اشاره شده است. چگونگی اثبات ضرورت دین، توضیح انواع نیازهای آدمی به دین و انتظار بشر از دین براساس نظریه حسن و قبح عقلی بیان شده است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 180 تا 198

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

مقدمه ای بر فهم نظریۀ اعتباریات در بستر ریشه های نظری و ادوار حیات علمی علامه طباطبایی

نویسنده:

حسن دانایی فرد، حسین سوزنچی، مرتضی جوانعلی آذر

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

قم: پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی ,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

علامه طباطبایی , امور اعتباریه صرف , ادوار حیات علمی علامه , درباره علامه طباطبایی

کلیدواژه‌های فرعی :

ادراکات اعتباری , اصول فلسفه رئالیسم , حکمت عملی , فلسفه اصول , زمینه ارائه نظریه اعتباریات , فعالیت های ارادی , رسائل سبع ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی , مرتضی مطهری , عبدالله جوادی آملی

چکیده :

نظريه اعتباريات يكی از ابتكارات فلسفی علامه طباطبايی است كه به علت پاره ای از مشكلات موجود بر سر راه فهم اين نظريه، متأسفانه تاكنون به گونه ای مناسب شرح و تبيين نشده است؛ به همين خاطر با مروری بر آثار به نگارش درآمده درباره اين نظريه، به سادگی می توان شاهد اشكالات و انتقادات فراوانی بود كه پژوهشگران بر اين نظريه وارد كرده اند؛ اشكالاتی كه ريشه آنها عمدتاً در تفطن نيافتن بر مسئله ای است كه علامه طباطبايی با ارائه نظريه اعتباريات به دنبال حل آن بوده اند. نگارندگان اين مقاله معتقدند بررسی ارائه نظريه اعتباريات با توجه به ادوار حيات علمی علامه طباطبايی، پی جويی ريشه های نظری اين نظريه در علومی كه وجهه همت ايشان بوده و درنهايت بررسی آثار و مكتوبات ايشان در زمينه اعتباريات در بستر ادوار و ريشه های يادشده، می تواند زمينه ای مناسب را برای فهم مسئله مورد توجه علامه طباطبايی در ارائه نظريه اعتباريات و درنتيجه فهم عميق تر و دقيق تر اين نظريه فراهم كند و بسياری از اشكالات مطرح شده درباره آن را از پيشرو بردارد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 113 تا 140

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

رویکردی روش شناختی به تمایزات عقاید و احکام دینی

نویسنده:

حمیدرضا شاکرین

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

قم: پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی ,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

11. عقاید dogmas (the distillate of doctrines) , روش (مسائل جدید کلامی) , روش شناسی , فلسفه اصول , احکام‌ دینی

کلیدواژه‌های فرعی :

حکم ثانوی , حکم ظاهری , احکام فقهی , اصطلاحنامه فقه , نقل (معرفت شناسی) , پلورالیسم صدق ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه حلی , عبدالله جوادی آملی

چکیده :

مسئله روش، يكی ازپيش نيازهای مهم هر علمی اسـت. علـم اصـول الفقـه ـ كـه روشـگان اسـتنباط فقـه اسـلامی اسـت ـ در طـول تـاريخ پابـه پـای فقـه، رشـد و بالنـدگی و جايگـاه درخوری يافته است؛ ولی در سپهر عقايد و علـم كـلام، مباحـث روش شـناختی چنـانكـه انتظار می رود رشد و توسعه نيافته است. پژوهش حاضر بر آن است تا بـه عنـوان درآمـدی بر روش شناسی عقايد به مقايسه اين دو حوزه دانشی بپردازد و در پرتو بازشناسی تمـايزات آنها، پاره ای بايسته های روش شناختی حوزه عقايد را دريابد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 5 تا 26

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

کارکردهای عقل عملی در اصول فقه شیعه

نویسنده:

محمد عرب صالحی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

قم: پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی ,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

حسن و قبح , فقه شیعه , عقل نظری((مدرک مربوط به نظر)، مقابل عقل عملی) , عقل عملی((مدرک کلیات مربوط به عمل)، مقابل عقل نظری)Alʿaql al-ʿamalī(practical intellect)

کلیدواژه‌های فرعی :

دفع ضرر , 2- قاعدة اللّطف: قاعده لطف , برائت عقلی , حسن و قبح ذاتی , حسن و قبح عقلی , فلسفه اصول , مکتب اخباری (اهل حدیث شیعه) , فحص ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین

چکیده :

كاركرد عقل عملی در اصول فقه گرچه فی الجمله و به طور پراكنده در كتب اصولی مورد بحـث قرار گرفته است؛ اما با اينكه مجموعه احكام عقل عملی مورد استفاده در اصول فقه، چـه بـه نحـو كلی، مثل اصل حسن و قبح عقلی و چه به نحو صغروی، مانند قبح تجـری، قـبح تفويـت اغـراض مولا و حسن احتياط، فراوان ودارای جهات مختلفـی اسـت، تفصـيل بحـث در هـيچيـك از ايـن كتب به نحو موضوعی و يكجا مورد بحث و مداقه قرار نگرفته است. در برخی از كتـب متقـدمان بـه برخـی از وجــوه مسـئله پرداختــه شـده اســت؛ مـثلاً بحــث از حسـن وقــبح در كتبـی چــون «الفوائدالحائرية» (ر.ك: وحيد بهبهانی، 1415ق، ص363ـ378» ،(الفصولالغروية» (ر.ك: صاحب فصول، 1404ق، ص316ـ350» ،(فرائدالاصول» (ر.ك: شـيخ انصـاری، [بـيتـا] ص230ــ245 (و «هداية المسترشدين» (ر.ك: اصفهاني، [بيتا]، ص433ـ442 (ديده می شـود؛ امـا پـس ازآن، ايـن اندك هم در كتب متأخرين كمياب گرديـده اسـت و تنهـا محقـق اصـفهانی در لابـلای دليـل انسداد، بحثی درمورد آن آورده است (محقـق اصـفهاني، 1374 ،ج2 ،ص322بـه بعـد). در كتـب مختلف شهيدصدر اين مسئله تا حدودی جايگاه خود را باز يافتـه اسـت و اخيـراً جنـاب عمـار ابورغيف يكی از شاگردان شهيد صدر در كتابی دو جلدی تحت عنوان «الاسس العقليـة» بحـث مستقلی با عنوان تطبيقات عقل عملی در اصول فقه مطرح نموده است. البته طبيعی است كه جـای چنين مباحثی نه در علم اصول كه در فلسفه علم اصول است و چنين علمی بسان ساير فلسفه هـای مضاف به علوم، هنوز در حوزه های علوم دينی جايگاه اساسی خود را نيافته است؛ گرچه محققان گرانمايه ای در اين زمينه پيشقدم گرديده و در پی پايه گذاری اين علوم برآمده اند. در اين نوشتار پس از تبيين مفردات موضوع و تعيين مراد از عقـل عملـی و تبيـين موضـوع و محدوده آن، به كاركردهای عقل عملی در مباحث اصولی اشاره گرديده است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 111 تا 136

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تعریف مفاهیم اخلاقی و ساختارهای قرآنی

نویسنده:

محمد عالم زاده نوری

نوع منبع :

مقاله , مدخل مفاهیم(دانشنامه مفاهیم)

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

خراسان رضوی: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم شعبه خراسان رضوی مرکز پژوهشهای علوم اسلامی و انسانی,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

مفاهیم اخلاقی-دینی در قرآن , احکام اخلاقی , مفاهیم اخلاقی , اصطلاحنامه علوم قرآنی , تعریف لفظی , رسم ناقص , تعریف مثالی , فلسفه اصول , انواع تعریف , شرایط تعریف , تعریف قراردادی

کلیدواژه‌های فرعی :

ایمان حقیقی , آیه 104 آل عمران , آیه 155 بقره , آیه 1 مومنون , آیه 2 مومنون , آیه 11 مؤمنون , آیه 2 مطففین , آیه 1 مطففین , آیه 3 مطففین , آیه 229 بقره , آیه 003 بقره , آیه 004 بقره , آیه 002 بقره , آیه 48 انبیاء , آیه 4 ماعون , آیه5 ماعون , آیه 47 مائده , آیه 135 آل عمران , حد ( معرف ) , رسم ( معرف ) , تعریف تشبیهی , اوصاف دیندار , تعریف ایمان , ایمان در قرآن , آیه 2 انفال , آیه 133 آل عمران , تعریف به ضد , مومن حقیقی , تعاریف در قرآن ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی

چکیده :

در منابع دینی به‌ویژه قرآن کریم، گاهی با سیاق‌ها و ساختارهایی مواجه می‌شویم که به نظر می‌رسد در صدد تعریف یک مفهوم یا پدیده است. پرسش این است که آیا در حقیقت می‌توان از این ساختارها به تعریف دقیق یک مفهوم دست یافت یا خیر؟ اگر پاسخ منفی باشد، اشکالات و چالش‌های این ساختارها برای تعریف چیست و چرا نمی‌توان برخلاف ظاهر آنها که گویای تعریف است، توقع تعریف به معنای واقعی کلمه از آن داشت؟ این سیاق‌ها و ساختارها گرچه که هم در متون روایی است و هم در قرآن کریم، اما در این مقاله به بررسی برخی سیاق‌هایی پرداخته می‌شود که در مورد مفاهیم اخلاقی در آیات به‌کار رفته است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 4 تا 35

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

قلمرو دین و ضوابط علوم دینی

نویسنده:

سعید ضیائی فر

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

قم: دانشگاه قم,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

تدین , علوم دینی , قلمرو دین (مسائل جدید کلامی) , فلسفه دین , قواعد فهم دین

کلیدواژه‌های فرعی :

عقلانیت دینی , فلسفه اصول , مکتب اخباری (اهل حدیث شیعه) , جامعیت و کمال دین خاتم , دلیل عقلی(قسیم دلیل نقلی و دلیل مرکب از عقلی و نقلی) , دلیل نقلی(قسیم دلیل عقلی و دلیل مرکب از عقلی و نقلی) , ملاک دینی بودن علم , غیر دینی بودن اصول فقه , قواعد دینی فهم دین , ضوابط برون دینی فهم دین , قواعد فهم اختراعی شارع , امارات معتبر , شأن تفسیری پیامبر , احادیث مورد استناد اخباریون ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی , ناصر مکارم شیرازی

چکیده :

این نوشتار درباره یکی از زاوایای مسئله قلمرو و دین بحث می‌کند و آن، دین یا غیر دینی بودن ضوابط فهم دین و علوم دین است. اجمالاً دو دیدگاه در این زمینه وجود دارد؛ دیدگاهی که ضوابط فهم دین را هم در قلمرو دین می‌داند و دیدگاهی که ضوابط فهم دین را علی الاصول در قلمرو دین نمی‌داند. در این نوشتار این دو دیدگاه به همراه ادله شان بررسی شده است و در پایان نمونه‌ای از تاثیر گذاری این دو دیدگاه بر مباحث دین شناختی مطرح گردیده است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 79 تا 94

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

فقه و اصول: قاعده لاضرر

نویسنده:

مهناز عباسپور

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران : دانشگاه امام صادق (ع) ,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

اصطلاحنامه فقه , قاعده لا ضرر (قواعد فقهی جعفری) , فلسفه اصول

کلیدواژه‌های فرعی :

نفی احکام ضرری , مفاد حقوقی قاعده لاضرر , معنای نفی در قاعده لا ضرر , نفی ضرر غیر متدارک , قاعده لاضرر در مقام انشاء , قاعده لاضرر در مرحله اجرا - ,

چکیده :

این مقاله به بررسی مفاد حقوقی قاعده لاضرر می پردازد. عمده اختلاف فقها در این زمینه بر روی معنای لا در این قاعده است. بنا به عقیده برخی این لا به مقام حکم باز می گردد و به عقیده برخی دیگر به نفی موضوع و به عقیده عده ای مربوط به مقام نهی و در عمل است و این در حالی است که عده ای دیگر از آن نفی ضرر غیر متدارک را استنباط می کنند. این مقاله پس از بررسی این چهار قول ، قول مختار را بیان می کند.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 5 تا 9

مشخصات اثر

ثبت نظر

1 2 3 4 5 6

تعداد رکورد ها : 54

درخواست مدرک

کاربر گرامی : برای در خواست مدرک ابتدا باید وارد سایت شوید

چنانچه قبلا عضو سایت شده‌اید ورود به سایت در غیر اینصورت عضویت در سایت را انتخاب نمایید

ورود به سایت

عضویت در سایت

ارسال نظر

نوع

توضیحات

آدرس پست الکترونیکی

کد امنیتی **

با موفقیت به ثبت رسید

كليه حقوق محفوظ است ، استفاده از مطالب با ذكر منبع بلامانع است.