مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «پنج مقاله» تالیف مرتضی مطهری شامل بر پنج مقاله به قلم استاد شهید است که وجه مشترک آنها نگاه کلی یا خاص به اسلام و قرآن است. عناوین مقالات به ترتیب درج در کتاب عبارتند از: دین و مذهب، احتجاجات قرآن، نقدی بر ترجمه قرآن به قلم مرحوم ابوالقاسم پاینده، نماز، اسلام برتر است. در مقاله دین و مذهب نویسنده از احتیاج فطری بشر به دین می آغازد و آن گاه سخن را در هشت محور پی می گیرد. خداشناسی، پیغمبران، اسلام، پیغمبر اسلام، قرآن مجید، علی (ع)، ائمه اطهار (ع) و معاد. نویسنده در این هشت محور، اسلام را در زمینه ای از مباحث تاریخی، معارفی و گاه کلامی معرفی می کند. مقاله «احتجاجات قرآن» قسمتی از درس استاد شهید در دانشکده الهیات دانشگاه تهران تحت همین عنوان بوده است. این نوشته به استدلال های عقلی قرآن می پردازد. نویسنده در مقام نقد به چهار نکته اشاره می کند: ۱- قرآن همواره دم از تعقل و تفکر می زند ۲- قرآن بسیاری از مطالب را با دلایل عقلی اثبات می کند ۳- قرآن تاریخ بشر را با طرز منطقی مبنی بر روابط علی و معلولی قضا یا تفسیر می کند ۴- قرآن معمولاً برای احکام خود، فلسفه و حکمت ذکر می کند. مقاله «نقدی بر ترجمه ای از قرآن» نقد استاد مطهری بر ترجمه مرحوم ابوالقاسم پاینده از قرآن است که برای نخستین بار در حدود ۱۳۴۰ در مجله یغما به چاپ رسیده است. نقد استاد مطهری بر این ترجمه، فقط شامل سوره یاسین است که در پنج محور مرتب شده است. مقاله «نماز» در حدود ۱۳۵۶ و در سال های نزدیک به پیروزی انقلاب اسلامی که مارکسیسم زدگی و تأویل مادی مفاهیم دینی بر برخی محافل حاکم بود، نوشته شده است. عنوان اصلی این مقاله «حرکتی بر ضد سیر آب» است. مقاله پایانی کتاب عنوان «اسلام برتر است» را بر خود دارد. عنوان اصلی مقاله حدیث نبوی «الاسلام یعلو و لا یعلی علیه» است.

کتاب «علل گرایش به مادیگری» یکی از آثار استاد مرتضی مطهری می باشد. هسته اولی این کتاب دو سخنرانی در همین موضوع در سالهای 1348 و 1349 است که بنا به دعوت انجمن اسلامی دانشجویان دانش سرای عالی در آن محل ایراد شد و در سال 1350 به چاپ رسید. در سال 1352 که تجدید چاپ شد مطالبی بر چاپ اول افزوده گشت. در چاپ هشتم کتاب، برخی مطالب دیگر، افزوده شد. این اضافات همه در بخش «نارسایی مفاهیم فلسفی» صورت گرفته است. این اضافات توضیحاتی پیرامون نظریه هگل درباره «علت نخستین» است. مطالب دیگری است در زمینه نارسایی مفاهیم فلسفی غرب، مخصوصا برای اولین بار نقدهای معروف دیوید هیوم فیلسوف مشهور انگلیسی قرن هفدهم را درباره برهان نظم -که از نظر غرب زدگان سه قرن است که این برهان را از اعتبار انداخته است- با محک ها و معیارهای اسلامی در بوته نقد قرار داده شده است. آنچه در این کتاب درباره علل گرایش به مادیگری آمده، در حقیقت، نقد و بررسی گوشه ای از تاریخ عقاید و اندیشه های بشری است. تجزیه و تحلیل وقایع موضع انسان در این مسأله، در تمام ابعاد اندیشه اش و در جهان بینی او و ارزیابی هایش از مسائل و در جهت گیری های اخلاقی و اجتماعی اش تأثیر و نقش تعیین کننده دارد.

«جامعه و تاریخ» جلد پنجم از مجموعه «مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی» به قلم متفکر شهید استاد مرتضی مطهری می باشد و می توان آن را آخرین اثر نگارشی استاد دانست. کتاب حاضر در موضوع خود خصوصا از نظر اثبات بی پایگی ماتریالیسم تاریخی و نشان دادن لغزش های روشنفکران مسلمان در تحلیل حرکت تاریخ و عوامل محرک تاریخ، کم نظیر و شاید بی نظیر است. متأسفانه هنوز هم از سوی برخی افراد و گروه های مسلمان، تحلیل مادی تاریخ و یگانه عامل محرک تاریخ را اقتصاد و جنگ محرومین و برخورداران، دانستن و نادیده گرفتن ایمان ها و عقیده‏ ها مشاهده می‏ شود.

کتاب حاضر اولین مجلد از مجموعه فلسفه تاریخ اثر متفکر شهید استاد مرتضی مطهری است. این مجموعه در اصل، درسهای آن فیلسوف گرانقدر پیرامون «فلسفه تاریخ» بوده است که در سالهای ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷ ( تا زمان آغاز نهضت اسلامی ) در جمع برخی از شاگردان استاد و در منزل ایشان‏ ایراد می ‏شده است روش درس به این صورت بوده است که کتابی در موضوع‏ مذکور معرفی می‏ شده و دانشجویان به ترتیب روی فصول مختلف آن کتاب‏ کنفرانس می‏ داده اند و استاد شهید در ضمن کنفرانس افراد و یا پس از آن، مطالبی را بیان می‏ کرده اند ابتدا بخشی از کتاب لذات فلسفه اثر ویل‏ دورانت مورد بحث قرار گرفته، سپس کتاب تاریخ چیست؟ اثر "ای، اچ، کار" و بعد کتاب مارکس و مارکسیسم اثر آندره پی‏یتر جلد اول شامل‏ بحث پیرامون دو کتاب اول است .

کتاب «جهان‌ بینی توحیدی» تالیف استاد مرتضی مطهری است. این کتاب بر محور تبیین توحید و بایسته‌ های اعتقادی و عملی مبتنی بر آن سامان یافته است. استاد بعد از ارائه توضیح پیرامون مفهوم جهان بینی، نقاط قوت و ضعف سه گونه جهان بینی علمی، فلسفی و مذهبی را بر می شمارد و بعد از ارائه معیار های خوبی جهان بینی به جهان بینی توحیدی می پردازد و ارکان جهان بینی اسلامی را نیز با محوریت توحید توضیح می دهد. بر اساس آنچه در ابتدای این کتاب آمده است: «نوع برداشت و طرز تفکری که یک مکتب درباره جهان و هستی عرضه می دارد، زیرساز و تکیه گاه فکری آن مکتب به شمار می رود. این زیرساز و تکیه گاه اصطلاحاً جهان بینی نامیده می شود.» استاد مطهری در معرفی معیارهای خوبی جهان بینی به شاخص های زیر اشاره می کند: - قابل اثبات و استدلال بودن - معنابخشی به حیات - آرمان سازی و شوق انگیزی - تقدس بخشی به هدف های انسانی و اجتماعی - تعهدآوری و مسؤولیت سازی استاد مطهری در بخش دیگری از این اثر، مهم ترین مؤلفه ها از واقعیت جهانی که از طریق حس مورد شناسایی قرار می گیرد را معرفی می کند. این مؤلفه ها عبارت است از: - محدودیت - تغییر - وابستگی - نیازمندی - نسبیت استاد در بحث «مراتب و درجات شرک»، انواع شرک را توضیح می دهد که متناظر با انواع توحید عبارت است از: - شرک ذاتی - شرک در خالقیت - شرک صفاتی - شرک در پرستش

کتاب «حج» تالیف استاد شهید مرتضی مطهری است. این کتاب گزیده ای از یادداشت های استاد مطهری درباره حج و مسائل مرتبط با آن می باشد. در این کتاب نقش حج در وحدت و تفاهم مسلمانان، فایده و لزوم درس اخلاق برای مسافران حج، کعبه و نقش اجتماعی آن، احرام و فلسفه آن، اسرار حج و مطالب جالب و خواندنی دیگر مورد بحث قرار گرفته است.

کتاب «حماسه حسینی جلد 2» تالیف استاد شهید مرتضی مطهری است. حماسه حسینی مجموعه ای مشتمل بر همه سخنرانی ها و یادداشت های استاد شهید آیت اللّه مرتضی مطهری درباره حادثه کربلا است. جلد دوم مجموعه «حماسه حسینی» شامل نوشته ها و یادداشت های استاد شهید آیت اللّه مرتضی مطهری در این باب است. این کتاب حاوی مطالبی است که استاد شهید به مرور ایام نگاشته اند و هدف از این نگارش، یادداشت مطالب قابل توجه جهت مراجعات بعدی یا آمادگی برای سخنرانی بوده است.

کتاب«قیام و انقلاب مهدی» به نگارش مرتضی مطهری است. این کتاب شامل یک مقاله پیرامون قیام و انقلاب مهدی (علیه السلام) از دیدگاه فلسفه‌ تاریخ و هم چنین یک سخنرانی تفصیل یافته پیرامون شهید است که استاد به تفصیل در مورد ویژگی‌ های شهید و شهادت به توضیح پرداخته است. این کتاب حاوی دو بخش مجزّا از یکدیگر است. بخش اول یعنی «قیام و انقلاب مهدی (ع) از دیدگاه فلسفه تاریخ» ابتدا به صورت مقاله‌ ای کوتاه و مختصر در یک نشریه دینی در تهران منتشر شد و سپس با افزوده شدن مطالبی بر آن، به شکل کتاب درآمد. در این بخش مسئله مهدویت یا اندیشه پیروزی نهایی حق بر باطل در گستره تاریخ از دیدگاه قرآن در مقایسه با تئوری‌ هایی که تاریخ را تحلیل مادی کرده‌ اند، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم استاد مطهری به عنوان شهید می‌ پردازند و موارد ذیل را مورد بررسی قرار دادند که عبارتند از: قداست شهید، حق شهید، بدن شهید، نشاط شهید، منطق شهید، خون شهید، حماسه شهید، شفاعت شهید، گریه بر شهید و...

کتاب «کلام، عرفان، حکمت عملی» تالیف شهید مرتضی مطهری است. این کتاب جلد دوم از مجموعه «کلیات علوم اسلامی» است که در اصل تقریرات درسهای استاد شهید برای دانشجویان سالهای اول و دوم دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران بوده است و مشتمل بر سه بخش ِ کلام، عرفان و حکمت عملی می باشد: 1-کلام: یکی از علوم اسلامی، علم کلام است. علم کلام علمی است که درباره عقائد اسلامی، یعنی آنچه از نظر اسلام باید بدان معتقد بود و ایمان داشت بحث می کند، به این نحو که آنها را توضیح می دهد و درباره آنها استدلال می کند و از آنها دفاع می کند. 2-عرفان:یکی از علومی که در دامن فرهنگ اسلامی زاده شد و رشد یافت و تکامل پیدا کرد علم عرفان است. درباره عرفان از دو جنبه می توان بحث و تحقیق کرد: یکی از جنبه اجتماعی، و دیگر از جنبه فرهنگی. 3-حکمت عملی:حکمت و یا فلسفه را از قدیم به دو بخش تقسیم کرده اند: حکمت نظری و حکمت عملی، حکمت عملی عبارت است از علم به تکالیف و وظایف انسان، یعنی چنین فرض شده که انسان یک سلسله تکالیف و وظایف دارد، نه از ناحیه قانون -اعم از قانون الهی یا بشری- که آن داستان دیگری است، بلکه از ناحیه خرد محض آدمی برسی می شود.

کتاب«کلیات علوم اسلامی» تالیف مرتضی مطهری شام سه جلد است. جلد اول از این مجموعه شامل دو بخش منطق و فلسفه، جلد دوم مشتمل بر سه بخش کلام، عرفان و حکمت عملی، و جلد سوم دربردارنده دو بخش اصول فقه و فقه است. ویژگی مهم این سلسله مباحث این است که چون در اصل تقریرات درس های استاد شهید برای دانشجویان سال های اول دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران بوده، با بیانی روان و شیوا و قابل فهم برای مبتدیان نگارش یافته و برای افرادی که با اصطلاحات پیچیده علوم اسلامی آشنایی ندارند، درک و فهم آنها از طریق دسته بندی مطالب و شرح اصطلاحات، بسیار آسان گردیده است.