مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در این نوشتار چهار دلیل به عنوان ادلّه عقلی ضرورت امام مطرح گردیده است . که دو تا از آنها ادلّه عقلی محض و دو تای دیگر ادلّه عقلی غیر محض محسوب می شوند.قاعده لطف و دفع ضررهای محتمَل به عنوان ادلّه عقلی محض و دلیل مقدّمه واجب مطلق بودنِِ امام و حافظ دین اسلام بودن امام به عنوان ادلّه عقلی غیر محض طرح شده اند. قاعده لطف یکی از مهم ترین ادلّه وجوب امامت به شمار می رود. متکلّمان امامیه از طرفی با توجّه به این قاعده، سه تقریر مختلف از لطف بودن وجود امامارائه داده اند.که علامه طباطبایی همچون فاضل مقداد، بدون محور قرار دادن تکالیف شرعی یاعقلی، به تقریر لطف بودن وجود امام پرداخته است.و از سوی دیگر متکلّمان وجوب لطف رابراساس حکمت الهی تبیین کرده اند. فخررازی در مورددلیل لطف هم مقدّمه اول (لطف بودن وجود امام ) و هم مقدّمه دوم(وجوب کلامی لطف بر خدا)را مورد تشکیک قرار داده است.دفع ضررهای محتمَل اگرچه یک دلیل عقلی محض به حساب می آید لیکن فخررازی آن را به عنوان دلیل غیر عقلی مطرح می کند.به همین جهت مورد نقد جدّی علمای شیعه همچون خواجه نصیرالدین طوسی قرار گرفته است.دلیلِ مقدّمه واجب مطلق بودن امام ،هم با توجه به اینکه اشاعره مُنکِر حُسن و قُبح عقلی اند؛با مبانی اشاعره سازگاری ندارد.بلکه این دلیل اگر از جانب قائلین به حُسن و قُبح عقلی (امامیه، معتزله)طرح گردد،موردقبول واقعمی شود.دلیلِ حافظ دین اسلام بودن امام یکی از بهترین ادلّه عقلی غیر محض وجوب امامت است که علامه طباطبایی به احسن وجوه آن را تقریر و تبیین کرده است. در این نوشتار با توجه به آرا و اندیشه های فخررازی و علامه طباطبائی این چهار دلیل تقریر شده و اگر اشکالی این دو بزرگوار مطرح کرده اند؛ طرح اشکال گردیده است.به این ادلّه اشکالاتی وارد شده است؛ که بر اساس مبانی فخررازی و علامه طباطبایی ،این اشکالات مورد نقد و بررسی قرار گرفته استدر نهایت به دو نتیجه مهمّ می رسیم: (1) اگر این ادلّه اربعه از سوی اندیشمندان اشاعره مطرح شوند، قابل خدشه و مناقشه می باشد زیرا با مبانی آنها ناسازگار می باشند و اگر از سوی اندیشمندان امامیه مطرح شوند، پذیرفتنی و مقبول می باشد.(2) به غیر از دلیلِ مقدّمه واجب مطلق بودنِِ امام ، مقتضای سایر ادلّه ضرورت امامت، وجوب نفسی امامت است. ∙

«نور الأفهام فى علم الكلام» كتابى است كلامى كه به روش استدلالى به اثبات اصول اعتقادى شيعى مى پردازد. اين كتاب شرح منظومه اخلاقى و كلامى سيد محمدباقر طباطبايى، از احفاد ميرسيد على طباطبايى، صاحب رياض است. وى سراينده منظومه هايى چون: مصباح الظلام فى اصول الدين و علم الكلام، منظومه فى الحج و الزكاة و الطلاق و... منظومة فى الرد على من كفر الشيعة الامامية، منظومة فى ارث الزوجة و غيره مى باشد. لواسانى در نورالافهام به شرح و توضيح منظومه مصباح الظلام فى اصول الدين و علم الكلام طباطبايى كه با ادله و براهين حقانيت عقائد شيعه را بيان مى كند پرداخته است. نورالافهام در همان ابتداى انتشارش از سوى عالمانى چون مرحوم سيد محسن حكيم، آيت الله محمد تقى قمى و مرحوم آيت الله سيد ابوالقاسم خويى مورد توجه قرار گرفت و حتى به عنوان متن درسى در حوزه علميه مطرح گرديد. مرحوم ناظم بعد از تكميل منظومه كلامى خود ارجوزه اى نيز در باب مسائل اخلاقى سروده و در آن نصايح و پندهايى را خطاب به فرزندش بيان نموده است. مرحوم لواسانى به شرح اين ارجوزه نيز در پايان كتاب نورالافهام پرداخته است.