مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در رابطه با تربیت کتب مقالات زیادی به رشته تحریر در آمده اما آن چه در این مجموعه به آن پرداخته شد بررسی تربیت دین کودک آن هم به طریق دینی از منظر قرآن و روایات است در این مجموعه سعی شده راهکارها و روشهای مناسب برای تربیت دینی کودک در اختیار جامعه و خانواده قرار داده شود از آن جا که بهترین‌هادی و راهنما برای خانواده‌ها برنامه‌های تربیتی قرآن و روایات است بیشتر به تربیت از این دیدگاه پرداخته شده است به طور کلی این مجموعه به سه بخش تقسیم شده در بخش اول به بررسی مفاهیم کلّی در رابطه با تربیت از جمله تعریف تربیت، ریشه تربیت و همچنین ضرورت تربیت دینی و... پرداخته شده است در فصل دوم سعی شد. روشهایی را که در تربیت کودک موثر است به صورت مرحله‌ای توضیح دهد از جمله روش فطری، روش الگویی، روش تنبیه و... و روش مناسب را برای تربیت فرزند که همان روش تربیت دینی دین است برگزیند در فصل سوم، بررسی عوامل موثر بر تربیت از محیط خانه گرفته تا آخرین محیط که محیط اجتماعی است پرداخته شده و نقش والدین، معلم و جامعه را در تربیت کودک مورد بررسی قرار داده است علت اینکه این موضوع را برای تربیت فرزندانشأن نمی‌دهند و وقتی علت را جویا شدم اینگونه پاسخ می‌دادند که چگونه به تربیت این فرزندمان بپردازیم و علت دیگر این بود که برای ساخت جامعه دینی سالم باید از خشت اول جامعه که همان تربیت دینی کودک است شروع کرد و با رفتن به کتابخانه‌های مختلف و مراجعه به کتبی در این زمینه نوشته شده به جمع مطالب در این زمینه پرداختیم

حیات فلسفی ویتگنشتاین را به دو دوره تقسیم کرده اند. ویتگنشتاین در این دو دوره همواره به مساله دین و باور دینی توجه داشته است و هر بار با نگاهی خاص این امر را صورت داده است. در دوره اول با به سکوت واگذار کردن دین، آن را از حوزه ی عینی خارج می کند و به حوزه ای ماورایی می برد که تنها می توان آن را نشان داد و در دوره دوم با به میدان آوردن دین و سخن گفتن از آن در بازی زبانی خاص خود، ظاهرا جایگاهی قابل دفاع برای دین قائل می شود که در دوره اول از آن خبری نبود. اما با تامل در دیدگاه ها و نظرات متاخر ویتگنشتاین به عکس این مطلب خواهیم رسید. شخص دینداری که در بازی زبانی دینی به فعالیت می پردازد با پذیرش دیدگاه ویتگنشتاین قداست و عینیت دین را در صورت زندگی اش از دست رفته خواهد یافت، و این زمانی است که متوجه می شود همه چیز جز یک بازی زبانی بیش نیست و اعتقادات و باورها تماما از صورت زندگی اش بر خاسته است و در حقیقت همه برساخته ی صورت زندگی اش بوده است. ویتگنشتاین با هم ردیف قرار دادن دین و دیگر پدیده ها از جمله علم، هنر، منطق و ...، نه تنها به دین در معنای رایج آن بها نداده، بلکه برعکس، با این کار ضربه هولناکی بر آن وارد آورده است. از نظر وی همه این پدیده ها در بازی زبانی مخصوص به خود دارای ارزش هستند و در دیگر بازی های زبانی بی ارزش و بی معنا، و علت آن هم تنها تفاوت در صورت های زندگی است. چنان که نشان خواهیم داد دیدگاه ویتگنشتاین متاخر در باب دین، به نفی خود خواهد انجامید و به اصطلاح خود ویرانگر است.

بخش اول:"کتاب شگفت" در آن محتوای کتاب نهج‌البلاغه از لحاظ کمیت، از این جهت که این کتاب تنها قسمتی از کلمات و فرمایشات مولی امیرالمومنین علی علیه‌السلام می‌باشد، سپس در این بخش نهج‌البلاغه از لحاظ کیفی، از جهت ویژگی بلاغت، فصاحت و چندجانبه بودن کلمات زیایی، تأثیر و نفوذ، اعترافات مخالفان، محدود نبودن سخنان حضرت به زمان و مکان بررسی شده است. بخش دوم: "الهیات و ماوراء‌الطبیعه" در آن مسائل مربوط به توحید و معرفت، الهیات و ماوراء‌الطبیعه مورد توجه قرار گرفته است. با تنوع این مباحث در نهج‌البلاغه که قسمتی از آنها از نوع مطالعه در مخلوقات و حکمت الهی می‌باشد ولی بیشتر بحثهای آن درباره توحید، بحثهای تعقلی و فلسفی است. سپس در این بخش ارزش تعقلات فلسفی در مسائل ماوراءالطبیعه، مقایسه و داوری نهج‌البلاغه با سایر مکتبهای فکری طرح شده است. بخش سوم: "سلوک عبادت" در آن عبادت از نظر اسلام، تلقی افراد از عبادت و درجات آن، عبادت از دیدگاه نهج‌البلاغه و ترسیم چهره عبادت و عباد در نهج‌البلاغه بیان شده است. بخش چهارم: "حکومت و عدالت" در آن اینکه مولی امیرالمومنین علی علیه‌السلام حساسیت خاص نسبت به مسئله حکومت و عدالت، اهمیت و ارزش فراوانی برای آنها قائل است، بررسی شده است.سپس در این بخش وظیفه توده مردم و نحوه برخورد با این مقوله، تأثیر اعتراف از طرف حکومت به حقوق مردم، نارسایی مفاهیم کلیسایی از نظر حقوق سیاسی، منطق نهج‌البلاغه در باب حق و عدالت، حکمران امانتدار است نه مالک؛مورد بررسی قرار گرفته است. بخش پنجم:"اهل بیت و خلافت" در آن سه مسئله اساسی، احقیت و اولویت اهل بیت علیهم‌السلام، انتقاد از خلفاء و سکوت تلخ، مداری حضرت علی علیه‌السلام و فلسفه آن، مطرح شده است. بخش ششم:"موعظه و حکمت" در آن مواعظ کتاب نهج‌البلاغه که بزرگترین بخش، تقریبا نیمی از آن را این بخش تشکیل می‌دهد. در این بخش مقایسه، عناصر موعظه‌ای نهج‌البلاغه مانند تقوا، زهد و پارسایی مورد بررسی قرار گرفته است. سپس در این بخش با اهداف و ابعاد مختلف زهد آشنا می‌شویم. بخش هفتم با عنوان "دنیا و دنیاپرستی" در این بخش پایانی نقطه مقابل زهد، یعنی دنیاپرستی که سخت نفی گردیده است، نظر نهج‌البلاغه در مورد ترک دنیا، نوع رابطه انسان با جهان، ارزش دنیا از نظر قرآن و نهج‌البلاغه، وابستگیها و آزادگیها، خودزبانی و خودفراموشی و چند نکات در رابطه با تضاد دنیا و آخرت، تابع‌گرایی و متبوع‌گرایی بیان شده است. در نگاه کلی اگر بخواهیم سیر ارتباط فصول کتاب که استاد شهید از آن بخش و بخشها تعبیر فرمودند و چرا از این فصل (بخش) به دیگری منتقل می‌شود؟ این مسئله را مورد ارزیابی قرار دهیم باید گفت که محتوای کتاب مذکور از لحاظ ساختاری از سه قسمت تشکیل یافته است: 1-انگیزه تدوین و ضرورت آن 2-معرفی کتاب نهج‌البلاغه جایگاه و اهمیت آن 3-بررسی محتوای کتاب نهج‌البلاغه از لحاظ اصول و ارکان دین و مسائل مربوط به آن 4-موارد مربوط به قسمت اول در مقدمه کتاب آورده شده است. موارد مربوط به قسمت دوم در بخش اول آورده شده است.موارد مربوط به قسمت سوم به ترتیب در بخشهای دوم تا بخش هفتم آورده شده است که در بخش دوم، اولین رکن دین، توحید با عنوان "الهیات و ماوراء‌الطبیعه" سپس در بخش سوم مسائل مربوط به توحید با عنوان "سلوک و عبادت" بررسی شده است. در بخش چهارم مسائل مربوط به رکن دوم دین، عدل و ارزش عدالت، وظایف متقابل مردم و حکومت می‌باشد که با عنوان "حکومت و عدالت" در همان بخش بررسی شده است. در بخش پنجم مسائل مربوط به امامت که یکی از ارکان دین می‌باشد، با عنوان "اهل بیت و خلافت" بررسی شده است. در بخش ششم با عنوان "موعظه و حکمت" که بخش اعظم کتاب نهج‌البلاغه را تشکیل می‌دهد، بعد از بررسی کردن چند تا عنصر تشکیل دهنده موعظه سپس با پرداختن به یکی از آنها که مسئله زهد و پارسایی می‌باشد، در واقع این بخش مقدمه و آمادگی برای بخش هفتم قرار گرفته است؛به این معنی که درست است که بخش ششم در مورد زهد بحث می‌کند ولی در جای خودش وقتی که هدف زهد گفته شود روشن کننده مفهوم دینی‌پرستی که در بخش هفتم آمده است، نیز هست زیرا زهد نقطه مقابل دنیاپرستی می‌باشد.

نشانه و الوهیت، مکان و زمان تولد یکسانی دارند، دوران نشانه اساساً دورانی الهیاتی است. دین و تمدن مادر یکدیگرند و در بطن هم زاده ‌شده‌اند. هر نظامی که مبتنی بر یک مفهوم اساسی باشد، مفهومی که گردش نشانه‌ها را شکل می‌دهد، از اساس الهیاتی است. این مفهومِ محوری، در هر اندیشه نامی به‌خود گرفته: واقعیت، جوهر، هستی، حقیقت، خدا، لوگوس، عقل، غایت و ... . در این نظام(های) لوگوس‌محور، زنجیره‌ی دال‌ها معناداری و ثباتِ خود را از این مدلول استعلایی می‌گیرند. ژاک دریدا با خوانشِ واسازانه‌ی خود در پدیده‌‌شناسی هوسرل که اوج لوگوس‌محوری است نفوذ کرد و تناقض‌های درونی آن‌را نشان داد؛ و نشان داد ‌که هیچ مدلولی نمی‌تواند خارج از زنجیره‌ی دلالی، زبان را کران‌مند کند. این ایده‌ی انقلابی به-فروپاشیِ نظامِ سلسله‌مراتبیِ تقابل‌های دلالی و درنتیجه هم‌رتبه و هم‌بودشدنِ دال‌ها می‌انجامد. هر مدلولی خود یک دال می‌شود و به دالی دیگر ارجاع می‌دهد؛ چرخشی بی‌پایان که در آن هر دال می‌میرد و هم-زمان می‌زید. در مقابلِ این ایده‌ی انقلابی، مدرنیسم چیزی بیش از یک جنبش فانتزی و شبه‌انقلابی نیست. مدرنیسم چیزی نیست جز وارونگیِ رابطه‌ی تقابلیِ سوژه-اوبژه(الهی). آن‌گاه که پسران با تکیه بر خردِ بشری‌اشان، خدا/پدر را به‌زیر کشیدند، مدرنیسم به‌شکوفه نشست اما شکوفایی ایده‌ی مدرنیسم حاصلی جز مرگِ اوبژه (ی الهی)، و در نتیجه‌ی آن، ناپدید شدن سوژه در پی ندارد: نارسیسمی که سوژه در آینه‌ی چشمانِ دیگری/خدا بدان دچارشده‌بود، با مرگ و درهم‌شکستن آینه، او را به‌ورطه‌ی نیهیلیسم کشاند. هم‌بودشدگیِ دال‌ها خزانی است که شکوفه‌ی مدرنیسم در آن پژمرد. در چنین موقعیت سراسیمه‌ای، نا/الهیات سربرمی‌آورد: با زدایشِ تقابل‌ها و هم‌بودشدگیِ دال‌ها، سخن از مرگ گفتن یاوه است؛ هیچ مرگی در کار نیست، و نیز هیچ زنده شدنی. ما همواره در میانه‌ی یک بازیِ دائمی هستیم. کلمه(لوگوس)، دائماً زدوده و درعینِ‌حال نگاشته و بازنگاشته می‌شود. این نا/الهیات مرگِ خدا، نا/نظامِ نوینی است برای آنان‌که در مرزها می‌زیند.

با فرآیند صنعتی شدن عصر جدید و از خودبیگانگی و وانهادگی انسان و جدال میان مدرنیته و دین، دین‌پژوهان برآن شدند تا برای معنا بخشیدن به هستی و زندگی به دفاع از دین و کارکردهای آن بپردازند. براین اساس فلسفه‌ی دین، جامعه‌شناسی دین و روان‌شناسی دین در غرب شکل گرفت و هر یک کوشیدند تا راه‌کارهایی برای رویکرد به دین و حل مشکلات ناشی از عصر مدرنیته به پرسش‌های برخاسته از حوزه‌های فلسفه، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی دین ارائه دهند. در این میان فلاسفه‌ی دین تلاش کردند تا دلایل عقلانی برای حقانیت اعتقادات خویش ارائه دهند و جامعه‌شناسان دین نیز به جای تعریف از دین بیشتر به کارکردهای دین تأکید ورزیدند و روان‌شناسان دینی نیز سعی کردند تا با برشمردن کارکردهای روانی دین، رازهای شگفت دین را مکشوف سازند و تجربه‌ی دینی را ماهیت و گوهر دین قلمداد کنند. اگرچه هریک از این حوزه‌ها نگاه خاصی به دین داشته‌اند اما در بعضی از موضوعات بایک دیگر هم‌پوشانی دارند.علمای اسلامی که معتقدند دین اسلام قابلیت پاسخ‌گویی به نیازهای عالی بشر را دارد با تأثیرپذیری از آثار دانشمندان دینی و عرفای اسلامی گذشته پاسخ‌هایی به سوالات برآمده‌ی عصرجدید داده‌اند. در این میان امین‌پور نیز با رویکرد به ارزش‌های اصیل و غنی اسلامی- عرفانی تلاش کرد تا پیوندی ظریف میان سنت و مدرنیته ایجاد کند و برای رهایی از دردهای گریزپذیر بشر چاره‌اندیشی کند. او علت بیشتر دردهای بشری را دوری از امر قدسی و تهی‌شدگی از معنا، دل‌آزردگی و روزمرگی را ناشی از دوری هویت دینی می‌پندارد. بر همین اساس حل مشکلات برخاسته را در بازگشت به خویشتن اصیل الهی خویش می‌یابد تا با پیدایی خود، خدا را پیدا کند. امین‌پور عبادات عادتی شده را به کناری می‌نهد و در صدد نو به ‌نو کردن سنت‌های دینی برمی‌آید. او با مضمون‌سازی‌های تازه ازطریق بهره‌گیری از آموزه‌های دین و تطبیق تاریخی دفاع مقدس با واقعه‌ی کربلا جلوه‌های نورانی این درخشان‌ترین حماسه‌ی انسانی را به نمایش می‌گذارد. در پایان، در عبارتی کوتاه باید گفت: منبع الهام بسیاری از اشعار امین‌پور، مضامین دینی است.

هدف این پژوهش ،تبیین معنای زندگی از منظر نهج البلاغهو بر اساس آن ارائه برخی از اصول زندگی معنادار و نیز استنتاجاصول تربیتی زندگی معنادار است.رویکرد کلی محقق در این پژوهش، رویکرد تحلیلی است.اما به صورت جزئی تر برای تبیین معنای زندگی در نهج البلاغه از روش توصیفی-تحلیلی و برای استنتاج اصول زندگی و اصول تربیتی از روش استنتاج عملی بهره گرفته شده است.بر بنیاد یافته های پژوهش، درک و کشف معنای زندگی از نگاه هر کسی، متوقف بر درک نگاه او به مفاهیم خدا، مرگ و زندگی است. مطالعه نهج البلاغهدر خصوص موارد فوق به این نتیجه می انجامد که از دیدگاه امام زندگی معنادار است و مهم ترین دلیل بر اثبات این مدعا "موضوعیت داشتن زندگی" در نهج البلاغه است.به طوریکه مفهوم حیات)زندگی) یکی از مفاهیم اساسی نهج البلاغه است که پیرامون آن بیانات متعددی را حضرت بیان فرموده اند.امام معنای زندگی انسان را برگرفته از نظام متقن و احسن آفرینش می داند که فهم و باور به این نظام از طریق "اذعان به وجود خدا"،"باور به معاد"، و تأمل در "ماهیت زندگی انسان"امکان پذیر است حضرت امیر (ع) ضمن بیان ویژگی های انسان و نظام هستی و بویژه اعتقاد بههدفداری زندگی انسان و حیات اخروی زندگی را معنادار دانسته و قائل به ترادف بین هدف و معنا می باشد و معنای زندگی را زندگی هدفدار می داند و البته منظور از هدف زندگی، هدف خارجی است نه هدف خود بنیاد،یعنی هدفبخشنده و آفریننده زندگی. آگاهی انسان از این هدف و التزام به پیمودن مسیری خاص برای وصول به این هدف را معنابخش زندگیتلقی می کند و رسالت دین را آگاهاندن بشر به این هدف و چگونه پیمودن راه می داند. بر اساس این بینش مهم ترین اصول زندگی معنادار از منظر نهج البلاغه خداباوری(اتکا به خدا در زندگی)،آخرت گرایی(هدف گیری آخرت)،عدم دلبستگی به دنیاو ضرورت تلاش و کوشش در زندگی برای عمل به تکالیف الهی و حرّیّت است.در حیطه تعلیم و تربیت نیز اصل شکوفایی فطرت خداجویی،اصل اصلاح بینش،اصل تعقل و خردورزی،اصل مسولیت پذیری و اصل کرامت، استنباط می شود که با اصلاح روابط چهار گانه انسان(با خدا،خود،هستی و دیگران) سبب معناداری زندگی می شوند

چنین به نظر می رسد ، توجه به معنویات و اخلاق در نسل جوان رو به کاهش باشد . بنابراین یافتن راهها و شیوه هایی که موجبات گرایش و جذب آنان را به سوی دین و عوالم روحانی بیشتر گرداند ، ضرورت می یابد .در این تحقیق ، به شناخت انسان در اسلام پرداخته شد و نیز به عوامل گوناگونی که در تربیت او دخالت دارند ، اشاره گردید . سپس به ویژگی های جوان و شناسایی او در ابعاد مختلف روحی و روانی ، عاطفی و اجتماعی اهتمام ورزیده و در خاتمه ، با بهره مندیازقرآن و سیره عملی پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) در ابلاغ و پیام رسانی مکتبشان و هدایت افراد ، با برخی از صفات ویژه پیامبر (ص) آشنا شده و آداب و روش های صحیح تبلیغ در اسلام مورد شناسایی قرار گرفته است و برخی از موانع و آسیب ها در این طریق مطرح گردیده است.از آنجا که پیامبر اکرم (ص) به دلیل هدایت الهی ، دارای برترین و موثرترین خصوصیات یک مبلغ واقعی بوده و با تبلیغ عملی و گفتاری پیام خویش بالاترین تأثیرها را بر افراد ، چه مسلمان و چه غیر مسلمان داشته است ، در نتیجه به همه پیروانبه ویژه مربیان تعلیم و تربیت آموخته است که با تبعیت از آداب و روش هایی که در اسلام برای پیام رسانی وجود دارد ، می توانندبه موفقیت های فراوانی در زمینه جذب افراد نائل شوند . از طرف دیگر ، توجه ویژه آن حضرت به جوانان ، ثابت کرده است که آنان به خاطر فطرت پاک و سالم ، برای هدایت و راهبری شایسته ترندو آسان تر و سریع تر به سوی معنویت و دینو اجرای دستورات آن تمایل نشان می دهند .کلید واژه ها :قرآن ، معنویت ،شیوه های جذب ،حدیث ، جوان .

هجرت در لغت به‌معنای مفارقت بوده، و در اصطلاح به‌معنای مهاجرت از سرزمین کفر به سرزمین اسلامی است؛ سرزمینی که مهاجر بتواند با کتاب و سنت پیامبر اسلام( آشنا شود و به آن عمل نماید. بر این اساس، هجرت در لسان قرآن و روایات، به‌عنوان یک اصل سازنده که دارای ابعاد مختلف اخلاقی، سیاسی، مذهبی، فرهنگی، علمی، تربیتی و اقتصادی می‌باشد، مطرح شده است. با توجه به پیامدهای مثبت هجرت می‌توان گفت که هجرت می‌تواند هم تکامل معنوی و هم تکامل مادی را در پی داشته باشد. هجرت دارای اقسامی است؛ هجرت اخلاقی و رهایی‌بخش؛ هجرت از سرزمین کفر و شرک و محیط آلوده برای حفظ دین و جان؛ هجرت علمی برای کسب علم و معرفت و فراگیری احکام الهی؛ هجرت تبلیغی به‌منظور تبلیغ دین اسلام و رساندن پیام دین به سایر انسان‌ها؛ هجرت عبرت‌انگیز برای عبرت گرفتن از سرنوشت اقوام پیشین؛ و هجرت اقتصادی با هدف بهبود بخشیدن به وضع اقتصادی. از سوی دیگر، هجرت از آثار و فواید معنوی و مادی نیز برخوردار است، که آمرزش گناهان و رفتن به بهشت، جزء آثار معنوی آن به‌شمار می‌رود. اموری از قبیل گشایش در زندگی را نیز می‌توان جزء آثار مادی هجرت دانست. در قرآن کریم از هجرت ابراهیم(، هجرت موسی(، هجرت اصحاب کهف، و هجرت پیامبر گرامی اسلام( نام برده شده است. بررسی تاریخ صدر اسلام نیز نشان می‌دهد که بنای نخستین مسجد در اسلام، تاسیس حکومت دینی، ایجاد اخوت بین انصار و مهاجرین و اذن جهاد، از مهم‌ترین پیامدهای هجرت مسلمانان صدر اسلام به‌شمار می‌رود. مسأله هجرت در قرآن از ویژگی‌هایی همچون ایمان، جهاد و صبر برخوردار است. در حقیقت، هجرت از صفات مومنین واقعی بوده، و موجب تحمل سختی‌ها گردیده، و عامل اصلی پیروزی اسلام در برابر دشمنان دین می‌باشد.

بندگی خدا از سوی انسان در قالب عبادت، بروز پیدا می‌کند اما این عبادت زمانی ارزش خواهد داشت که برخوردار از عبودیت و برخاسته از آن باشد. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به بررسی حقیقت عبادت و رابطه آن با عبودیت پرداخته است. عبادت به‌معنای برقراری ارتباط با معبود و بیان احساسات نسبت به اوست. این عبادت می‌تواند به‌صورت لفظی و یا در قالب پرستش عملی صورت بگیرد. قرآن کریم، هدف از خلقت انسان و بعثت انبیا را عبادت خدا دانسته است، و بلکه در جهان آفرینش، تمام موجودات نیازمند عبادت خدا هستند. حقیقت عبادت، اظهار خضوع و خشوع بی‌نهایت، و انقطاع از خلق در محضر حق است که البته تنها در پرتو اخلاق می‌توان به این حقیقت دست یافت. بر اساس آیات قرآن و روایات، عبادت صحیح می‌تواند آثاری مانند عدم غفلت از خدا، رسیدن به مقام یقین و شهود، قرب الهی، استجابت دعا و درمان بیماری‌های جسم و روح را در پی داشته باشد. و اما عبودیت به‌معنای اطاعت و فرمان‌برداری مطلق، همراه با سرسپردگی و تسلیم بی‌قید و شرط در برابر اراده و فرمان معبود است. در قرآن، پیامبران و مقربان درگاه الهی با عنوان "عبد" یاد شده‌اند. عرفای اسلامی هم عنوان و مقام "عبدالله" را برای آخرین و بالاترین مرتبه عبودیت به‌کار برده‌اند و هر کسی را شایسته این مقام نمی‌دانند. دستیابی به رحمت و علم الهی، عدم تسلط شیطان، عدم عصیان، رسیدن به قدرت و توانایی و بهشت جاویدان از آثار عبودیت است. میان عبادت و عبودیت، رابطه عام و خاص مطلق وجود دارد یعنی هر عبادتی عبودیت نیست ولی هر عبودیتی، عبادت است. همچنین عبودیت از نظر آموزه‌های اسلامی، برتر و مقدم بر عبادت است و اصل دین بر عبودیت استوار است نه عبادت، در مجموع، عبادت و عبودیتی مطلوب شارع است که بدون افراط و تفریط باشد و هیچ‌گونه محدودیت، بدعت و تحریفی در آن صورت نگیرد.

غزالی از معدود متفکرانی است در عالم اسلام که تاثیرش در فرهنگ اسلامی از زمان حیات وی آغاز شد. شخصیت قوی و استثنایی او به عنوان یک فقیه و متفکر و صوفی باعث شد که بسیاری از معاصرانش به وی با دیده احترام بنگرند. حیثیت علمی و اجتماعی او سبب شد که نظام الملک وزیر سلجوقیان او را زین الدین(و شرف الائمه) می نامید. و سلطان سنجر به دیدار او به احترام برمی خاست و این همه احترام برای کسی حاصل شد که پدرش پشم ریسی و یا نخ فروشی می کرد و از عامه مردم بود. بالاخره باید اذعان داشت غزالی یک فیلسوف اسلامی مانند ابن سینا و یا ملاصدرا نبود لکن این معاند فلسفه به نوبه خود حکیم بود که اثری گسترده از خود به جای گذاشت و حتی می توان گفت اعتراضات او به فلسفه مقدمه بسط تفکر عقلی در عالم اسلام و سازگاری آن با این عالم بود.تاکیدات غزالی در احیاء علوم دین بر مراعات احکام شریعت و حضور قلب در نماز و روزه آنچنان رسا و استوار است که موی بر اندام هر انسان متشرعی سیخ می شود. و کیمیای سعادت او که عصاره کتاب احیاء است و در خور توجه خاص می باشد. بیان غزالی در تصوف، بیان انسانی است که به آنچه می گوید سخت مومن است و به تعبیر دکتر زرین کوب(تصوف حاصل تاملات دوران فرار از مدرسه بود) پیش از عهد غزالی اهل شریعت و عرفان نسبت به یکدیگر بیگانه بودند و عناد می ورزیدند. دستگاه خلافت حسین بن منصور حلاج و صوفی را به فتوای اهل شرع بر دار کشید، و متشرعین معتقد بودند که عموم صوفیه از شرع و دین روی برگردانند. اندیشه وفق دادن (پیوند) مابین عرفان و شریعت غزالی را از آن بیماری سخت و جسمانی و عذاب روحانی نجات داد و به این نتیجه رسید که از برای هر دینداری طریقه تصوف ضروری است.و از برای هر صوفی عمل کردن به آداب عبادت و اعتقاد به شرع پیغمبر واجب است و شریعت و طریقت باید در پهلوی یکدیگر بروند و شخص باید به هر دو پایبند باشد تا به حقیقت برسد.