مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

مقدمة تفسیر البرهان المسماة بمرأة الأنوار و مشکوة الأسرار از شیخ ابوالحسن (م ح ۱۱۴۰ ق) فرزند شیخ محمدطاهر عاملی اصفهانی، از علما و محدثین شیعه می‌باشد. این تفسیر به شیوه روائی است دارای مقدمه مبسوط در علوم قرآن که بین تفسیرها کم نظیر است و شامل سه مقدمه و هر مقاله دارای چند فصل است. فصل اول در بحث اینکه قرآن دارای بطون و آیات قرآنی دارای تاویلاتی است. فصل دوم در بطون قرآن و تاویلات آن. فصل سوم تناسب ظواهر یا بطون. فصل چهارم وجوب ایمان به ظاهر قرآن. فصل پنجم در بیان علم قرآن که نزد اهل بیت (علیهم‌السّلام) است.

کتاب «میزان الحق، شبهات و ردود» به قلم سید جعفر مرتضی العاملی از سوی المرکز الاسلامی للدراسات بیروت منتشر شده است. این کتاب چهار جلدی پاسخ به شبهاتی که در یک کتابچه کوچک علیه شیعه بوده نوشته شده است. سالهاست که تبلیغات ضد شیعی بخش مهمی از کارهای فرهنگی و تبلیغی سعودی ها و در مجموع سلفی ها را به خود اختصاص داده است. در این زمینه کتابچه‌ای با عنوان اسئله قادت شباب الشیعه الی الحق هم چاپ شد . در این کتاب تعدادی از شبهاتی که درباره تشیع بود درج شده بود. استاد سید جعفر مرتضی از متخصصان تاریخ و کلام اسلامی و شیعی در این چهار جلد به تک تک این شبهات پاسخ داده است. این کتاب قبلا بر اساس همان سوالات تنظیم شده بود اما اکنون با ترتیب موضوعی منتشر شده است. این موضوعات شامل بحث های شرک و توحید، تحریف قرآن، مصحف فاطمه، امامت و عصمت، خلفا، فاطمه زهرا سلام الله علیها، امام حسین علیه السلام، کلیات مذهب تشیع و بسیاری از نکات دیگر می شود. از آنجایی که استاد تسلط کافی بر مبانی شیعی دارند، تلاش کرده اند تا به تک تک این ابهامات به درستی پاسخ بدهند. جلد سوم کتاب به موضوعاتی چون عدم نفاق ابوبکر به دلیل هجرت او با پیامبر (ص)، آیات عدالت صحابه، تناقض ائمه و پیامبر در عمل به تقیه، تکفیر فرقه زیدیه توسط شیعه به علت دشمنی آنان با صحابه، یاری کردن شیعه دشمنانی چون مغول را بر علیه مسلمانان و... می پردازد.

کتاب حاضر در 14 مجلد تهیه شده است که مجلد اول آن (که شماره این جلد از کتاب صفر می‌باشد) با عنوان حياة الشيخ المفيد منتشر شده است و محتویات آن شامل زندگی‌نامه شیخ مفید، شمردن آثار او از قبیل آثار موجود، مفقود و منسوب و توضیحاتی کامل درباره هرکدام از آن آثار است. برای هر عنوان از کتب شیخ مفید، مقاله‌ای درخور تولید شده است. محتویات جلد ششم: المسائل العكبرية، الكافئة في إبطال توبة الخاطئة، العويص، قسم من رسالة المتعة، خلاصة الإيجاز؛ المسائل العكبرية اثر شيخ مفيد، ابوعبدالله محمد بن محمد بن نعمان عكبرى بغدادى (336 - 413 هجرى)، و با موضوع 51 سؤال اعتقادى و كلامى است كه «حاجب ابوالليث بن سراج» از شيخ مفيد پرسيده و شيخ مفيد نيز به آنها پاسخ داده است و با تحقیق آقای علی اکبر الهی خراسانی به چاپ رسیده است. شيخ مفيد در اين كتاب با شيوه‌اى استدلالى و منطقى سؤالات را پاسخ داده و در پايان هر پاسخ، با آوردن مثالى بسيار زيبا خواننده را كاملا قانع و راضى مى‌گرداند. ايشان در كتاب حاضر هنر خود را در پاسخ گويى به شبهات به زيبايى به تصوير كشيده است. اين كتاب داراى موضوعات فراوانى مى‌باشد كه از جمله آنها است: - مراد از آيه تطهير - چگونه حضرت موسى شاگرد حضرت خضر مى‌شود ؟ - چرا حضرت علی‌ عليه‌السلام غنايم صفين را تقسيم كرد اما غنايم جمل را تقسيم نكرد ؟ - فرق ميان زمان و دهر - مراد از صراط مستقيم - معناى عالم ذر - زندگى پس از مرگ چگونه است؟ - جمع‌آورى قرآن چگونه بوده است؟ - چرا حضرت على در زمان خلافت فدك را پس نگرفت؟ الکافئة فی ابطال توبة الخاطئة به زبان عربی و در باره جنگ جمل و معرفی سه شخصیت اصلی آن؛ یعنی عایشه، طلحه و زبیر است و اینکه آنان آگاهانه به جنگ با امیر المؤمنین، علی علیه‌السّلام پرداختند و از این کار هم توبه نکردند. کتاب‌های شیخ مفید، در طول هزار سال پیوسته مورد توجه و علاقه علما و فقهای شیعه بوده است و در نزد آنان از اعتبار و اهمیت خاصی برخوردار است. این کتاب نیز برای شناخت برخی از شخصیت‌های صدر اسلام و مواضع آنان در برابر اهل بیت رسول خدا علیه‌السّلام ، کتابی بس ارزش مند و قابل توجه می‌باشد. علمای اهل سنت برای اثبات ارزش روایات عایشه و برخی دیگر از شخصیت‌های معارض با اهل بیت و برای توجیه جنگ آنان با حضرت علی علیه‌السّلام می‌گفتند: «آنان توبه کرده‌اند»، تا از این راه اعتبار آنان را حفظ کرده و خط فکریشان را نیز در جامعه ترویج دهند. شیخ مفید، با نگارش این کتاب، خط بطلانی بر تبلیغات آنان کشیده و با معرفی شخصیت حقیقی عاملان جنگ جمل، خط فکری و افکار آنان را در معارضه با اهل بیت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آشکار می‌سازد. این کتاب، شامل موضوعاتی است مانند: ۱. مواضع طلحه و زبیر در برابر عثمان. ۲. بیعت آنها با حضرت علی علیه‌السّلام و شکستن آن. ۳. جنگ جمل و مواضع عایشه. ۴. حکم محارب با حضرت علی علیه‌السّلام. كتاب العويص مجموعه مسائل فقهى است كه شیخ مفید در جواب ابو الحسن نيشابورى مطرح كرده و پس از مدتى به درخواست يكى از يارانش آن را به نگارش درآورده است. كتاب العويص شامل مسائلى مشكل از مباحث مختلف فقهى مى‌باشد. اين كتاب شامل موضوعات ذيل مى‌باشد: ۱- مسائل ازدواج. ‌۲- احكام طلاق و جدايى، مهریه ، ایلاء ، عده و ظهار. ‌۳- مسائل حدود، ديات، قصاص و آداب آن. ‌۴- مسائل مشكل ارث. ‌۵- موارد استثنايى، احکام مشكل و نظريات مختلف در ابواب گوناگون. کتاب «خلاصة الایجاز» مختصر کتاب «الموجز فی المتعة» شیخ مفید است که توسط محقق کرکی خلاصه شده و در بعضی قسمتها توضیحاتی به آن اضافه کرده است. کتاب حاضر دارای سه باب و یک خاتمه است: ← باب اول ادله قول به جواز متعه و حلال بودن آن از کتاب و سنت و اجماع و عقل و ادلۀ مانعین و جواب آنهاست. ← باب دوم شامل روایاتی از معصومین علیهم‌السّلام در فضیلت ازدواج موقت است. ← باب سوم کیفیت و احکام متعه است، شامل شرایط طرفین ، صیغه ، مهر ، مدت و احکام آن. ← خاتمه شامل موارد کراهت و حرمت متعه در بعضی حالات و به عنوان حکم ثانوی است.

«القرآن الکریم و روایات المدرستین» نوشته علامه سید مرتضی عسکری و به زبان عربی است که در سه جلد نگارش یافته است. نویسنده در این کتاب به نقد و بررسی روایاتی که اهل سنت و شیعه درباره قرآن کریم روایت کرده‌ اند می‌ پردازد. محور بحث در این کتاب دو اثر ؛ یکی از عالمی شیعی؛ یعنی محدث نوری به نام «فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب الارباب» و دیگری از عالمی سنی به نام احسان الهی ظهیر با نام «الشیعة و القرآن» می‌ باشد. هریک از این دو نویسنده در صدد نقد و ارزیابی یکدیگر بر آمده‌ اند. نویسنده کتاب قسمت هایی از این دو اثر را که مربوط به ابحاث قرآنی است نقل و به نقد و بررسی آنها می‌ پردازد. جلد اول: دارای یک مقدمه و بیان سه مبحث مقدماتی ذیل می‌ باشد: البحث الاول: ملامح المجتمع العربی الجاهلی الذی نزل فیه القرآن و خصائصه. البحث الثانی: من تاریخ القرآن البحث الثالث: مصطلحات اسلامیة قرآنیة در پایان هم نتیجه ابحاثی که مطرح شده و نیز فهرست مطالب کتاب آمده است.

«القرآن الکریم و روایات المدرستین» نوشته علامه سید مرتضی عسکری و به زبان عربی است که در سه جلد نگارش یافته است. نویسنده در این کتاب به نقد و بررسی روایاتی که اهل سنت و شیعه درباره قرآن کریم روایت کرده‌ اند می‌ پردازد. محور بحث در این کتاب دو اثر ؛ یکی از عالمی شیعی؛ یعنی محدث نوری به نام «فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب الارباب» و دیگری از عالمی سنی به نام احسان الهی ظهیر با نام «الشیعة و القرآن» می‌ باشد. هریک از این دو نویسنده در صدد نقد و ارزیابی یکدیگر بر آمده‌ اند. نویسنده کتاب قسمت هایی از این دو اثر را که مربوط به ابحاث قرآنی است نقل و به نقد و بررسی آنها می‌ پردازد. جلد دوم: مقدمه چاپ دوم و چاپ اول و نیز سیر مباحث این جلد را در بردارد. در این جلد هشت مبحث ذیل مطرح می‌ شود: البحث الاول: الدلیل المشترک بین المدرستین علی وقوع التحریف فی شرایع الانبیاء البحث الثانی: روایات البسملة و تناقضها و منشاه البحث الثالث: روایات جمع القرآن و تناقضها البحث الرابع: روایات اختلاف المصاحف و الزیادة و النقیصة فی القرآن البحث الخامس: روایات نزول القرآن علی سبعة احرف و «علی سبعة اوجه» البحث السادس: القرائات المختلفة و قراؤها البحث السابع: بحوث النسخ و الانساء فی القرآن الکریم در این بحث دو بخش با عناوین ذیل وجود دارد: «دراسة الروایات السابقة و الاجتهادات الخاطئة» که به بررسی ویژگی‌ های جامعه اسلامی در عصر چهار خلیفه اسلامی و خلفای بنی امیة و بنی عباس و... می‌ پردازد. «موجز عام لاخبار القرآن و السنة» البحث الثامن: المستشرقون و القرآن الکریم. در پایان هم فهرست مطالب کتاب آمده است.

«الشيعة الإمامية و نشأة العلوم الإسلامية» از آثار دكتر علاءالدين سيد اميرمحمد قزوينى است كه در آن، پيدايش و تأسيس علوم اسلامى -مانند كلام، نحو، تصريف، علم اللغة، تفسير، اعراب قرآن، حديث، فقه، اصول فقه، تاريخ، جغرافى، اخلاق و هم چنين رويش انديشه فلسفى در نزد شيعه و اثرش بر فكر و فرهنگ اسلامى را با تأكيد بر شرح‌حال و انديشه‌هاى سه فيلسوف بزرگ (كندى، ابونصر فارابى و ابن سينا) به صورت مستند بررسى و تحليل كرده است. زمان و مكان نگارش اثر مذكور مشخص نيست. اين كتاب از يك مقدمه و دو بخش به ترتيب ذيل تشكيل شده است: 1- شيعه و علوم اسلام و اثرش بر فرهنگ اسلامى 2- پيدايش انديشه فلسفى در نزد شيعه و اثرش بر فكر و فرهنگ اسلامى.

«تاریخ القرآن» تالیف ابوعبدالله زنجانی، از کتاب‌ های مهم درباره تاریخ قرآن است که با وجود حجم اندک، شامل بحث‌ های نزول، جمع آوری، نقطه‌ گذاری و ترجمه قرآن به زبان‌ های مختلف است. تاریخ قرآن از ابتدای نزول تا انتهای نزول و فوت پیامبر (ص)، از عهد ابوبکر تا اعجام و نقطه‌ گذاری و اعراب قرآن در زمان حجاج بن یوسف، ترجمه قرآن به زبان‌ های دیگر، آرای پاره‌ ای از عالمان غرب درباره تاریخ سوره‌های قرآنی و فواتح سوره‌ های قرآنی از مطالبی است که در این کتاب به آن پرداخته شده است. خود زنجانی درباره اين كتاب نوشته است: «اين مختصر پايه و مقدمه جزئی از مقدمه تفسيری است كه قصد تاليف آن را به اسلوب تحليل و عقل و روش تجزيه منطقي دارد...». کتاب زنجانی یک مقدمه و سه باب دارد که مولف در مقدمه به شرح مختصری از زندگانی پیامبر و اوضاع جهان عصر او پرداخته است. سپس در باب اول درباره این مسائل بحث کرده است: پیدایش خط در حجاز و انتشار آن و خطی که قرآن بدان نگاشته شد، آغاز نزول وحی، زمان نزول قرآن، قرائت قرآن توسط پیامبر بر اصحاب، کتابت قرآن در هنگام نزول به فرمان پیامبر و نویسندگان آن، آنچه قرآن را در زمان پیامبر بر روی آن می نوشتند، جمع آوری کنندگان قرآن در زمان پیامبر، تاریخ نزول سور و ترتیب نزول قرآن در مکه و مدینه. زنجانی در باب دوم، درباره جمع قرآن در زمان ابوبکر، عمر و عثمان، ترتیب سوره ها در مصحف امام علی (ع)، ابی بن کعب، ابن مسعود، ابن عباس و مصحف امام صادق (ع)، ذکر نام قرّا و راویان مشهور آنها، اعراب گذاری و اعجام قرآن سخن می گوید. باب سوم نیز مشتمل بر مباحث ترجمه قرآن به زبان های غربی، تاریخ نزول سور قرآن از دیدگاه خاورشناسان و فواتح سور است.