جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در آثار امام خمینی می توان سه رویکرد را در رابطه با مسائل مربوط به مرگ تشخیص داد: رویکرد مابعدالطبیعی (فلسفی), رویکرد اخلاقی و رویکرد عرفانی.در رویکرد فلسفی نگاه ایشان دنباله رو نگاه صدرایی به مسئله مرگ است, لذا مرگ در امتداد حرکت جوهری نفس و نتیجه کمال آن تفسیر می گردد و بر این اساس نگاه سینوی به مرگ در باب تبیین مرگ و علل آن را مورد انتقاد قرار می گیرد. بر اساس این دیدگاه مرگ امری وجودی است که میل به جاودانگی یکی از نشانه های آن به شمار می رود. رویکرد اخلاقی ایشان به مرگ نتایج و پیامدهایی از جمله عدم وحشت از مرگ, آمادگی برای آن ونگرش مقدمی و غیر غایت انگارانه به دنیا دارد.مرگ اختیاری و فنای عارفانه از مهم ترین مباحث مرتبط با مرگ است که در رویکرد عرفانی امام خمینی مورد توجه قرار گرفته است. در این رویکرد امام مرگ را سرآغاز تکامل انسان می دانند که ساحت معرفت و سراسر وجود وی را در بر می گیرد.

موضوع این مقاله مجادله های کلامی سال های اخیر در باب نسل پنجم نظریه های انقلاب است. پس از رخداد انقلاب های عربی در سال 2011 ، بحث های دامنه داری بین انقلاب پژوهان در خصوص چگونگی تحلیل و تبیین این رویدادها درگرفته است. مسئلۀ این مقاله ظهور نسل پنجم نظریه های انقلاب است. در این نوشتار با کمک روش تحلیل انتقادی، ضمن نقد نسل چهارم نظریه های انقلاب، در خصوص ظهور نسل پنجم بحث خواهد شد. نتایج حاصله از مباحث مطرح شده حاکی از آن است که رویدادهای انقلابی سه دهۀ اخیر فاقد برخی از مؤلفه های اساسی نسل چهارم نظریه های انقلاب(به طور خاص، وجود ایدئولوژی، رهبری و سازمان انقلابی) بوده اند. بنابراین «انقلاب» واجد تعریف جدیدی شده است« کنش جمعی اعتراضی، ناگهانی(تا حدودی)، نسبتاً آرام، غیر خشونت آمیز، همراه با بسیج توده ای، با بهره گیری گسترده از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، فاقد رهبری واحد و ایدئولوژی، همراه با دگرگونی سیاسی در راستای دموکراتیزه کردن فرایندهای حکومت گری». نظریۀ انقلاب «جدید» با فاصله گرفتن از انقلاب های اجتماعی(اسکاچ پل، فورن، گلدستون) و انقلاب های ایدئولوژی محور(فورن، گلدستون) در پی تحلیل فرایندی است که منجر به دگرگونی سیاسی در کشورهای استبدادی شده است

امام خمینی از معدود متفکرانی است که توجه به مسأله فطرت داشته و بحث مستوفایی در این زمینه ارائه داده است. در نظام فکری امام، مسأله فطرت جایگاه ویژه‌ای دارد. امام خمینی1 به پیروی از حکمت متعالیه و استاد مرحوم محمدعلی شاه‌آبادی، مطالبی را درباره فطرت بیان کرده‌اند که در آثار پیشینیان اصلاً دیده نمی‌شود. امام برخلاف بعضی از بزرگان که فطرت را شامل بعضی آگاهی‌ها و گرایش‌ها می‌دانند، معتقد است فطریات همه از جنس گرایش و تمایلاتند و آن را عبارت از عشق به کمال مطلق و انزجار از نقص می‌داند. اما روشن است که گرایش بدون بینش ممکن نیست؛ لکن بینشی که در گرایش نهفته است، نوعی بینش حضوری است نه حصولی. نوآوری‌های امام که در این مقاله به اثبات رسیده، عبارتند از: فطری بودن باور به وجود مبدأ، فطری بودن باور به ولایت، فطری بودن باور به معاد، تقریر جدیدی از برهان فطرت، سبک جدید برای تبیین اخلاق دینی، نقش فطرت در حرکت سیاسی، تأسیس اصطلاحات. تحقیق حاضر با روش توصیفی ـ اجتهادی، نوآوری‌های مرحوم حضرت امام خمینی1 را با توجه به آثارشان مورد بحث و بررسی قرار داده شده است.

عصر حاضر مملو از جنگ های منطقه ای در خاورمیانه و جهان است و دفاع از سرزمین و موجودیت ایران اسلامی طبق نظریه های ژئواستراتژیک محدود به جغرافیای کشور نیست. متفکران در حوزه قانون و سیاست و به عبارت دیگر دیپلماسی و حوزه هستند. روشن است که دفاع از خود در برابر پرخاشگری دیگران امری منطقی و روایی است و فقط پرخاشگری علیه دیگران ناپسند تلقی می شود. نگاهی به اصول فقهی نشان می دهد که دفاع مشروع و استفاده از زور برای جلوگیری از آسیب ضروری است. بدیهی است که مقاله حاضر ، ضمن پرداختن به آن ، در صدد تبیین دفاع مشروع از دیدگاه اسلام ، اصول فقهی آن و دامنه جهاد دفاعی ، از جمله؛ دفاع از اسلام در برابر فتنه دشمنان؛ دفاع از دارالاسلام و دفاع از شهروندان دولت اسلامی و معتمدین و شرایط و محدودیت های جهاد دفاعی است و قصد دارد نظرات حضرت امام (ره) را متمرکز کند.

تجزیه‌پذیری یا فسخ جزئی قرارداد یکی از ضمانت اجراهای پذیرفته‌شده در بسیاری از نهادهای حقوقی کشورهای توسعه‌یافته و نیز نظام‌های بین‌المللی است که امکان اجرای جزئی قرارداد را به‌جای برهم زدن کامل و یا اجبار به اجرای کامل آن فراهم می‌آورد؛ در این میان عقد بیع اقساطی به دلیل ویژگی‌های خاصی که دارد بیشتر ازنظر تجزیه‌پذیری موردتوجه قرارگرفته است تا جایی که در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا مواد خاصی برای آن وضع گردیده است. با رویکرد تحلیل اقتصادی و معیارهای ارائه‌شده برای «کارآمدی» و «کارایی» قرارداد چنین ضمانت اجرایی مورد تأیید قرار می‌گیرد و برای حداکثر سازی بهره‌مندی دو طرف عقد حکم به این امر می‌دهد.اما مقنن در حقوق ایران به دلیل نگاه سنتی و غیراقتصادی به حقوق چنین راه‌حلی را صراحتا پیش‌بینی ننموده است؛ باوجوداین می‌توان راهکارهایی در فقه و مبانی حقوق و ازجمله نظرات حضرت امام خمینی (س) برای تجزیه عقد را جست تا کارایی این دسته از عقود را به حداکثر رساند.

وجوب حفظ جان و حرمت خودکشی – چه به صورت فعل یا ترک فعل- از ضروریات دین است و آیات و روایات متعدی بر آن دلالت دارند؛ در عین حال، در شمول حکم یاد شده نسبت به برخی مصادیق اختلاف نظر است؛ از جمله، در مواردی که اولیای دم حاضرند در قبال گرفتن وجه از قصاص صرف نظر نمایند، وجوب پذیرش این پیشنهاد از سوی محکوم به قصاص مورد تردید است؛ البته مشروط به آنکه پرداخت وجه برای محکوم به قصاص مقدور باشد. امام خمینی(ره) وجوب این مسئله بر محکوم به قصاص را نپذیرفته اند. در این نوشتار، ادله ی موافقان و مخالفان با رویکرد به مبانی نظر امام خمینی(ره)مورد نقد و بررسی قرار می گیرد؛ این ادله طیف فراوانی از آیات، روایات، ادله ی عقلیه، استناد به توالی فاسد و... در خود دارد. حاصل آنکه ادله ی باورمندان به عدم وجوب، پذیرفتنی تر می نماید؛ اما با توجه به برخی قواعد و اصول، احتیاط در مسئله ی یاد شده نیکوست و از این طرق می توان میان نظرات موافق و مخالف، راه میانه ای برگزید.

شناخت اسباب فهم قرآن برای دستیابی به معارف باطنی آن ضرورت انکار نشدنی دارد . امام خمینی (ره) و علامه طباطبایی دو تن از اندیشمندانی هستند که به این مسئله توجه ویژه نموده اند . این پژوهش در صدد است تا از رهگذر شناسایی اسباب فهم قران از منظر این دو قرآن پژوه برجسته راهکار های عملی برای دستیابی به عمق مفاهیم قرآنی را ارائه دهد . از دیدگاه امام خمینی(ره) و علامه طباطبایی اسباب فهم به دو دسته اسباب درون متنی و برون متنی فهم قران تقسیم می شوند. اسباب درون متنی که امام خمینی (ره) و علامه طباطبایی مشترکا مورد توجه قرار داده اند عبارتند از توجه به واژگان و قواعد عربی، توجه به تناسب آیات، توجه به انسجام معنایی و ساختاری ( توجه به آیات محکم و متشابه و غررآیات)‌توجه به غرض واحد در سراسر سوره، و توجه به سیاق آیات. اسباب برون متنی فهم قرآن نیز که از کلام امام خمینی (ره)‌و علامه طباطبائی (ره)‌می توان برداشت نمود عبارتند از برخورداری از طهارت باطنی، تدبر در قرآن، توجه به روایات تفسیری و انس با قران کریم .

بحث حب و عشق الهی، از مباحث جالب توجه مخصوصاً در عرفان اسلامی است که بسیاری از عرفا و اندیشمندان را واداشته تا با توجه به آیات قرآنی مربوطه، به شرح و بسط آن­ها بپردازند. امام خمینی نیز با راهگشایی آیات و روایات از طرفی و نیز با تأثر از بزرگان و اکابر وادی عرفان و معرفت، در آثار خویش به این موضوع پرداختند که در پژوهش حاضر سعی بر آن است تا با روش کتابخانه­ای و جمع­آوری مطالب و تحلیل محتوا به بحث و شرح آن پرداخته­شود. آنچه از آثار ایشان مطرح­می­شود اشاره به این دارد که جهان هستی و خلقت انسان، زاییده عشق و حب الهی است. حب و عشقی که اگر در وجود سالک راه حق سریان و جریان یابد، قادر است تا دوباره او را از این جهان خاکی به عالم باقی رهنمون­سازد که البته آن هم در سایه عمل به احکام و شریعتی که الله از بنده خواسته، امکان­پذیرست و مفهوم انا لله و انا الیه راجعون در باب آن تحقق­می­یابد. در نگاه امام، حبّ الهی به منزله آتشی است که از همان ابتدای آفرینش در قلب عاشق برافروخته­می­شود و در راه رسیدن به آن باید از تصفیه و تزکیه نفس یاری خواست، صفتی که به­دنبال تهذیب نفس از آلودگی­ها و موانع و حجاب­های دنیوی و مادی در باطن سالک پدیدمی­آید، سالک را قادرمی­سازد که به استناد آیات قرآن، ملکوت را دریابد و به لقاء الله برسد.

امام خمینی (ره) در حوزه‌های مختلف علومی چون فقه، فلسفه، عرفان، تفسیر و سیاست به اذعان و اقرار اهالی فن و تخصص صاحب نظر و اندیشه بوده‌اند و به تبع آن آثار گرانبهایی اعم از گفتاری و نوشتاری از ایشان برای اهالی فکر و اندیشه به یادگار مانده­است. امام خمینی(ره)، فقیهی جامع‌الشرایط و مجتهدی آگاه به مقتضیات زمانه بودند. تسلط کم‌مانند بر مباحث فقهی از یک سو و توانایی تحلیل درست مسائل روز، از سوی دیگر، آثار نوشتاری ایشان را در زمره بهترین و تأثیرگذارترین آثار قرارداده­است. در مقاله حاضر به بررسی نقش عرفان در ادبیات امام خمینی (ره) در دوران مبارزه سیاسی قبل از انقلاب اسلامی پرداخته­شده­است. مقاله حاضر توصیفی تحلیلی بوده و با استفاده از روش کتابخانه­ای به بررسی موضوع مورد اشاره پرداخته­است. نتایج تحقیق بیانگر این امر است که عرفان در ادبیات امام خمینی (ره) در دوران مبارزه سیاسی قبل از انقلاب اسلامی نقش تاثیرگذاری داشته­است. بر این اساس امام خمینی (ره) در دوران مبارزه سیاسی قبل از انقلاب اسلامی در تعامل با روحانیون، حجاب اکبر، اجتهاد پویا و سنتی، دانشجویان داخل و خارج از کشور، عموم مردم، ارتش و در جریان کاپیتولاسیون و قیام 15 خرداد از ادبیات عرفانی بهره­گرفته­اند.