مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

پرداختن به وضعیت سیاسی و اجتماعی زنان به عنوان نیمی از پیکره اجتماع، می‌تواند یکی از ضروریات فعلی در تحقیقات علوم انسانی و اجتماعی باشد. خاصه که بررسی هر دوره زمانی بدون توجه به حضور زنان در آن مقطع کاری ناقص تلقی خواهد شد. چنان که درباره تاریخ ایران و اسلام نیز چنین نارسایی و عدم توجه به حضور و نقش زنان ملحوظ است.

فضایل و امتیازات خاص امام علی(ع) ، منشأ حسادت و کینه‌توزی برخی از مسلمانان، خصوصاً بنی‌امیه حتی در زمان حیات پیامبر اسلام(ص) بود. رفتارهای غلط خلفا همچون جلوگیری از بیان احادیث نبوی، بدعت در مسایل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، تبعیض‌های سیاسی همچون قوم‌گرایی، احیای معیارهای جاهلی و قرار دادن آن‌ها به‌جای ایمان و تقوا، تبعیض‌های اقتصادی در تقسیم بیت‌المال و غنایم جنگی، کشته‌شدن عثمان در سال 35 هجری و جهالت مردم نسبت به فضایل و جایگاه امام علی(ع) ، جامعه‌ای را پدید آورده بود که تاب احیای حکومت نبوی در قالب عدالت‌محوری امام علی(ع) را نداشت. بعد از بیعت مردم با آن حضرت، حکومت ایشان با چالش‌های سیاسی و نظامی، از قبیل جبهه‌گیری سران و اشراف مناطق حجاز، عراق، یمن و شام در مقابل ایشان، و همچنین جنگ‌های جمل، صفین و نهروان روبرو شد. بازگشت فرهنگ جامعه به تعصبات قبیله‌ای، و تشکیل جلسات قصه‌خوانی و نقل اسرایلیات نیز از جمله چالش‌های فرهنگی موجود در زمان حکومت علی(ع) بود. در این بستر اجتماعی، گروه‌های سیاسی مذهبی متعددی از قبیل اندیشه علوی، اندیشه عثمانی، گروه قاعدین، خوارج و مرجیه شکل گرفت. مردم که تحت تاثیر منحرفین، از جنگ خسته شده بودند، عملاً از فرمان امام سرپیچی می‌کردند. آن حضرت در برابر مشکلات سیاسی به مدارا و گفتگو با مخالفان، و قاطعیت در مقابل تهدیدکنندگان اصول و ارزش‌های اسلامی پرداخت. او با اقداماتی نظیر پس گرفتن بیت‌المال از متعرضین به آن، تقسیم مساوی بیت‌المال، تقسیم غنایم جنگی بین رزمندگان، دعوت غلات به حق و در نهایت سرکوب آن‌ها، راهنمایی و سرزنش صوفیان، به مقابله با چالش‌های اقتصادی و فرهنگی زمان خویش پرداخت. تلاش‌های آن حضرت، احیای سنت نبوی، سرکوب زیاده‌خواهان و قدرت‌طلبان، روی کار آمدن افراد شایسته و باایمان، عدالت در تقسیم بیت‌المال و برخورد با متخلفین برای استیفای حق مردم را در پی داشت.

یکی از ارکان مهم جامعه اسلامی پس از رحلت نبی اعظم (ص) همسران رسول خدا (ص) بوده اند. حضور این بانوان فرهیخته در تحولات عصر پس از نبی اعظم (ص) امری است که از دید مورخان به دور نبوده است. اما آنچه مسلم است جایگاه ارزشی و موقعیت والای آنان در جامعه پس از پیامبر (ص) حضور آنان در کنار برخی جریانهای سیاسی ، فرهنگی از دید محققان به دور مانده است. آنچه مقرر است در این پژوهش به آن پرداخته شود پاسخ این سوال اساسی است: این بانوان که به لقب پر مسمی امهات المومنین ملقب شده بودند چه نقشی در تحولات سیاسی و اجتماعی عصر پس از نبی اعظم (ص) بر عهده داشتند. تحقیقات نشان داد، همسران رسول خدا (ص) نقش موثری در تغییرات فرهنگی از سبک جاهلی به شیوه اسلامی بر عهده داشتند و در تحولات عصر بعد از نبی اعظم (ص) هم منفعل نبودند بلکه با حضور در عرصه های مختلف بر جهت گیری های سیاسی و تغییرات فرهنگی هم تاثیر گذاشتند. روش پژوهش در این بررسی روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر منابع تاریخی و کتابخانه ای است

مسأله اصلی در تحقیق حاضر اینست که نقش بیعت در شکل‌گیری قدرت سیاسی در اسلام چیست (صدر اسلام تا پایان دوران امام علی) برای یافتن پاسخ این سوال 4 فرضیه مطرح کرده‌ایم که فرضیه اصلی عبارتست از اینکه"از صدر اسلام تا پایان دوران امام علی تنها در دوران پیامبر و امام علی بیعت نقش اساسی در شکل‌گیری قدرت داشته است" مراد ما از نقش، اثرات و نتایج بیعت‌های پیامبر است؛بدین معنی که ما ابتدا بیعت‌های پیامبران را از متون معتبر تاریخی نقل نموده و تحلیل کرده‌ایم و یک سری اثرات و نتایجی را از بیعت‌های پیامبر استنتاج کرده‌ایم و همان‌ها را مصادیق نقش قرار داده‌ایم. از مجموع بیعت‌های مهم پیامبر ما پنج اثر را استنتاج کرده‌ایم که عبارتند از: 1-تشکیل جامعه سیاسی:جامعه‌ی سیاسی با بیعت مردم یثرب با پیامبر در عقبه منی شکل گرفت. 2-پیوند دین و سیاست:در بیعت‌های پیامبر دین و سیاست در پیوند کامل است. 3-ایجاد زمینه برای رشد و تکامل اسلام:با بیعت اهالی یثرب با پیامبر آن حضرت بسط ید پیدا کرده حکومت تشکیل داد و بعد از آن بود که زمینه‌ی نزول احکام سیاسی، اقتصادی، و اجتماعی اسلام فراهم گردید. 4-انتقال مرکزیت از مکه به یثرب:مرکزیت و محوریت از مکه به یثرب منتقل شد. 5-مقبولیت این اثرات (به جز چهارمی) معیار ما در بررسی بیعت خلفای بعد از پیامبر است. در بیعت ابوبکر هیچ کدام از اثرات بیعت پیامبر وجود نداشته است. 1-تشکیل جامعه‌ی سیاسی:در تشکیل جامعه سیاسی به ریاست ابوبکر بیعت هیچ نقشی نداشته است 2-پیوند دین و سیاست:یکی از بزرگان در این مورد می‌گوید: نهال سکولاریسم و جدایی دین از سیاست در ثقیفه کاسته شد.3-ایجاد زمینه برای رشد اسلام: در زمان ابوبکر و سایر خلفا هرچند اسلام از لحاظ توسعه اراضی رشد داشت، اما انحرافات زیادی به وجود آمد.4-مقبولیت:اگر شمشیر و تازیانه عمر در داخل مدینه و شمشیر خالد را در خارج از آن، کنار بگذاریم حکومت ابوبکر هیچ مقبولیتی نداشته است.در دوران عمر و عثمان یا بیعتی صورت نگرفته و در صورت وجود بیعت هیچ کدام از آثار بیعت پیامبر را نداشته است. بنابراین در دوران خلفای ثلاله بیعت نقشی در شکل‌گیری قدرت سیاسی نداشته است. بیعت مردم با امام علی تمامی اثرات بیعت را دارا بوده است: 1-تشکیل جامعه‌ی سیاسی: تشکیل جامعه‌ی سیاسی با بیعت آزادانه و رضایت کامل مردم بوده است. 2-پیوند دین و سیاست:در دوران اما علی دین و سیاست در پیوند کامل بوده است.3-ایجاد زمینه برای رشد اسلام: امام در این راستا کارهای مهمی انجام داد. پیامبر بارها فرمودند: یا علی من برای تنزیل قرآن می‌جنگم و تو برای تأول آن. 4-مقبولیت: از متون تاریخی و خطبه‌های نهج‌البلاغه می‌توان مقبولیت حکومت امام علی را به خوبی دریافت کرد.بنابران بیعت مردم با امام علی تمامی اثرات بیعت‌های پیامبر را داشته است و بیعت در دوران امام مثل دوران پیامبر نقش اساسی در شکل‌گیری قدرت داشته است.

موضوعی که دراین پایان نامه مورد تحقیق قرار گرفته نخستین تفسیر فارسی موجود موسوم به ترجمه تفسیر طبری است که اهم مطالب بررسی شده، شامل موارد زیر می‌باشد: -1 ترجمه قرآن و بررسی آراء مخالفان آن. -2 اهداف و منابع نگارش این تفسیر. -3 سبک و روش ترجمه‌آیات و متن تفسیر. -4 بررسی تطبیقی این تفسیر با تفسیر طبری. -5 بررسی جایگاه اهل بیت (ع) و خلفاء بعد از پیامبر (ص). با توجه به مطالب فوق نتایج زیر بدست آمده‌است : تفسیرطبری یکی ازمنابع این تفسیر بوده، همراه با چندین منبع دیگر که شرح آن مفصلادررساله حاضر آمده‌است و دیگر آنکه قصد مترجم و یا مولف این تفسیر نگارش ترجمه قرآن همراه با تاریخ انبیاء (ع) و زندگی پیامبر (ص) و اهل بیتش (ع) و خلفاء بعد ازاو، برای پند و عبرت‌اندوزی ازآن بوده‌است و در بررسی سبک و روش ترجمه آیات به صحت و سقم‌آن در تفسیر به بررسی مطالب تاریخی و خلط آن با اساطیر و لغزشهای آن و سایر مطالب پرداخته شده و در بررسی تطبیقی خاطر نشان گردید که مترجم در صدد این نبوده‌است ، آراء طبری را ذکر کند بلکه خود چه بسا قول مرجوح را برگزیده‌است . ونیز در نقل داستانهاتصرفاتی بعمل آورده است و نگارنده در پایان کار جایگاه اهل بیت (ع) و خلفاء بعد از پیامبر (ص) را مورد نقد و بررسی قرار داده‌است و مالا از رهگذر مطالعات یادشده می‌توان به ارزش این تفسیر از ابعاد مختلف آن آشنایی بهم رساند.

سید محی الدین بن تاج الدین بن قتّال متخلص به «محیا»، یک از شاعران پارسی گوی قرن 11 قمری و سنی مذهب است که در آثار خویش، عشق و ارادتش را به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) به ویژه حضرت علی(ع) بی پرده ابراز داشته است. او در دیوان اشعارش، در کنار مدح پیامبر(ص) و خلفای راشدین، بارها و به طور خاص، از حضرت علی(ع)، در نهایت احترام، اصالت و تقدّس یاد کرده است. در این نوشتار، به بیان دیدگاههای این شاعر درباره خلفای راشدین و به ویژه حضرت علی(ع) پرداخته شده است. محیا، حضرت محمد(ص) را محبوب و معشوق خود می داند و به حضرت علی(ع) عشق می ورزد و خود را از نسل حضرت علی(ع) می داند.

چکیدهیکی از فرازهای مهم جریان حدیث پس از درگذشت پیامبر (ص)، ماجرای پیشگیری از گفت و شنود حدیث نبوی از سوی خلفایی است که پس از آن حضرت به قدرت رسیدند. از آنجا که چنین واکنشی رویاروی آثار بجا مانده از ممتازترین چهره دین اسلام، طبعا پرسش برانگیز و توجیه نشدنی می نماید، اهل سنت از دیرباز تلاش کرده اند با بیان ادله ای این کار خلفا را توجیه کنند.گر چه از سویی دیگر این ادله نقد و رد شده اند، ما در این پایان نامه می خواهیم هم در مقام نقد نوین آن ادله برآییم و هم دلیل هایی که عمده ترند و کمتر مورد توجه قرار گرفته اند را یادآوری کنیم و ضمن بازخوانی بخشی از تاریخ حدیث و پرتو افکنی به گوشه هایی از آن نشان دهیم که ادله مطرح شده معطوف به ذهنیت های اعتقادی بوده است تا نگاه به واقعیت های سیاسی و اجتماعی صدر اسلام.بررسی عوامل منع تدوین حدیث و بازخوانی جایگاه ویژه اهل بیت (ع) و کیفیت تعامل خلفا با آنان و نشان دادن لزوم ایجاد زاویه ای جدید در تحلیل مباحث تاریخی مسلماناناز اهداف این تحقیق است.اهمیت این تحقیق جدا از آن که به بررسی نوین از این بحث و مشاجره طولانی می پردازد، می تواند گامی برای هر چه عقلانی تر کردن نقد و بررسی ماجراهای پر فراز و نشیب تاریخ صدر اسلامو نزدیک تر شدن شیعه و سنی در محورهای اختلاف برانگیز آن دو باشد. بنابر این، این تحقیق که با رویکردی تحلیلی – توصیفی و به روش کتابخانه ای، صورت گرفته است می تواند علاوه بر سودمندی برای پژوهشگران دانش حدیث، گامی در جهت تقریب و همدلی مذاهب و روشی یگانه برای دنبال کردن هر چه طبیعی تر و عاری از تعصب محورهای بحث برانگیز باشد.بر اساس ره یافت این پژوهش علت اصلی منع تدوین حدیث را در مباحث اعتقادی خلفا و تاثیر پذیری آنان از علمای یهود جستجو کرد. اگر چه در این باره نمی توان عوامل سیاسی را نادیده گرفت، اما ریشه اصلی آن را باید در همان مباحث جستجو کرد.کلمات کلیدی:حدیث، منع تدوین حدیث، خلفای سه گانه، تاریخ حدیث، حدیث نبوی

کتاب «كارل بروكلمان في الميزان» نوشته شوقی ابو خليل، به زندگی و مهم ترین تألیفات بروکلمان پرداخته است. در ادامه افتراها، دروغ ها و اتهاماتی که وی به تاریخ عربی تا وفات حضرت رسول خدا (ص) خلفای راشدین، عصر اموی، عصر عباسی و تاریخ حدیث نسبت داده، آمده است. شرق شناسان خوش بين و ميانه رو (گرچه اين اصطلاح با موضع گيرى ها و ديدگاه هاى آنان چندان منطبق نمى باشد.) مانند بروکلمان با شناخت ناقص و اطلاعات محدود در مورد شرق و به ويژه اسلام و مسلمانان با آنکه گاهى كارهاى مفيد و مثبتى انجام داده اند، اما دچار اشتباه ها و داورى هاى خطاى ناخواسته شده اند.