مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

شرح و بررسی و نقد اندیشه‌های سلفیه پیرامون توحید و صفات خداوند متعال از دیدگاه، قرآن کریم، سنت و دلایل عقلی است. به اذعان نویسنده، از آن‌جا که سلفیه در باب روش شناخت اسماء و صفات الهی، روش عقلی را بی اعتبار دانسته و تنها روش نقلی را مبنای معرفت خویش قرار داده و در روش نقلی نیز، به ظاهرگرایی در قرآن و سنت روی آورده‌اند از این‌رو در معناشناسی صفات الهی دچار مشکل ظاهرگرایی شده و نتوانسته اند تصویر روشنی از صفات الهی، به‌ویژه در صفات خبری مانند استوای خدا بر عرش، ‌وجه داشتن، دست داشتن و...، ارایه نمایند و در نتیجه، صفاتی زائد بر ذات برای خدا اثبات کردند، که این با توحید صفاتی و به تبع آن با توحید ذاتی به‌معنای بساطت ذات از هرگونه ترکیب، تعارض دارد که در اثر حاضر، این مسأله ابتدا معناشناسی شده و ‌سپس از این زاویه، اصول سلفیه در صفات، بررسی و نقد شده است.

صفات خداوند متعال، از جمله مباحث کلامی و تفسیری است. که در قرآن و روایات آمده است صفات خبری آن دسته از صفات خداوند هستند که عقل بر آنها دلالت روشنی ندارد و تنها که در متون دینی «اعم از قرآن و حدیث» به خداوند نسبت داده شده اند. شناخت صحیح صفات خبری و دستیابی انسان به این معرفت، به درک بهتری از باری تعالی منجر می شود. تفسیر صفات خبری از دیر باز مورد نزاع متکلمان بوده و بدون تردید دیدگاه های افراطی و تفریطی کلامی در این موضوع پیامدهای زیانباری را برای امت اسلامی در پی داشته که تاریخ فرقه ها و گروه های اسلامی گویای این مطلب است. آیات صفات خبری خدا از جمله آیات متشابهی است که برای فهم بشر سنگین بوده و زمینه ساز به وجود آمدن فرقه های مختلف درمیان مسلمانان شده است در باب صفات خبری شش دیگاه وجود دارد.اثبات صفات خبری همراه با تشبیه، اثبات صفات خبری با قید بدون کیفیت، تفویض، تعطیل،تأویل، دیدگاه اهل بیت،و جایگاه صفات الهی و بخصوص صفات خبری در علم کلام یکی از مباحث های مهم علم کلام به حساب می آید و دلیل اهمیت آن بدین سبب است که اگر در بیان معانی صفات خبریه دقت نداشته باشیم و از آنها تبین صحیح به دست نخواهم آورد سر از شرک و تشبیه و یا تجسیم در می آوریم پس دقت در فهم معانی صفات لازم و ضروری می باشد وهدف اصلی از انتخاب و تدوین موضوع تحقیق به چند مطلب می باشد. اول ـ شناخت صفات خبری با استفاده از فرما یشات أیمه یعنی طوری صفات خبری را تفسیر ومعنا کنیم که مثل اهل تشبیه،تجسیم،اهل تعطیل، سر از شرک در نیاوریم. دوم_ مبارزه با سوءوهابیت که صفات خبریه را بر اساس آرا مشبهه تبلیغ می نماید. روش تحقیق، توصیفی تحلیل است در این نوشتار سعی شده است تا از منابع اصلی و دست اول دیدگاه هر فرقه ومذهب در صفات خبریه گزارش گردد وتا جای که مقدور بوده عین عبارات یا ترجمه عبارات اندیشمندان مسلمانان برای بیان دیدگاه آنان استفاده شده است تا اطمینان بیشتری به گزارش دیگاه های پیدا شود . پس از گزارش آراء صاحبان اندیشه و نقد هر نظریه انجام گرفته و نهایت صفات خبریه مرتبط با ذات مثل ید،وجه،و.. وصفات خبریه مرتبط با فعل مثل استوی، مجیءو.. در روایات اهل بیت بیان شده است.

دانشمندان مسلمان در تبیین صفات خبری روش‌هایی از قبیل؛ تاویل، تشبیه، توقف و اثبات بلا کیف را مطرح کرده‌اند. محمد ‌بن اسحاق بن خزیمه فقیه و محدث بزرگ اهل سنت(233-311ق.) در کتاب التوحید، با ذکر انبوهی از آیات، روایات و استدلالها، به اثبات صفات خبری پرداخته است. سوال این است که مستندات، استدلال‌ها و تحلیل‌های ابن خزیمه چیست و با چه نقدهایی مواجه است؟ فرضیه ما این است که مستندات او شامل آیات، روایات و استدلالهای شبه کلامی بوده و با اشکالات و ناسازگاری‌های متعددی روبروست. کتاب التوحید ابن خزیمه، همواره به عنوان یکی از منابع دست اول و اصیل عقاید ظاهر گرایان و به ویژه وهابیت به شمار آمده و این کتاب تاکنون به صورت مستقل مورد بررسی و نقد قرار نگرفته است؛ از این رو بررسی و نقد نظریه تشبیهی ابن خزیمه و مستندات او می‌تواند در دفاع از توحید ناب و دفع باورهای انحرافی تاثیر گذار و مفید باشد. با مطالعه و کاوش در کتاب ابن ‌خزیمه و پردازش به شیوه توصیفی-تحلیلی، این نتایج حاصل شد. در بعد هستی شناسی صفات و اثبات صفات خبری بر خداوند، تبیین ابن خزیمه مبتنی بر اصالت معنای ظاهری آیات و روایات و مخالفت با تاویل صورت گرفته است. بر این اساس، ابن خزیمه برای اثبات هر کدام از اعضا وجوارح جسمانی برای خداوند بابی گشوده و همچون مشبهه حشویه، خدایی انسان‌گونه به تصویر کشیده است. تبیین او از برخی آیات، با معنای ظاهری آیات دیگر متعارض نشان می‌دهد؛ همچنانکه روایات او نیز با معنای ظاهری روایات دیگر ناسازگار است. برخی روایات کتاب التوحید نیز ضعف سندی دارند. در بعد معناشناسی صفات، ابن خزیمه در اکثر ابواب کتابش همچون باب اصبع، رجل، ساق، قدم، عرش، ضحک و تکلم، روایات را با همان معنای ظاهری و تشبیهی رها کرده و متعرض بیان معنای غیر تشبیهی نشده است. او در برخی از ابواب همچون باب وجه، ید و عین، با تکیه بر استدلالهای شبه کلامی همچون قدم وحدوث، قوت و ضعف و... تلاش کرده است تا صفات خداوند را متمایز از صفات انسان قلمدادکرده و دیدگاه خود را بلاتشبیه معرفی کند. ابن خزیمه با این استدلالها نه تنها توفیقی در رفع تشبیه نداشته، بلکه به جسم انگاری دامن زده است. از دیگر تعارضات مهم کتاب التوحید می‌توان به استفاده مکرر از تاویل در آیات و روایات در عین تخطئه اهل تاویل و رد آن از جانب ابن خزیمه، اشاره کرد.

کتاب حاضر از موضع سلفیه و وهابیت به رد ادعای اجماع متکلمان در مسائل عقیدتی و کلام پرداخته و تمایز و اختلاف دیدگاه آنان و دیدگاه سلف را به زعم خود بررسیده است.

ایمان در لغت به معنی تصدیق نمودن و مومن یعنی تصدیق کننده است ودر اصطلاح عبارت است از ایمان به خدا و جهان اخرت و نبوت ورسالت پیامبرگرامی اسلام(ص). سلف اصلی است که دلالت برتقدم وسبقت دارد.پس سلف کسانی هستند که گذشته اند. دربین مذاهب کلامی واعتقادی اهل تسنن ،دومذهب کلامی دراستان نمایان است.۱٫مذهب کلامی ماتریدیه. ۲٫اهل حدیث(غیرمقلد). اهل حدیث گروهی وجریانی درمیان اهل حدیث بودند که عهده دار گرداوریرو اموزش و گسترش احادیث بودند وبا استناد به ظاهر احادیث ،درباره مسائل اعتقادی و فقهی نظر می دادند و استفاده کنندگان از روش های استدلالی عقلی در زمینه فقه و کلام را نکوهش می کردند. ابو منصور ماتریدی درروستای ماترید از توابع سمرقنددر ماوراءالنهر به دنیا امد.وی نزد علمای مشهورزمان خود که همه از شاگردان و پیروان ابو حنیفه بودند تلمذ کرد. کتاب های موجود ماتریدی عبارتند از کتاب توحید و تاویلات اهل السنت. امروزه اندیشه کلامی ماتریدیه در بلاد شرقی و شمال جهان اسلام حاکم است واهل تسنن سیستان وبلوچستان نیز ماتریدی هستند. ابن عثیمین می گوید پس اشاعره مثلا و ماتریدیه از اهل سنت و جماعت شمرده نمی شوند و علتش را چنین بیان می کند که چون انان مخالف انچه پیامبر (ص)و اصحابش در اجرای صفات خداوند سبحانه و تعالی بر حقیقتشان می باشد هستند. علل نفوذ سلفی گری در استان سیستان و بلوچستان:۱٫انگیزه های سیاسی ۲٫وابستگی فکری اکثر اخل تسنن استان به دیوبند ۳٫فعالیت غیرمقلدین دراستان ۴٫وتبیتگی مالی به وهابیت ۵٫احساس ظلم وتبعیض نظامدر حق اهل تسنن ۶٫برداشت های غلط از برخی رفتارهای غلط شیعه ۷٫ایجاد شکاف بین اهل تسنن و آموزه هایی از مکتب اهل بیت علیه السلام. برخی راه کارهایی برای مقابله با سلفی گری نیز بیان شده است.

در ابتدای اثر زندگی نامه مصطفی طباطبایی مطرح شده و سپس وضعیت خانوادگی و اجتماعی، ویژگی های شخصیتی و اعتقادی و تألیفات وی ذکر شده است. در بخش نقد و بررسی آرا و عقاید مباحثی در زمینه تنزل جایگاه قرآن و تضعیف روایات و منابع روایی شیعه، تحریف نظریه ولایت فقیه، برداشت نادرست از مفهوم ولایت فقیه و بی توجهی به روایات و اتهام اختلاف میان فقها در اصل ولایت فقیه مورد نظر قرار گرفته است تضعیف جایگاه فقه امامیه و موضوع اجتهاد و تقلید از دیگر بخش های این کتاب است. در فصل تضعیف جایگاه پیامبران، امامان و اولیای الهی به انکار عصمت و دفاع ناشیانه از تاریخ اسلام و سیره رسول الله (ص) پرداخته شده است. مخالفت با ادعیه و زیارات، دشمنی با شعرا و عرفا، انکار تقیه و مخالفت با آن، همراهی با استعمار و صهیونیسم، بدعت، شرک و خرافه پرستی و انکار ضرورت امامت و ولایت علی (ع) را از دیگر فصول این کتاب می باشد. این کتاب پژوهشی درباره شبهه شناسی افکار ضد شیعی است که با تلاش پژوهشگر حجت الاسلام محمد ملک زاده نگارش شده و هدف اصلی نویسنده ارائه پژوهشی عمیق در زمینه بررسی افکار و عقاید جریان شبه سلفی در تاریخ معاصر ایران برای پاسخی مستدل و علمی به این افکار است. وی یکی از فعالان مذهبی در عرصه تبلیغ و ترویج عقاید شبه سلفی یا شبه وهابی در ایران معاصر است.