مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

با نگرشی جامع بر مباحث مطرح شده پیرامون امامت، خلافت و ولایت در متون کلامی شیعه و اهل تسنن در قرن سه و چهار به این نتیجه می‌رسیم که این مفاهیم در میان این دو فرقه بسیار متفاوت می‌باشد. اگر چه هر دو فرقه قائل به یکسانی مفهوم امامت، خلافت و ولایت هستند، با این حال شیعیان امامت را یک مقام و منصب کاملاً الهی می‌دانند که پس از نبیبه جانشینی او رهبری دینی و دنیوی مردم را بر عهده دارد لذا اطاعتش همچون نبی واجب است. امام غیر از دریافت وحی کلیه? وظایف و شئون نبی را داراست. متکلمان شیعی معتقدند امامت بر خدا واجب بوده و از اصول دین است. امام بنا بر حکم عقل و نقل از گناه و خطا معصوم است و طبعاً از بالاترین و کامل‌ترین درج? عدالت برخوردار است. او بر همه? علوم دین و شریعت عالم است و دیگر علوم را به فضل الهی می‌تواند در اختیار داشته باشد. امام در همه? امور بر تمامی مردم افضلیت دارد و امامت مختص در گروه خاصی از قریش یعنی بنی هاشم می‌باشد.نصب و عزل امام بر عهده? خداست و مردم نقشی در آن ندارند.دیدگاه اهل تسنن که در میان فرقه های مختلف کلامیشان به ویژه معتزلیان و اشعریان اختلاف فاحشی پیرامون مفهوم امامت نمی‌بینیم را می‌توان این گونه برداشت کرد که امامت نزد یک منصب دنیوی است که در عمل نقش یک حاکم سیاسی ـ اجتماعی راایفا می‌کند و شرایط و اوصاف او متناسب با اینشان است. وظیفه? او حکومت داری وپاسداری از مرزها و اجرای برخی احکام و اقامه? حدود ، تقسیم اموال عمومی و جهاد و غیره می‌باشد که برای توانایی چنین وظایفی به سطحی از علم و عدالت نیاز دارد. انتصاب و عزل امام مردمی می‌باشد و معمولاً از طریق چند تن از علمای شهر تعیین می‌شود.بنابراین علی رغم اینکه در بعضی از تعاریف اهل تسنن تعابیری از قبیل جانشینی نبوت یا رهبری دینی و دنیوی و ولایت بر مکلفین دیده شده است ولی آن‌ها در مجموع مفاهیم امامتی خود پایبند به این تعریف نبوده‌اند و امامت را در عمل به عنوان یک جایگاه صرفاً دنیوی از جنس سیاسی و حکومتی معرفی کرده‌اند که یکی از علل اصلی این موضوع این بود که متکلمین اهل تسنن در بحث امامت غالباً بر اساس اتفاقات تاریخی زمان خلفا مسایل امامت را گزارش کرده‌اند.

انسان کامل، انسانی است که جامع اسماء و صفات خداوند است. حق در این آینه جمیع اسماء خود را مشاهده می کند. این موضوع یکی از ارکان مهم عرفان بوده و از مباحثی است که مورد مداقه وتوجه،عرفا و اندیشمندان بزرگ اسلامی قرارگرفته است و در میان ایشان ابن عربی بیش از دیگران به این مهم عنایت داشته است.دراین تحقیق به بررسی نظریه انسان کامل از منظر سید حیدر آملی و صدرالمتألهین شیرازی پرداخته ، با بررسی تطبیقی دیدگاه های این دو اندیشمند ،وجوه تشابه و تفاوت آراء آنها بیان شده است. از نظر سید حیدرآملی انسان مظهر تام حق تعالی است که همه اسماء جمال و جلال به نحو تعادلی در او یافت می شود. او مثال تام خداوند در مقام ذات ،صفت و فعل است. در نظر وی کمال انسان در شناخت اسماء برای مظهریت حق و تشبه به اوست. انسان با طی دو قوس نزول و صعود و با گذر از اسفار چهار گانه، متخلق به اخلاق الهی گردیده، و به مقام عصمت، علم لدنی، ولایت، خلافت، ارشاد و قطبیت نائل می‏شود. ملاصدرا حقیقت انسان را نفس ناطقه او می داند که دارای ترکیب اتحادی با بدن است. وی معتقد است که نفس انسانی مدام در ترقی و تکامل است و به وسیله حرکت جوهری می‏تواند از مرتبه طبیعت به تجرد تام برسد. وی معتقد است که انسان با تکمیل دو قوه نظری و عملی مسیر خود را تا رسیدن به مقام فنا و بقاء بعد آن ادامه می‏دهد و واجد مقاماتی مانند ولایت و خلافت می‏گردد از نظر وی این مقامات محصول کمال وجودی انسان است. و انسان کامل به دلیل برخورداری از این درجه وجودی برتر و مظهریت اتم حق تعالی دارای ویژگی هایی مانند علم لدنی و عصمت می‏گردد.

ولایت در لغت به معنی سلطه و اقتدار است و در اصطلاح حقوق خانواده عبارت است از سلطه و اقتداری که قانونگذار به پدر و جد پدری جهت اداره امور مالی و جانی طفل واگذار کرده است. پژوهش حاضر با روشی توصیفی ـ تحلیلی در پی پاسخگویی به این سؤال است که آیا جعل ولایت قهری برای مادر امکان دارد یا خیر؟ ولایت قهری از جمله احکام امضایی و عقلایی شارع مقدس است. به عبارتی، شارع مقدس چون، در آن زمان، تنها طریق رعایت مصلحت طفل را از طریق پدر و جد پدری میسر می دیده است و به علاوه اداره امور مالی و نکاح طفل، تنها از طریق این دو مصداق عدالت به شمار می رفته، لذا شارع مقدس آن را امضا نموده است. در فقه امامیه و سایر مذاهب سمت ولایت قهری به پدر و جد پدری اعطا شده و بر عدم ولایت مادر ادعای اجماع شده است. لیکن جعل ولایت برای مادر در عصر حاضر با توجه به عنصر زمان و مکان و تأثیر آن در اجتهاد و همچنین به دلیل سست شدن بنیاد نظام پدرسالاری و بالارفتن سطح دانش بانوان و توانایی آنان در رعایت مصلحت طفل، امکان پذیر است. ولی قهری که نماینده طفل در امور مالی و نکاح است اختیاراتش محدود به رعایت مصلحت طفل است، لذا سایر تصرفات وی غیرنافذ و منوط به اجازه طفل پس از بلوغ و رشد است.

چکیده مقاله حاضر بررسی ولایت در عرفان اسلامی از نظر حکیم صهبا، آقامحمدرضا قمشه‌ای است. حکیم صهبا به عنوان نماینده عرفان نظری و تبیین کننده نظریات ملاصدرا، شاگردی از شاگردان او می‌باشد. در این بررسی، معنی ولایت از دیدگاه عرفان اسلامی و نیز تقسیمات ولایت به ولایت عامه و خاصه (با توجه به اینکه ولایت خاصه مختص به پیامبر (ص) و اولاد اوست)، و همچنین تقسیم ولایت به دو قسم مطلقه و مقیده مطرح شده است. سپس مراتب ولایت و در نهایت ختم ولایت که در زمان ما حضرت بقیه الله الاعظم (عج) عهده دار این سمت هستند با توجه به دلایلی که آقامحمدرضا قمشه‌ای در این زمینه بیان کرده، آورده شده است. به دنیال آن نظریات ابن عربی در مورد بحث ولایت و نقدهایی که آقا محمدرضا قمشه‌ای بر علامه قیصری در شرح بر نظریات ابن عربی در مورد ختم ولایت وارد کرده مطرح شده است و در آخر نتیجه گرفته شده که حضرت عیسی (ع) خاتم ولایت عامه محمدیه (ص) برای مومنین بوده و امیرالمومنین علی‌بن ابی‌طالب (ع) خاتم اولیا به ولایت مطلقه محمدیه‌اند و به دنبال او معصومین از نسل ایشان که همه نور واحد هستند، این سمت را عهده دارند.

چکیده با توجه به شخصیت بسیار والا ی آقا محمدرضا قمشه ای در مباحث فلسف ی و عرفان ی متأسفانه کمتر کس ی به گزارش و شرح اندیش ه های آن حکیم سترگ پرداخته است . مقاله پیش رو بر آن است که نگاه ی اجمالی به آثار او بیفکند و به کندوکاو ی در آراء و افکار او بپردازد . اگرچه نویسنده خود معترف است که فهم و تبیین اندیشه های عرفا نی شخصی تی همچون آقا محمدرضا - که او را از بزرگ ترین شارحان مکتب محی ی الدین دانست ه اند- در توان او نیست، اما با بضاعت اندک خود به گزارش گوش های از اندیش ههای او پرداخته است

تشیع به مثابه دین محبت معنوي که آدمی را به جست وجوی معرفت به نفس برمی انگیزد «ولايت» واژه اى است كه به طور مستمر [در تشيع] مورد استفاده قرار گرفته است و می دانیم که تشیع دین ولایت است. برای یافتن اصطلاحي به همین اندازه گویا در زبان های خود [یا ترجمه آن] با مشکل مواجه می شویم و همین نشان دهنده غنای این اصطلاح است؛ زیرا اين اصطلاح دلالت بر احساسی ـ به ویژه شیعی ـ با وجوه چندلایه دارد؛ اما زمینه هایی که در آن پدیدار می شوند و اصطلاحِ فارسی ای که اغلب برای ترجمه آن به کار می رود (دوستی) و اصطلاحات عربی ای که گاهی با آن همراه و گاهی جایگزین آن می شوند (حب، محبت، مودت) همه می توانند ما را قادر به درک معنای اصلی آن سازند: دینِ ولایت، دین محبت معنوی است.

عرفان وحیانی یا شیعی و اهل بیتی مجموعۀ معارف انفسی - باطنی است که از نصوص دینی یا از کتاب و سنت بر اساس منطق اجتهادی، کشف و تولید می شود. اینک مسئلۀ اصلی این است که عرفان شیعی چیست؟ ما در این نوشتار برآنیم که وحی قرآنی و بیانی (معارف ثقلینی) ظرفیت تولید عرفان علمی و عملی را در ساحت دانشی – بینشی، روشی - گرایشی و رفتاری - کنشی داراست. این عرفان محصول و برونداد کشف تام محمدی و درحقیقت متکی و متقوم بر کشف تام محمدی است که شاخصه هایی دارد که در مقالۀ حاضر به چهار شاخصۀ محوری آن اشاراتی کرده ایم.