مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع اخلاق دینی و اخلاق سکولار در تاریخ فلسفه ابتدا در رساله اتوفرون، افلاطون مطرح شده است. افلاطون در این رساله به این مسأله می‌پردازد و به این نتیجه می‌رسد که خدا به این دلیل که امر خوب، خوب است به آن فرمان داده است. او پایه اخلاق را غیردینی می‌دانست، ولی با شروع قرون وسطی و حاکمیت کلیسا بر مبانی دینی اخلاق تأکید شد، یکی از مهم‌ترین نظریات اخلاقی، نظریه امرالهی است. این نظریه در جهان اسلام به شکل نزاع معتزله و اشاعره درباره اوصاف و افعال الهی مطرح شده است.این موضوع بار دیگر در دوران جدید اهمیت یافته و دو پیامد مهم این دوره، دیدگاه فیلسوف وظیفه‌گرا، ایمانوئل کانت و اندیشمندان مکتب نتیجه‌گرایی مانند نظریه فایده‌گرایی جرمی بنتام و جان استوارت میل می‌باشد که مبانی عقلانی موجه و مستقلی برای اخلاق در نظر گرفتند. با این حال برخی متفکران نیز از طرق مختلف بر مبانی الهیاتی اخلاق تأکید می‌کنند و واقعیت اخلاقیات را بدون در نظر گرفتن نیرویی متعالی و آگاه قابل دفاع نمی‌دانند و برخی نیز از طریق سرشت الهیاتی الزام اخلاقی موجب تزلزل عقلانی نظریات اخلاقی شده‌اند.این رساله پس از بیان مبانی اخلاق دینی و اخلاق سکولار و ارائه نظریات فیلسوفان، به میزان سازگاری درونی اخلاق دینی و اخلاق سکولار در نتیجه رساله می‌پردازد

در اخلاق دینی یکی از مسائل بسیار با اهمیت و تأثیرگذار در متخلق شدن به اخلاق الهی، که دین مدعی ارائه آن است مسئلهانگیزش و انگیزه های دینی است بدین صورتکه ارزش اعمال به نوع انگیزه های باورمندان به دین بستگی دارد و باید متذکر شد که انگیزش با توجه به تحلیل لغوی آن و بررسی چیستی آن، چنین تعریف می شود که«انگیزش در حقیقت علتیدرونی است که انسان را بر می انگیزد تا فعلی را انجام دهد» البته در سیر رساله مشخص می گردد که انگیزش همان علت غایی می باشد که علت فاعلیت فاعل محسوب می گردد؛ به همین جهت انگیزش جایگاه رفیعی را در نظام اخلاق دینی داراست ، و باید به دقت مورد کنکاش قرار گیردو دراین تلاش و کنکاش به این نتیجه منجر می شویمکه برخی از انگیزش ها اساسی و بنیادی هستند که نظام تربیتی اسلام بر آنها تأکید ویژه دارد و آنها سرمنزل مقصود در اعمال عبادی بندگان می باشد کهما آنها را بعنوان انگیزش های اصیل نام بردیم و اخلاق دینی درصدد آن است که در نظام تربیتی خود باورمندان به دین را بدانجا ارتقا دهد که آنان بواسطه چنین انگیزش های بنیادی ، خود را متخلق به اخلاق الهی نمایند که این انگیزش ها از قبیل «قرب الهی» ، «عشق و محبت الهی» و «شکر نعمتهای الهی»؛و برخی دیگر از آنان ، انگیزش هایی می باشد که اگر چه آنها نیز مورد تأکید نظام اخلاقی دین قرار دارند ولی به اهمیت انگیزش های دسته اول نیستند ولی اهمیت آنها بدان سبب است که این انگیزش ها آلی هستند و در مسیر تربیت الهی دین قرار می گیرند تا باورمندان به دین با گذشت از آنها به انگیزش های اصیل دست یابند این انگیزشهایآلی از قبیل « شوق به نعمتهای الهی» و «بیم از عذاب الهی» می باشند. البته نقدهایی هم بر انگیزش های دینی وارد شده است از آن جمله اینکهاین گونه انگیزش هارا مصلحت اندیشانه می دانند و کسانی را که براساس انگیزش های دینی عمل می نمایند را متهم می نمایند که اخلاقی عمل نمی کنندو بخاطر بیم از عذاب الهی یا شوق به بهشت چنین می کنند که از این ایرادپاسخ های متعددی می شود داد چه بصورت حلی و چه بصورتی نقضی که با استناد به آیات و روایات فراوانی که در دست است می توان به سهولت ثابت کرد که انگیزش های دینی چه انگیزش های اصیل آن و چه انگیزش های آلی ، بهترین انگیزشهایی است که دین ارائه است و به هیچ وجه مصلحت اندیشانه نیستند و دقیقاًنقد مصلحت اندیشانه بودن انگیزش ها بر خود منتقدین وارد است که انگیزش هایی را تصویر کرده اند که افعال انسان ها را از حالت اخلاقی در می آورد و مصلحت اندیشانه می کند و در عین حال که انگیزش هایی که اینان ارائه داده اند به هیچ وجه توانایی تربیت اخلاقی انسانها را ندارد و نمی تواند انسان هایی اخلاقی به جامعه ارائه دهد.

هدف این پژوهش بررسی رابطه‌ی اخلاق و دین و تاثیر آن بر تربیت اخلاقی و تربیت دینی است که در این راستا از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. در زمینه‌ی ارتباط میان دین و اخلاق دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. دیدگاه‌های موجود در این زمینه از اعتقاد به ربط ضروری میان دین و اخلاق تا جدایی میان این دو را شامل می‌شود. در این پژوهش، چهار نوع رابطه به شیوه-ی تحلیلی بررسی شده است. این روابط عبارت از: رابطه‌ی زبان‌شناسانه، وجودشناسانه، معرفت-شناسانه و روانشناسانه می‌باشد. نتایجی که در این تحقیق بدست آمده است نشان می‌دهد که نه تنها اخلاق مبتنی بر دین نیست، بلکه رابطه ی دین با اخلاق رابطه‌ای جزئی است. در ادامه، تاثیر این نتیجه بر تربیت اخلاقی و تربیت دینی بررسی شده است. این بررسی نشان می‌دهد که روابط موجود میان دین و اخلاق بر نوع نگاه ما به تربیت اخلاقی و تربیت دینی تاثیرگذار است و در این میان اخلاقِ باور، مربیان را ملزم می‌کند تا رویکردها و دیدگاه‌های خود را نسبت به تربیت و بویژه تربیت اخلاقی و دینی مورد مداقه و بازبینی قرار دهند.

ارتباط ونیازمندی اخلاق به دین، یکی ازمسائل مهمی است که همواره ذهن متفکران را به خود جلب کرده و آنان را واداربه تامل واندیشه ورزی دراین مقوله کرده است.مهمترین پرسشی که ذهن اندیشمندان حوزه دین و اخلاق را به خود جلب کرده این است که آیا اخلاق ،محصول وحی وتعالیم آسمانی انبیاء و اوصیای الهی است یا مانند سایر شاخه های معرفتی نظیرفیزیک ،ریاضیات و غیره یک دانش بشری است وبدون نیاز به دین دارای هویت مستقل است واتکاء وابتنایی براعتقادات دینی ندارد.هدف پژوهش انجام شده با عنوان "بررسی رابطه دین واخلاق ازاندیشه صدرالمتالهین "دستیابی به این سوال است که ازمیان انواع ترابط موجودبین دین واخلاقشامل: اتحاد، تباین و تعامل اندیشه فیلسوف مسلمان برکدامین نوع می باشد.پس ازبررسی منابع موجود و مبانی نظری شامل نظریه های فلسفی اخلاق و نظریه های دینی وهمچنین مروری بر پیشینه وتاریخ انواع ترابط ،نظریات مربوط به صدرالمتالهین دراین خصوص بررسی گردید ودرنتیجه دیدگاه وی مبتنی بر اصول بنیادین فلسفی اش ازجمله حرکت جوهری و تشکیک وجود و اصالت وجود، استخراج و توصیف گردید.چنانکه می توان گفت نظام اخلاقی وی بر اساس کمال پذیری نفس و با توجه به اصالت وجود شکل گرفته است.یافته ها ونتایج حاصل ازبررسی اسناد ومتون موجود در این تحقیق بیانگر آنند که درحکمت متعالیه صدرابا نگرش خاص خود، انسان را وارد ارتباط وجودی با خدا و درحرکت و سیر بسوی هدف غایی نموده و استکمال نفس انسانی و رهیابی به سعادت را غایت نهایی انسان معرفی کرده است.با این اندیشه انسان تاب فرشته شدن را هم دارد اگر درمسیرکمال قرار گرفته وبه کلام وحی اززبان انبیاء ره جوید.با این مستمسک صدرا هدف رسالت انبیاء را اخلاق می خواندوبه استنادآیات متعدد قرآنی چون آیه شریفه :" هُوَ الَّذی‏ بَعَثَ‏ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی‏ ضَلالٍ مُبینٍ "(الجمعه /2) می فرماید علاوه بر بیداری فطرت انسانها از طریق تذکر و تلاوت قرآن، تزکیه نفوس از جمله مهمترین دلایل رسالت پیامبران می باشد لذا پژوهش حاضربا رویکرد اخلاق دینی در چهار فصل به تبیین نظریه صدرالحکماء در باب دین و اخلاق و نحوه تعامل این دو مقوله می پردازد.تا چه در نظر افتد....

بحث كاركردهای دين در اخلاق در مقابل سكولار قـرار دارد كـه بـه نفـی اسـتقلال قلمرو اخلاق از قلمرو دين حكم رانده است . در اخلاق دينی، اخلاق جزئـی از ديـن می باشد و ميان آندو، نسبت عموم و خصوص مطلق وجود دارد. به همين دليل، دين در اخلاق كاركردهای فراوانی دارد كه موضوع اين پژوهش است. مهمترين كاركردهای دين در اخلاق عبارتنـد از : پـشتوانه بـودن ديـن بـرای اخـلاق، ضمانت اجرايی آن در آموزه های اخلاقی، خاستگاه الزام در گـزاره هـای اخلاقـی و ايجــاد زمينــه هــای آن، تــأمين مفــاهيم اصــلی وفرعــی، تــأمين مفــاهيم اخلاقــی در گرايش های فطری، عاطفی، احساساتی، انفعـالی و غريـزی، توجـه بـه حـسن فـاعلی دركنار حـسن فعلـی، تبيـين و تعيـين فـضايل و رذايـل اخلاقـی و روش هـای تربيـت اخلاقی، منشأ ارزش های اخلاقی، تعيين غايت اخلاق ومنبع بـودن متـون دينـی بـرای شناخت و استنباط احكام اخلاقی.

دامنۀ عرفی شدن، نظریه های علمی را نیز دربرگرفته و از این میان نظریات اخلاقی عرفی سر برآورده اند. اخلاق عرفی با محوریت عقل آدمی و تأکید بر استقلال آن، صرفاً عقل و نه دین را مرجع نهایی معیارهای اخلاقی و هنجارهای حاکم بر صفات و رفتار آدمی می داند. عادل ضاهر، اندیشمند معاصر عرب تبار، با رد اخلاق دینی، بنیاد معرفتی اخلاق را عقل مستقل آدمی می داند. از منظر او، اخلاق منطقاً مستقل از دین و دستیابی به معرفت اخلاقی بدون شناخت دینی نیز میسور است. او می کوشد تا ادعای مقدم بودن معرفت دینی بر معرفت اخلاقی و وابستگی دومی به اولی را انکار کند.در این پژوهش با برشمردن نظریاتی که دین را وابسته به اخلاق و درنتیجه اخلاق را عرفی می انگارند، به تحلیل و نقد دیدگاه اخلاق عرفی عادل ضاهر خواهیم پرداخت.

رسانۀ خبری، مرجعی اجتماعی برای تأمین نیازهای اطلاعاتی جامعه بشری و دارای نقشی بی بدیل است که کلیه نهادهای اجتماعی زندگی، مثل نهادهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی یک جامعه مستقیم و غیرمستقیم از آن متأثر خواهند بود. ازاین رو تحلیل خبر و اطلاع رسانی رسانه ای، از منظر اخلاقی حائز اهمیت بسیاری است و بی توجهی به رویکردهای اخلاقی در این حوزه به انحراف جامعه هدف در بیشتر نهادهای اجتماعی آن می انجامد. ما در این مقاله، اصول و کدهای اخلاقی را با محوریت مراحل کنشگری حرفه ای رسانه خبری، سامان دهی می کنیم و برخی از اصول و کدهای اخلاق رسانه خبری را برمی شمریم.

دو نظریه «ناظر آرمانی» و «امر الهی» نظریه هایی بر ساخت گرا و اراده گرا هستند. بر طبق نظریه ناظر آرمانی، حقایق اخلاقی براساس نگرش های ناظران آرمانیِ فرضی، تعریف و معنا می شود. بر این اساس، شالوده این نظریه ها بر نفی حقایق اخلاقی مستقل شکل خواهد گرفت. بنابراین وجود حقایق اخلاقیِ مستقل و بدیهی که بتواند مکشوف عقل آدمی قرار گیرد، انکار می شود و حقیقت اخلاقی، ساخته و پرداختۀ پسند / ناپسند ناظرانی آرمانی شمرده می شود. به همین دلیل، خودِ این ناظران خالی از فضایل اخلاقی مستقل اند و در داوری های اخلاقی خود ملزم به رعایت هیچ اصل و ارزش اخلاقی نخواهند بود. نظریه امر الهی نیز دارای تقریرهای متعددی است و نظریه ناظر آرمانی با مبانی فرا اخلاقی خود، به برخی از گونه های نظریه امر الهی شباهتی تام دارد. در این میان، یکسانی ماهیت نظریه های ناظر آرمانی و امر الهی اشاعره بسیار چشمگیر است. گویا نظریه ناظر آرمانی همان نظریه اشاعره است که به صورت لابشرط نسبت به وجود و عدم ناظرانِ ایدئال در لباسی غیردینی نمودار شده است. این مقاله با طرح و مقایسه این دو نظریه، درپی بازتاب ماهیت یکسان آن دو است.

چکیده این نوشتار به اختصار درصدد تبیین نقش پارسایی در پژوهش است. همچنین در پی آن است که نشان دهد نظام اعتقادی و ارزشی پژوهشگر، نه تنها موضوعات و مسائل پژوهشی او را تحت تأثیر قرار می‌دهد و موجب می‌شود مسائل خاصی برای او مهم جلوه کند و مسائلی دیگر برای او بی‌اهمیت و فاقد ارزشی پژوهشی باشند، بلکه در فرایند پژوهش، و همچنین در نتایج پژوهشی‌اش نقش بسزایی ایفا می‌کند. تقوا و پارسایی سبب می‌شود یک پژوهشگر حتی در حوزة علوم تجربی و پایه، بهتر و دقیق‌تر واقعیت‌های عالم را بفهمد و کشف کند.

ارتباطات میان انسانی معصومین (اعم از پیامبر اکرم و ائمه طاهرین) با مخالفان خود، دربردارنده درس هایی گران بها در حوزه تربیت اخلاقی برای مربیان تربیت است؛ برخوردهایی که حتی در مواردی منجر به هدایت شخص مخالف و پیوستن او به جمع مؤمنان گشته است. این نوشتار، با بررسی رفتار عملی امام علی(ع) در مواجهه با مخالفان از یک سو، و تحلیل سخنان و گفتار ایشان درباره چگونگی رفتار با مخالف از سوی دیگر، به استخراج مهم ترین اصول و روش های تربیتی در مواجهه با مخالف می پردازد.