مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

این جزوه گامی است در جهت شناسایی شرک و عوامل بوجود آورنده آن که شامل سه فصل است . فصل اول : در این فصل ابتدا معنای لغوی و اصطلاحی شرک و سپس انواع شرک با توجه به آیات قرآنی، بیان میشود. فصل دوم: این فصل شامل سه بخش می‌باشد که در بخش الف صفات مشرکین بیان می‌شود و در بخش ب عقاید آنان بررسی می‌گردد و در بخش ج احکام مشرکین توضیح داده می‌شود. فصل سوم : این فصل اختصاص دارد به شبهات گروه وهابی در مورد شرک .

اختلاف نظر در بعضی از اعتقادات در میان مسلمانان بوجود آمد و باعث ایجاد فرق کلامی گردید و همرا با فراز و نشیب و پیامدهای مثبت و منفی استمرار یافت. مشهورترین این فرق ، معتزله ، اشاعره و امامیه می باشند و امروزه در میان اهل سنت ، فرقه اشاعره غلبه فکری خود را بر سایر فرق کلامی آنان حفظ کرده و در تشیع نحله امامیه (اثنی عشریه) توانسته است از مبانی فکریو اعتقادی خود به رغم محدودیت های خاص دفاع نماید و پایدار بماند.در کنار فرق مهم و مشهور کلامی جریانات و گروه های افراطی نیز کم و بیش ظهور و افول کرده اند، از جمله آنها در دوران معاصر«وهابیدن هستند» که با ادعای سنی گری به مخالفت و عداوت با بعضی از فرق مسلمان، بالاخص مذهب امامیه و آنها را به دلیل بعضی از باورهایشان چون شفاعت، توسل ، زیارت و .... متهم به شرک و کفر نموده و در این راستا بدون توجه و گفتمان علمی و منصفانه ؛ اقدام به خصومت، خشونت و تکفیر و تفسیق مخالفین خود کرده و مع الاسف، اتحاد و اصالت مسلمین را شکننده ساخته اند. در مقابل امامیه سعی دارد تا با بحث استدلالی مبتنی بر منابع اصیل اسلامی آموزه ها و باور های خود را ارائه و با مخالفین خود تعامل منطقی داشته باشد.در همین جهت در این نوشتار بناست تا با روشی منطقی و مستند اندیشه های امامیه، اشاعره و وهابیه در خصوص مسائل مربوط به شفاعت، توسل و زیارت بررسی و تطبیق گردد و اشتراکات و افتراقات آنها تبین شود. سپس به این سوال پاسخ داده شود که تفاوت دیدگاه وهابیت با اشاعره و امامیه در مسائل مذکور چیست؟ آیا وهابیت عقاید خود را در این زمینه از اشاعره گرفته است؟در این نوشتار پس از مطالعه، بررسی و تطبیق این نتیجه حاصل شد که؛ کلیات و اصل شفاعت، توسل و زیارت مورد قبول می باشد اما در مصادیق، جزئیات و اقسام و موارد آن اختلاف نظر جدی وجود دارد این تفاوت بین اشاعره و امامیه کمتر و بین امامیه و وهابیه به مراتب بیشتر است، اشاعره اگر چه بخشی از باورها را در خصوص شفاعت، توسل و زیارت را قبول ندارند و مشروع نمی دانند اما اقدام به تکفیر نمی کنند اما وهابیتبا تکیهبر افکار ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب با استنباطی سلیقه ای و یک جانبه ؛ بسیاری از مصادیق و موارد موضوعات مذکور را نه تنها شرک و کفر می دانند بلکه اعلان تکفیر و جنگ و ریختن خون آنان را مباح می دانند؛ بطور کلی می توان گفت که در بعضی از کلیات و اصول و مبانی اشاعره و وهابیت اشتراک نظر دارند، اما وهابیت برداشتهای فرعی و افراطی از آن کلیات و اصول را به خود اختصاص داده است.

این پایان‌نامه در صدد تبیین آرای محمد بن عبدالوهاب ـ پایه‌گذار فرق?‌ وهابیت ـ در بار?ه معیارهای توحید و شرک و سپس نقد آن توسط ادل?‌ عقلی و نقلی (قرآن و روایات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم) است. از این رو ابتدا مفاهیم توحید و شرک و اقسام هریک از آن‌ها از نظر ابن عبدالوهاب معرفی شده، سپس مورد نقد و بررسی و قرار گرفته، پس از آن به طرح معیارها و مصادیق توحید و شرک از نگاه او پرداخته شده است. این معیارها عبارتند از: 1ـ اعتقاد به نافع یا ضار بودن مخلوقات که شامل این مصادیق می‌شود: استفاده از تمائم، رقْیه و تِوْلَه، به‌دست‌کردن انگشتر یا بستن نخ و امثال آن برای دفع یا رفع بلا، تبرک‌جویی به مخلوقات، ناسزاگویی به روزگار و باد، عقیده به تطیر و تنجیم.2ـ عبادت غیر خدا که شامل موضوعاتی است مانندِ خواندن غیر خدا و درخواست از او (شاملِ استغاثه، استعانت، استعاذه، استسقا، التجا، شفاعت و توسل به غیر خدا)، نذر و قربانی کردن برای غیر خدا، اطاعت محض از عالمان و فرمانروایان در معصیت حقتعالی، توکل بر غیر خدا، محبت به غیر خدا و خوف از او، سجده بر غیر خدا، تعظیم و خشوع و انابه نسبت به غیر خدا و ریا و قصد رسیدن به دنیا از انجام اعمال (شرعی).در این قسمت به تبیین نگرش ابن عبدالوهاب نسبت به اموات و طلب حاجت از آنان نیز پرداخته شده است.3ـ انکار اسما یا صفات الهی 4ـ انکار قضا و قدر الهیدر نقد هر یک از این معیارها به فراخور آن، مباحثی پایه و اصلی بدین شرح مطرح گردیده است: بررسی مفهوم علیت از منظر قرآن کریم، بررسی مفهوم عبادت از منظر قرآن کریم، تفاوت معنای عبادت و دعوت (دعا یا خواندن)، بررسی تأثیر موت و حیاتِ اسباب و نیز عجز و قدرت آن‌ها بر موحّدانه یا مشرکانه بودن اعمال. در مرحله بعد، هر یک از معیارها و مصادیق آن به طور خاص، با استفاده از آن مطالب پایه و نیز آیات وروایات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ـ که همگی از منابع اهل سنت استخراج شده ـ مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.

سلفی گری، جریان نوظهور اصلاح طلبی است، برخاسته از دل اصحاب حدیث که در سراسر جهان در حال رشد و نمو است. آنان با استناد به حدیث «لایصلح آخرهذه الامه الا بما صلح اوّلها»، بر این باورند که در طول قرون، پیام اصیل و کامل الهی، خلوص خود را از دست داده و بدعت ها فزونی گرفته، از این رو باید به راه و روش گذشتگان پاک کردار بازگشت. علاوه بر آن، فهم متون دینی هم باید به همان روشی - نقلی - برگردد که در سلف (قرون ثلاثه) مرسوم بود.رجوع به سلف، کفایت نقل و ظاهرگرایی و انکار تأویل، بر نگرش و اصول فکری جریان سلفی گری حاکم است. عقل، تنها شاهد است و هیچ سلطه و اختیاری ندارد.این تحقیق، ضمن اشاره به مفهوم شناسی سلفی گری، مبانی فکری و روش برخورد سلفی ها با مسائل دینی، تبیین،و به علتِ آگاهی با میزان اثر پذیری سلفیان معاصر از متقدمین، اختصاراً به تبیین افکار ابن حنبل و ابن تیمیه... پرداخته شد. ابن حنبل (164-241)، آخرین فرد از نسل سلف، که سلفی ها به او تأسی می جویند. تقدم متن وحیانی برعقل و مخالفت با هر گونه تأویل، مهمترین محورهای اندیشه ای او بود. عقیده او به شکل افراطی توسط ابن تیمیه (728ق) بنیانگذار نهضت سلفیه، احیاء شد. ظاهرگرایی و سلف گرایی از مهم ترین مبانی فکری او بود و با عقیده به تشبیه و تجسیم و حرمت دانستن توسل، شدّ رحال برای زیارت، عقاید همه مسلمانان را به چالش کشید. در قرن دوازدهم «جنبش وهابیه» به رهبری عبدالوهاب ظهور کرد. اندیشه های او برگرفته از ابن تیمیه و آثار او حول دو محور توحید و شرک و کفر بود. او انحراف مشرکین و مسلمانان غیر وهابی را، تنها در توحید عبادی می دانست. رساله مدعی است سلفیان قدیم و معاصر در بسیاری از مواضع نظری مشترکند و وجه تمایز آنان؛ روش مبارزه، جزمیت و اعتقاد راسخ به اندیشه تکفیری است و در اشاعه تفکرات خود قائل به تحمیل و جنگ افروزی است.نتایج زیان بار نقل گرایی منطوق محور از سوی سلفیان؛ تصویر نادرستی از توحید وشرک به ویژه در صفات خبری، ایمان و کفر، بدعت، تکفیر، حیات برزخی، توسل و زیارت است. آنان با تغییر وتصرف درمفهوم توحید بسیاری از آموزه ها را نادرست می شمارند و با حمل صفات خبری بر معنای ظاهری، گرفتار تشبیه و تجسیم شدند و با توحید عبادی نیز همه مسلمانان غیر از خود را مشرک قلمداد می کنند. توحید عبادی نقش برجسته ای در اندیشه سلفیان دارد. تلقی سلفیان از عبادت به معنی خضوع و تذلل، موجب شده تا تعظیم پیامبران و اولیای الهی، توسل، زیارت...را عبادت خلق بی انگارند. با استناد به آیات و روایات دایره کفررا به قدری توسعه دادند که بسیاری از مسلمانان را در خود جای می دهد و هر دیدگاهی که با عقاید آن‏ها نسازد محکوم به کفر و ارتداد است. رساله می کوشد علاوه بر بررسی تأثیر نقل گرایی بر سلفی گری معاصر، به اختصار نقد آن را نیز، در دستور کار خود دارد.

چکیده مسلمانان پس از رحلت رسول خدا(ص) به دو فرقه اصلی تقسیم شدند : تشیع و تسننشیعه بهکسانی گفته می شودکه بعد از رسول خدا به جانشینی و وصایت حضرت علی (ع) اعتقاد دارند و همچنین معتقدند طبقآیات و روایات اهل بیت (ع) باید جانشین رسول خدا (ص) باشند و نمی شود شریعت اسلام بدون مجری و حاکم عالم و عادل باشد .تسنن، فرقه ای است که معتقدند پیامبر (ص) برای خودش جانشین تعیین نکرده و مردم باید از طریق بیعت جانشینبرای رسول خدا(ص) تعیین کنند . این فرقه، پیروخلفا و صحابه هستند . اهل سنت از لحاظ فقهی به چهار فرقه حنفی ، مالکی ، شافعی و حنبلی تقسیم می شوند و از لحاظ کلامی به چهار مذهب معتزله، اهل حدیث، اشعری، وماتریدیهتقسیم می شوند.وهابیت فرقه ای منشعب ازمذهب حنبلی اهل تسنن است و معتقدند کسانی که به شفاعت ،توسل ،زیارت و...اعتقاد دارند و عمل می کنند مشرک اند. . نظریه پرداز و موسس افکار وهابیت ابن تیمیه(ق7،هجری ) و کتاب مهم اش منهاج السنه است که با اظهار عقاید باطل اش باعث ایجاد هرج و مرج و درگیری در بین مردم شد که با برخورد عالمانه و قاطعانه علمای مذاهب مواجه شد و علیه وی به تالیف کتاب، مناظره و در آخر حبس وی پرداختند.وهابیت با ظهور محمد بن عبدالوهاب در قرن دوازدهم هجری، با نفوذ استعمار و حمایت آل سعود توانست عقاید خود را ترویج دهد .دیدگاه وهابیت درباره مذاهب اسلامیاین است که همه مشرک و منحرف از دین هستند و فقط آن ها توحید حقیقی را درک کرده اند و برای پیشبرد اهداف خویش با نظریات منحرف شان جنایات زیادی را در طول تاریخ خویش مرتکب شده است و قتل وغارت های زیادی به مسلمانان به ویژه شیعه روا داشته است شاهد این مدعا، جنایات بی شمار این فرقه دراقصی نقاط جهان اسلام است که هر روز شمار زیادی از مسلمانان به دست وهابیان کشته می شوند.در این نوشتار با روش تحلیلی ، توصیفی نقاب از چهره وهابیت برداشته شده است و به روشنی در می یابیم که وهابیت دشمن مشترک شیعه و سنی است و همچنین تکفیر بر خلاف سنت پیامبر (ص) است و هیچ کس حق تکفیر کسی را ندارد و در اسلام حتی اگر کسی از روی ترس شهادتین بگوید مسلمان است و جان و مالش در امان می باشد چه برسد به مسلمانانی که به فرائض عمل می کنند. همچنین برآنیم تا بهاثبات مسائل اعتقادی مشترک میان فرق اسلامی همچون: زیارت، توسل ،شفاعت، تبرک جستن و ... بپردازیم و اثبات کنیم که نه تنها بر اساس نظر وهابیت ا این آداب مذهبی شرک نیست بلکه عین عبودیت و بندگی خداوند است و سنیان و شیعیان چه در گذشته و چه در حال به این اصول معتقدند و علمای فریقین، کتاب های مستقل فراوانی در این زمینه تالیف کرده اند.تشیع با ادله قرآنی ، روایی و همچنین عقلی اثبات می کند که تنها از طریق اهل بیت (ع) می توان به سنت رسول خدا(ص) نزدیک شد و طبق آن به کمال و سعادت دنیوی و اخروی نائل شد .در عین حال در شرایط کنونی جایی برای نزاع و دشمنی میان برادران شیعه و سنی نمانده است و وهابیت عامل مهم تفرقه میان مسلمانان است . باید این گرایش را شناخت و با آن مقابله کرد و حول قرآن و اهل بیت (ع) از هرگونه تشتت و افتراق دوری گزیده و متمسک به رشته های پیوند ناگسستنی ای شد که خلل ناپذیر وحیات بخش است.

تحجر و قشری گری،از جمله آسیب های فکرو اندیشه است که اگر درمان نشود دیگر شئون زندگی را تحت الشعاع خود قرار داده و در نهایت منجر به سقوط و انحطاط فکری- فرهنگی فرد و جامعه می شود.لذا متفکران و عالمان راستین از دیرباز به صورت تئوریک و عملی به مقابله ی با آن پرداخته اند.اما از آنجا که مهمترین ویژگی تحجر و قشری گری این است که در صورت غفلت،دوباره و از نو ظهور می کند،می طلبد که تمام پژوهشگران حوزه ی علوم دینی و معرفتی در هر عصری با آثار و قلمشان به مبارزه ی با آن همت گمارند و با مظاهر آن مقابله کنند.از این رو چنین موضوعی انتخاب و از منظر قرآن و نهج البلاغه(به عنوان یکی از اصلی ترین منابع فکری سنت)مورد بررسی قرار گرفتو در پایان به نتایجی دست یافتیم که بطور خلاصه عبارت اند از اینکه:اولاتحجر و قشری گریزمانی حاصل می شودکه انسان حجت باطنی(عقل) را از تحلیل منطقی داده ها و گزینش بهترین ها و معقول ترین ها باز دارد، و جاهلانه و بدون دلیل قطعی بر یک اعتقاد و برداشت خاص جمود ورزد. از دیگر نتایج اینکهتحجر و جمود در واقع از انحرافات فکری توده ی مردم و برخی از بی سوادان مشهور به عالم است.همچنین از این تحقیق به دست آمد کهقرآن کریم و روایات معصومین(ع)علاوه بر اینکه تحجر و قشری گری را مورد انتقاد و نکوهش قرار داده اند،مولفه ها و ممیزاتی از قبیل: انعطاف ناپذیری،پیروی از ظن و گمان،مطلق اندیشی،تقدس مآبی و عدم تفقه در دین را برای آنها بر شمرده،و متذکر می شوند که آسیب تحجر و قشری گری در نتیجه ی مواردی چون پیروی از غیر علم،ترک تفکر و عقلانیت و پیروی کوکورانه از گذشتگان و رهبران ظهور می کند.از دیگر نتایجاینکه:تحجر و قشری گری پیامدهای مخرب بسیاری مانند،بروز اختلاف و تفرقه،اباحی گری و تجدد افراطی،انزوای اسلام و مسلمانان و در نهایت حاکمیت ظالمان و استعمارگران را به دنبال دارد.و در نهایت به این مطلب رهنمون شدیم،که چنین پدیده ی شومی جز از طریق سیاست ها و برنامه ریزی های پیشگیرانه ی مبتنی بر معارف والای قرآنی،و سنت احیاگر پیامبر(ص) و ائمه ی معصومین (ع)امکانپذیر نخواهد بود.

چکیدهمسأله ایمان و معیارهای آن از مباحث بسیار مهم و اساسی در کلام اسلامی است و در بسیاری از آیات قرآن از ایمان به عنوان جایگاهی بسیار والا و مهم یاد شده است که معیار تمام ارزش ها و خوبی ها و به دلیل همین اهمیت این بحث همواره در کانون مباحث و مجادلات مذاهب و فرق اسلامی قرار داشته است. ایمان نه تنها در حوزه عقائد بلکه در زندگی دنیوی انسان نقش بنیادینی را ایفا می کند چرا که جایگاه افراد در جامعه اسلامی و امنیت و حرمت او با مومن یا کافر بودن وی ارتباط مستقیم دارد، به همین دلیل مذاهب اسلامی مباحث ایمان را با حساسیت ویژه ای دنبال می کنند، با این حال هرچند مسلمانان درباره مرزهای ایمان اختلافاتی دارند ولی نقاط مشترک میان آنان در این زمینه به مراتب بیشتر از اختلافات است. در این میان در سده های نخستین اسلامی دو مکتب انحرافی در جهان اسلام شکل گرفت که در تعریف ایمان قرائتی مختلف با تمام مذاهب اسلامی ارائه کردند (مرجئه و خوارج) خوارج بر این باورند که عمل داخل در ذات ایمان و عنصر مقوم آن است ،با این فرق که خوارج رها کننده عمل را از زمره مومنان خارج و جزء کافران می دانند.مرجئه نیز معتقد به تأخر عمل از اعتقاد قلبی بوده و برخی از آنها اقرار زبانی تنها را در ایمان کافی می دانند، ولی به دلیل تعارض این دیدگاه با اندیشه اسلامی، منزوی شدند و در تاریخ جز نامی از آنان باقی نماند تا اینکه در قرن دوازدهم وهابیت که قائل هستند به اینکه ایمان عبارت است از اعتقاد قلبی ، اقرار زبانی و عمل ، بار دیگر قرائت خوارج در مورد ایمان را زنده کرد و همانند آنان تیغ تکفیر را بر پیکر مسلمانان فرود آوردند. در مقابل، جمهور اشاعره ماهیت ایمانرا از مقوله تصدیق قلبی دانسته برخلاف شیعه که به نظریه معرفت گرایانه اعتقاد دارند.معتزله نیز عمل در داخل در ایمان می دانند ولی فرو گذارنده عمل را جزء کافران نمدانند، مجموعه این دغدغه ها و حتی تعارض افکار در این باب ما را بر آن داشت تا با نگاهی درون دینی و از دیدگاه های خاص (امامیه- معتزله- اشاعره، وهابیت) به این مسأله بپردازیم. این نوشتار در فصل های مختلف تنظیم شده است. در فصل اول به کلیات پرداخته شده و محور بحث را تعاریف در برگرفته است، در فصل دوم به معرفی مکاتب و در فصل سوم به چیستی ایمان از دیدگاه مذاهب اسلامی و در فصل چهارم به رابطه ایمان و اسلام و طرح دیدگاه های گوناگون پرداخته ایم و ضمن بیان دیدگاه های متفاوت به سنجش آنها و جمع بندی دیدگاه ها پرداخته ایم.