مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

عصر روشنگری دوره ای بود گه دو گونه اجماع و وفاق متمایز شکل گرفت: یکی حول ایده برچیده شدن بساط جنگ در جهان برای همیشه - صلح پایدار - و دیگری حول آرمان جنگ های محدود. بدیهی است توجه ما با توجه به موضوع رساله حاضر به آرمان صلح پایدار معطوف خواهد بود که ایده آرمانشهر و ابر دولت را که توسط پیشینیان بدان پرداخته شده بود ، پشت سر داشت و در پیش رو نیز به صلح خواهی بین المللی سده های نوزده و بیست نظر داشت. در این بخش نیز بیش تر به بحث در باره صلح پایدار از منظر اندیشمندان عصر روشنگری و بیش از همه روسو خواهیم پرداخت چهره ای که - گر چه بیش تر به واسطه آثاری که در موضوعات دیگر از او به جا مانده است- در شکل دهی به تفکر اروپائیان در باب اخلاق ، سیاست و تشکیل جامعه خیر نقش بسیار عمده ای داشته است.

سنن أبي‌داود، تأليف ابى‌داود سليمان بن اشعث بن اسحق سجستانى (متوفى 275ق)، يكى از جوامع اوليه حديث اهل سنت (صحاح سته) است. اين كتاب نزد محدثين از جهت صحت بعد از صحيحين در مرتبه سوم قرار دارد. ابو داود دارای آثار مختلف علمی ؛ از جمله کتاب المسائل است که در آن به پرسش های احمد بن حنبل پاسخ گفته است. ابو داود به دنبال آن بود تا احادیثی را گرد آورد که برای استدلال فقهاء به کار می آمد و احکام از آنها استنباط می شد، بر این اساس کتاب سنن خود را فراهم آورد. ابوبکر بن داسه یکی از راویان سنن از ابو داود این سخن را نقل کرده است: از روایات رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم پانصد هزار روایت نگاشتم و از میان آنها ۴۸۰۰ حدیث انتخاب کردم و روایات صحیح و نزدیک به صحیح را در آن آوردم. او کتاب خود را پس از نگارش به رؤیت احمد بن حنبل رسانده و او کتابش را مورد تأیید قرار داد.

جَواهرُ الْکَلام فی شَرْحِ شَرائعِ الْاسْلام یا جواهر الکلام کتابی است در فقه استدلالی اثر فقیه شیعه محمدحسن نجفی، مشهور به صاحب جواهر (درگذشته ۱۲۶۶ق) از شاگردان سید محمد جواد عاملی و شیخ جعفر کاشف الغطاء. این کتاب، شرحی مبسوط بر شرایع‌ محقق‌ حلّی‌ (درگذشته ۶۷۶ق) است‌ و از جهت گستردگی مطالب میان کتابهای فقهی بی‌نظیر است و آرا و استدلال‌های فقهای گذشته را در اختیار فقیهان و پژوهشگران فقه قرار داده است همچنین مشهورترين و با ارزش‏ترين آثار فقهى قرن سيزدهم مى‏باشد که از نظر وسعت تتبع و جمع‏آورى و احاطه به اقوال و دلال نظريات فقهى علما بر تمام كتاب‏هاى فقهى برترى دارد. این کتاب در حقیقت دائره المعارف فقه شیعه و یک مجموعه کامل فقهی است که حاوی نظریات و آرای فقهی علمای متقدم و متأخر است. کتاب جواهر از دیدگاه تمام علما و تراجم حائز اهمیت است. صاحب روضات الجنات، که معاصر صاحب جواهر بود، در وصف این کتاب چنین می نویسد: «جواهر الکلام دریای پهناور عجیبی است که تمام مراتب عملی را دارا است؛ کتاب روشنی است که هر کس هر گونه مسائل فقهی و احکام الهی را بخواهد، با تحقیقات مبسوط در آن به دست می آورد. جواهر مانند شکوفه ای است از درخت طوبا که ریشه اش در طور معنی واقع و استوار گردیده و فروعش در خانه ها ظاهر شده است». صاحب‌ جواهر در مقدمه‌، سبب‌ گزینش‌ شرایع‌ را به‌ عنوان‌ متن‌، جامعیت‌، استواری مباحث‌، شیوایی نثر و نیز توجه‌ و اهتمام‌ خاص‌ فقها به‌ آن‌ دانسته‌ و غرض‌ خود را از تألیف‌ جواهر، آشنا کردنِ فقه‌دانان‌ با فواید و دقایق‌ پنهان‌ شرایع‌، تبیین‌ ادله مسائل‌ آن‌، توضیح‌ لغزش‌های‌ شارحان‌ آن‌ و پرداختن‌ به‌ اقوال‌ فقها و مستندات‌ آنها به‌ گونه‌ای‌ موجز، ذکر کرده‌ است‌. مشهور است‌ که‌ نجفی‌ تألیف‌ جواهر را در ۲۵ سالگی‌ آغاز کرده‌ است‌. جواهر شرحی‌ مزجی‌ است‌ و از این‌رو، فصل‌بندی‌ و ترتیب‌ ابواب‌ آن‌ همانند خود شرایع‌ و شامل‌ چهار بخش‌ کلی عبادات‌ ، عقود ، ایقاعات‌ و احکام‌ است‌. صاحب‌ جواهر در ذیل‌ تعابیر و اصطلاحات‌ مهم‌ در متن‌ شرایع‌، به‌ویژه‌ آن‌ها که‌ موضوع‌ احکام‌ فقهی‌ است‌، به‌ استناد منابع‌ لغت‌ و اصطلاح‌شناسی‌، به‌ نقل‌ و تحلیل‌ دیدگاه‌های‌ گوناگون‌ در باره معنای‌ مراد از این‌ اصطلاحات‌ و احیاناً نقد آن‌ها پرداخته‌ است‌. در موارد بسیاری‌ به‌ توضیح‌ کوتاه‌ متن‌ بسنده‌ نشده‌ و پس‌ از پایان‌ یافتن‌ جمله‌ یا عبارت‌ متن‌ و ذکر یک‌ حکم‌ شرعی‌ یا مسئله فقهی‌، در باره آن‌ به‌ گونه مبسوط‌تری‌ توضیح‌ داده‌ شده‌ است‌ که‌ معمولاً شامل‌ تمام‌ یا بخشی‌ از این‌ موضوعات‌ می‌شود: اجماعی‌ یا اختلافی‌ بودن‌ حکم‌ ، ادله حکم‌ مذکور، دیدگاه‌های‌ گوناگون‌ فقهی‌ در باره آن‌ با اشاره‌ به‌ نام‌ فقهای‌ موافق‌ و مخالف‌ یا آثار آن‌ها و توضیح‌ و تحلیل‌ و نقد دلایل‌ و مستندات‌ آنان‌. مهم‌ترین‌ ادله مورد استناد در جواهرالکلام‌ عبارت‌اند از: قرآن‌ ، سنّت‌ ، اجماع‌ یا شهرت‌ منقول‌ و مُحَصَّل‌، سیره متشرعه‌، سیره (بنای‌) عقلا و اصول‌ عملی‌ مانند اصل‌ برائت‌ ، استصحاب‌ و اشتغال‌ . از ادله دیگر، که‌ استناد به‌ آن‌ها در این‌ کتاب‌ کم‌ نیست‌، این‌ موارد شایان‌ ذکر است‌: « ضروری دین‌ »، «ضروری مذهب‌«،«اجماع‌ مسلمین‌« و «اجماع‌ مُرکَّب‌«. بهره‌گیری‌ از عامل‌ «‌عرف »، به‌ویژه‌ برای‌ شناخت‌ موضوعات‌ احکام‌، نیز در جواهر شیوع‌ دارد، البته‌ اعتبار عرف‌ از دیدگاه‌ صاحب‌ جواهر منوط‌ به‌ وجود شرایطی‌ است‌. استناد به‌ قواعد فقهی‌ ، از جمله‌ قاعده لا ضرر ، نیز در این‌ کتاب‌ چشمگیر است‌. بخش‌ مهمی‌ از مباحث‌ جواهرالکلام‌ را بحث‌ و تحلیل‌ در باره چگونگی‌ استنباط‌ احکام‌ فقهی‌ از احادیث‌ تشکیل‌ داده‌ است‌ که‌ عمدتاً به‌ بررسی‌ دلالت‌ احادیث‌ بر آن‌ احکام‌ و حل‌ تعارض‌ احادیث‌ با یکدیگر یا با ادله دیگر اختصاص‌ دارد. منابعی‌ که‌ نام‌ آن‌ها در جواهر آمده‌ و مستقیم‌ یا غیرمستقیم‌ از آن‌ها استفاده‌ شده‌، طیف‌ گسترده‌ای‌ از منابع‌ فقهی‌ ، اصولی‌، کلامی‌، قرآنی‌، حدیثی‌، تاریخی‌ و ادبی‌ را دربرمی‌گیرد.

كتاب شريف «تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة»، معروف به «وسائل الشيعة»، از تأليفات ارزشمند محدث بزرگ و علامه محقق، شيخ محمد بن حسن حُر عاملى از علماى بزرگ و از فقهاى برجسته شيعه در قرن يازدهم هجرى (1033 - 1104ق) است. وى، اين كتاب را در مدت بيست سال از عمر شريف خود نگاشته است. اين كتاب، به زبان عربى و مشتمل بر روايات اهل بيت عصمت و طهارت (ع) در زمينه احكام شرعى است. اين كتاب، از زمان نگارش، پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شيعه قرار گرفته است و در اين زمان از اركان اصلى استنباط احكام شرعى و اجتهاد در حوزه‌ هاى علميه شيعه به شمار مى‌ آيد و در تمام درس‌ هاى خارج فقه، روايات آن نقل شده و به آنها استناد مى‌ شود. كتاب «وسائل الشيعة» از بهترين جوامع روايى شيعه و حاوى رواياتى ارزشمند از پيامبر اسلام (ص) و ائمه معصومين (ع) درباره احكام شرعى در زمينه‌ هاى گوناگون فقهى است. كتاب حاضر جلد هجدهم از كتاب وسائل الشيعة مي باشد كه مشتمل است بر بقيه «كتاب التجارة» كه در ذيل عنوان كلى «ابواب احكام العقود»، 37 باب و در ذيل عنوان كلى «ابواب احكام العيوب»، 10 باب و در ذيل عنوان كلى «ابواب الربا»، 20 باب و در ذيل عنوان كلى «ابواب الصرف»، 21 باب و در ذيل عنوان كلى «ابواب بيع الثمار»، 15 باب و در ذيل عنوان كلى «ابواب بيع الحيوان»، 26 باب و در ذيل عنوان كلى «ابواب السلف»، 13 باب و در ذيل عنوان كلى «ابواب الدين و القرض»، 32 باب و در «كتاب الرهن»، 21 باب و در «كتاب الحجر»، 7 باب و در «كتاب الضمان»، 16 باب و در «كتاب الصلح»، 15 باب ذكر شده است.

چکیده در احکام و آموزه های اسلام بر اصل صلح و زندگی مسالمت آمیز تاکید شده است. استقرار صلح که به معنای دوستی،سازش است و با سلم قرابت معنایی دارد؛امری فطری است .در مقابل فساد و تضاد، نه تنها با فطرت سلیم انسان سازگار نیست ؛ بلکه با قوانین جهان هستی نیز هماهنگ نمی باشد. از این رو برای کشف قوانین هستی و همسو شدن با جریان آفرینش لازم است ابعاد مختلف صلح از جمله صلح انسان با خود،خدا،دیگران و طبیعت شناخته شود.در این میان،صلح انسان با خود مقدم برصلح با خداست ،زمانی که فرد خود را بشناسد به صفات و ذات خدا پی می برد و سعی می کند که آیینه تمام نمای الهی شود. از این رو برای تقویت رابطه خود با خدا عمل صالح انجام می دهد.عمل صالح پاسخ به ندای خدا و پیامبران اوست که همراهی او را با روند هستی می خواهند. بُعد سوم ،صلح با دیگران است که در آن فرد به اصلاح روابط خود با دیگران می پردازد. انسان صالح با دیگران به گونه ای رفتار می کند که حقوق و منافع آنها محترم شمرده شود.آخرین بعدصلح ،صلح با طبیعت است که در آن انسان به طبیعت به عنوان مخلوق الهی می نگرد و از آسیب زدن به آن خودداری می کند. در نهایت مصلحبا تفضّل الهی و فراهم کردن مقتضیاتی مانند روزی حلال ،تقوا، تزکیه نفس و... همه عالم را نام ونشان حق می بیند و با برطرف کردن انواع موانع نظیر خدافراموشی،غرور وخود برتربینی، بخل و اسراف و ... در می شود.هنگامی که فرد به صلح در ابعاد چهارگانه برسد، آثاری بر دنیا و آخرت وی مترتّبمی شود،مصلح علاوه بر محبوب شدن به امنیت و خلافت الهی در دنیا می رسد و در آخرت نیز علاوه بر تکفیر سیئات و غفران گناهان به پاداش بی حساب و حیات طیبه دست می یابد.ارتباط با خود،خدا،دیگران و طبیعت ،آماده لقای خداوند که آخرین درجه سعادت بشر است. کلید واژه: سِلم،صلح با خود، صلح با خدا ، صلح با دیگران ، صلح با طبیعت ، مقتضیات صلح ، آثار صلح ، موانع صلح،قرآن کریم

لازمه فرایند رشد فکری انسان، وجود معلمان منتخب از سوی خالق بشر، متناسب با زمان و مكان پرورش است. برآيند اين حقيقت، پیدایش اديان گوناگون است. گو اينكه مطابق حكم عقل، دين متأخر بايد اكمل از دين متقدم باشد، ولي معمولاً معتقدان هر دين در برابر اديان جديد نوعيمقاومت نشان می دهند و بر بقاي دين خود اصرار مي ورزند و این امر سبب می شود که برخی ادیان خود را حق مطلق بدانند و با عدم توجه به عقاید و آرای ادیان و مذاهب دیگر، باورها و عقاید خود را برترین عقاید بدانند و دین خود را دین اکمل و برترتلّقی نمایند در نتیجه یک نوع روحیه انحصار طلبی بین ادیان بوجود می آید کهبه دنبال آن امکان تعامل بین ادیان و تبادل اندیشه و آراء و عقاید بین پیروان ادیان مختلف از بین می رود؛ لذا مسأله گفت وگوی ادیان مطرح می گردد. پژوهش حاضرضرورت، اهداف، مباني، محورها، شرايط و موانع گفت وگوي اديان را مطرح و تبيين کرده كه در متن حاضربه طور مفصل ذكر شده است. گفتگوی اديان نيز بسان هر پديده، موافقان و مخالفاني دارد؛ كه در این رساله کوشش بر این است تا ديدگاههايمختلف آنان و دلایل مخالفت و موافقتشان با این مسئله تا حد توان مطرح گردد.

دراین پژوهش به بررسی موضوع قتال در قرآن و مقایسه آن با اناجیل اربعه پرداخته ایم. نخست رهیافت دین اسلام درباره خشونت را بررسی کرده ایم و دراصول دعوت اسلامی و راه های آن به شیوه هایی چون حکمت ، موعظه وجدال احسن مواجه می شویم . آزادی عقیده ، وعدم اکراه دینی نیز پی گیری شده است ؛ همچنین محدوده قتال در اسلام مهمترین عناوین بحثها را تشکیل می دهد و بیان این نتیجه که قتال در اسلام ماهیّت دفاعی دارد و به عنوان آخرین راه کار در نظر گرفته می شود نیز بحثی درخور اعتنا ست که در این فصل عنوانی مجزا به خود اختصاص داده است . در ادامه در جریان بیان اصالت در روابط بین المللی اسلام به طرح سه دیدگاه پرداخته ایم ؛ اصالت صلح و اصالت جنگ دو دیدگاه مشهور در این مسأله هستند و ما در طرح نظریه جدید ، به بیان اصالت گفتگو و ارائه استنادات لازم در جریان تبیین و دفاع از این نظر پرداختیم . ادامهبحث به بررسی قتل و قتال در اناجیل اربعه اختصاص دارد که در آن نشان دادیم که شعار گسترش دین از طریق شمشیر و خشونت در خصوص مسیحیان قابل انطباق است که آموزه های اناجیل و ابزار مختلف " تنصیر" گواهی غیر قابل انکاربر این مدعا ست . بالآخره ، مقایسه موضوع قتال بین قرآن کریم و اناجیل اربعه مورد بررسی قرار گرفته است . در خاتمه نتیجه کلی بررسی و پژوهشمسئله فوق بیان می داردکه اصالت در اسلام در گفتگو است هر چند که قتال و جهاد بعنوان آخرین راه کار مورد استفاده قرار می گیرد .

موضوع مطمح نظر در این پایان نامه صلح و خشونت و سختی در اسلام جنبه عرضی دارد. در پرتو این اصل سایر احکام اسلام که مورد اتهام دشمنان اسلام قرار میگرند قابل توجهی میباشد، چون جهاد با کفار و قتل مرتد و قصاص و حدود و تعریزات و امر به معروف و نهی از منکر و سایر احکام اسلامی برای حفظ حقوق فرد و جامعه مورد اجرا قرار میگیرد. بدین ترتیب در فصل اول به اثبات رسیده که مبدا صلح و خشونت در اسلام خدای است که رحمت را بر خود حتم کرده و واسطه شریعت اسلام پیامبری است که رحمت برای جهانیان است وکتابش مایه هدایت و رحمتاست در فصل دوم به تحلیل صلح در اسلام پرداخته شده است و چون اسلام میگوید که صلح بهتر است اصل اولیه در اسلام و صلح است. در فصل سوم به تحلیل خشونت از دیدگاه اسلام پرداخته شده در اسلام خشونت به نفع جامعه و فرد صورت میگرد و مواردی که به عنوان خشونت شناخته شده اند. (مانند قتل مرتد و قصاص و حدود و جهاد و ...) در واقع این احکام نیز گرچه ظاهری خشونت بار دارند، اما حقیقت آنها لطف و رحمت خدا در نظام احسن آفرینش و به منظور بازدارندگی از پلیدیها، زشتی ها و تعدی به حقوق الهی و انسانیاست چون در واقع حیات بشر در مراعات نمودن این احکام است. در فصل چهارم سیره معصومین علیهم السلام در رابطه با مخالفان مورد بررسی قرار گرفته و همان طور که تاریخ شاهد است که برخورد معصومین علیهم السلام با مخالفان و دشمنان دارای مصالح بزرگ و به نفع فرد و جامعه اسلامی بوده است و در نتیجه خشونت قراردادن سیره معصومین علیهم السلام خود خشونت گرایی خواهد بود.

صلح و خشونت در دهه‌های اخیر به مسأله‌ای مهم در روابط انسانی بدل گشته است. نقش ادیان، از جمله دین اسلام، در این مسأله می‌تواند بسیار برجسته باشد و بسیاری از نگاهها در مورد دین اسلام بر خشونت زایی آن تاکید دارد. شاهد این نگاهها، رفتار برخی گروههای افراطی مسلمان و نیز سخنان برخی مستشرقان درباره اسلام است. لذا مسأل? صلح و خشونت در اسلام به عنوان یکی از مسائل روز در میان صاحبنظران درآمده است.اصولاً صلح و خشونت وصف افعال واقع می‌شود، اما ریشه‌هایی در اعتقادات و مبانی نظری دارد. لذا برای بررسی جایگاه صلح و خشونت در اسلام لازم است علاوه بر بررسی دستورهای عملی دین، مبانی نظری این مسأله در دین نیز بررسی گردد. این مبانی، چارچوبی کلی را که حاکم بر احکام فقهی است، بدست می‌دهد و بر برداشتهای فقهی از متون مقدس اسلامی موثر است و به فهم درست احکام و فروع دینی کمک می‌نماید.مهم‌ترین مبانی نظری که در این راستا می‌توان مطرح نمود، ناظر به شناخت اوصاف شارع دین اسلام، کرامت انسانی در منظر اسلام و حدود دوستی و دشمنی میان انسانها، اعتبار عقلانیت و تاثیر آن بر درون و بیرون انسانها، فرجام اخروی غیر مسلمانان و نیز نگاه جهان شمول دین اسلام است. هر یک از این مباحث نظری تاثیر بسزایی در رویکرد صلح آمیز یا خشونت بار صاحبان چنین دیدگاههایی دارد.بررسی این مبانی نظری در ضمن این رساله نشان می‌دهد که مبنای اصیل در دین اسلام، مبنای صلح‌گرایی است و وسعت رحمت الهی و اهمیت کرامت انسانی، اصالت را به صلح می‌دهد، ضمن اینکه روابط میان انسانها تنها به سبب دشمنی دیگران می‌تواند رنگ عداوت بگیرد و در غیر دشمنی، اصل بر همزیستی مسالمت آمیز است. محوریت عقلانیت در دینداری، مبنای دیگری است که انسانها را به سوی مدارا سوق می‌دهد، اگرچه به گاه لزوم و ضرورت، حکم به شدت عمل می‌کند، همچنانکه صیانت از کرامت انسانی اقتضا می‌کند که با هتک آن در عرص? اجتماع و روابط متقابل انسانی مقابله شود.