جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عقد معلق آن است که تأثیر آن بر حسب انشا موکول بر امری است که تحقق آن در آینده احتمالی است. عقد معلق یکی از رایج­ ترین اعمال حقوقی است. باوجوداین در مورد صحت آن میان فقها اختلاف‌نظر وجود دارد؛ اما در صحت وصیت که معلق بر فوت است، هیچ تردیدی وجود ندارد. در این مقاله، سؤال اصلی آن است که عقد معلق با وصیت چه تفاوتی دارد؟ برای پاسخ به این سؤال با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی ویژگی­های عقد معلق و مقایسه آن با وصیت می­ پردازیم. نتیجه این است که با وجود شباهت­ ها، میان این دو، تفاوت­ های اساسی مشهود است. ازلحاظ ماهیت، عقد معلق جزء عقود قلمداد می ­شود؛ اما برخی همچون امام خمینی وصیت را ایقاع می­ دانند. پذیرش این دیدگاه در بحث قائم‌مقامی در صورت فوت یکی از طرفین مؤثر است. علاوه بر این، تفاوت ­هایی بین این دو وجود دارد که از جملۀ آن‌ها قابلیت رجوع ارادی و قهری در وصیت برخلاف عقد معلق، تعلیق ذاتی معلق­علیه در وصیت و نیز منبع تعهد تعلیقی است که در عقد معلق ارادۀ طرفین و در وصیت، حکم قانون و طبیعت عمل حقوقی است،

دیدگاه‌های عرفانی عارف برجسته معاصر در آثار برجامانده از ایشان همچون تعلیقیه بر شرح فصوص الحکم، مصباح الهدایه، جنود عقل و عشق، اسرار الصلوه...، معرف طریق سلوکی ایشان، در تأسی از نبی اکرم و ائمه اطهار (ع) می‌باشد، وی بر کرّات و با قاطعیت اعلام می‌کنند که ظاهر و باطن شریعت پیوند ناگسستنی باهم دارند به‌طوری‌که ظاهر حقیقت را شریعت می‌دانند که بدون انجام تکالیف شرعی به باطن نمی‌توان دست پیداکرد و عارف محقق باید به‌ظاهر و باطن قیام کند «بدون افراط‌وتفریط» و ترک ظاهر «شریعت» باطل-شدن ظاهر و باطن شرایع است و این از تلبیسات جن و انس می‌باشد. از نگاه امام خمینی (ره) اگر کسی با انجام تکالیف الهی، باطن و هدایتی که در سوره حمد به آن پرداخته برایش حاصل نشده باشد، باید بداند که ظاهر را درست انجام نداده است. از وحدت انسان و جهان درمی‌یابیم که درونی سازی «سفر انفسی» تنها راه شناخت حقیقت هستی است، ایشان وحدت و یگانگی را شرط تحقق شهود و ادراک مستقیم «تجربه دینی» می‌دانند؛ زیرا که مراتب پنج‌گانه عالم در عین تکثر، هویت مستقل از یکدیگر ندارند و جملگی تجلی یک حقیقت هستند، ایشان سفرهای چهارگانه «اسفار اربعه» را شرح می‌دهند، سیر سلوکی سالک و حجاب‌های سلوک الی الله را محبت و دل‌بستگی دنیا بیان می‌کنند که رعایت موازین شریعت را برطرف‌کننده و خرق حجاب‌های بین حق و قلب انسان می‌دانند و به‌واسطه آداب شریعت است که سیر انفسی رخ می‌دهد و تجربه دینی برای سالک حاصل-می‌شود.

«فصوص الحکم» کتابی عربی نوشتۀ محی‌الدین ابن عربی و شامل اصول عرفان و تعالیم او در وحدت وجود است. این کتاب حاوی 27 فصل و هر فصل منسوب به یکی از پیامبران الهی است. ابن عربی در هر فصل، داستان پیامبری را مطابق آیات و اخبار ذکر و حکمت رسالت وجود او را بیان می‌کند؛ ضمن آن که با استناد به قرآن، حدیث، کلام، حکمت مشایی و اشراقی به وحدت وجود می‌پردازد. طرز بیان ابن عربی در این اثر تا حد بسیاری دشوار و همواره برای درک و استباط آن نیاز به شرح و تفسیر بوده است. از این اثر ترجمه و تفاسیر فارسی، ترکی و انگلیسی وجود دارد. کتاب حاضر شرح تعلیقۀ امام خمینی (ره) بر این اثر است. در این تعلیقه 19 فصل اول کتاب عرضه شده و مشخص نیست چرا هشت فصل آن باقی مانده است. امام خمینی (ره) گاهی در بخشی از کتاب که نظر ابن عربی و قیصری یکی از تعلیقه‌نویسان را اشتباه می‌دانست، با استناد به حدیث یا دعاهای ائمۀ معصومین (ع)، نظر خود را بیان نموده است. ایشان حتی در حدود چهل تعلیقه نظر استاد خود، شاه‌آبادی، را نیز به چالش کشیده و نظر خویش را بازگو نموده است.

وجود شواهد و منابع درباره واقعه عاشورا، به روشنی مبینّ این مطلب است که بعد حماسی این واقعه سترگ از مهمترین و اساسی‌ترین ابعاد آن به شمار می‌رود. اما این بعد حیاتی در تاریخ شعر عاشورایی به ندرت انعکاس می‌یابد و در مقابل ابعاد تراژدی و عرفانی مجالی برای خودنمایی نمی‌یابد. اما رویکرد حماسی بعد از انقلاب اسلامی به یکباره احیا می‌شود و بعد از سالها کم توجهی و کم اقبالی، در شعر عاشورایی انقلاب به رویکردی اساسی و پر کاربرد تبدیل می‌گردد و اکثر شاعران انقلاب مضامین حماسی را به طور گسترده و با بسامد بالا در اشعارشان به کار می‌برند. از عوامل احیای رویکرد حماسی در شعر انقلاب اسلامی می‌توان از تحولات عصر مشروطه، بینش حماسی متفکران انقلاب اسلامی و مهمتر از همه اندیشه‌های امام خمینی(ره) نام برد. رویکرد حماسی در شعر عاشورایی انقلاب دارای ویژگیها و مختصات منحصر به فرد همچون پیروزی خون بر شمشیر، استمرار عاشورا، نگاه حماسی به مرگ و جزآن می‌باشد که در این مقاله مورد بررسی قرار می‌گیرد.

عارف و حکیم و فقیهی شیعی ـ مانند امام خمینی ـ صرفاً قرائتی یا خوانشی شیعی از مکتب ابن عربی دارد، نه عرفانی مستقل و با صفتی شیعی. به عبارت دیگر، امام، مبانی و اصول عرفانی مکتب ابن عربی را پذیرفته، و تنها در برخی از مسائل فرعی و جزئی ـ از منظری شیعی ـ به تبیین یا نقد نظرات ابن عربی پرداخته است. استشهاد امام به ادعیه و احادیثی که شیعیان از طریق اهل بیت(ع) روایت می‌کنند، و تمسّک او به کلام شیعی برای اثبات عصمت علمیِ انبیاء، و توسّل او به نظریه امامت در شیعه برای تبیین مصادیق خلافت ظاهری پس از رسول خدا(ص)، عرفانِ مورد نظر امام خمینی ـ و عارفانی چون او ـ را به صفت شیعی مزیّن نمی‌کند، بلکه تنها می‌تواند قرائت و خوانشی از یکی از مهم‌ترین مکاتب عرفانی در عالم اسلام باشد. بدین‌سان راقم این سطور در پژوهش حاضر که با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است؛ تمسّک به ادعیه و احادیث شیعی، پای‌بندی کامل به شریعت در ردای فقاهت، حصر مصادیق انسان کامل در معصومین(ع) و ایراد منازعات کلامی، را از شاخصه‌هایی می‌داند که در باب معنای قرائت شیعیِ امام خمینی از سنّت عرفانی ابن عربی احصا کرده است. امام معتقد است که طریقت و حقیقت جز از راه شریعت حاصل نخواهند شد، زیرا ظاهر راه باطن است بلکه ظاهر از باطن انفکاک‌ناپذیر است. اساساً عارفان شیعی ـ مانند امام خمینی ـ مصادیق اتمّ و اکمل مفهوم انسان کامل را رسول خدا(ص) و ـ به تبع او ـ معصومین(ع) قلمداد می‌کنند. امام خمینی در دفاع از مکتب تشیع و آموزه‌های کلیدی آن ـ خصوصاً امامت ـ همچون دیگر متکلّمان نیز از علم کلام ـ البته به اندازه ضرورت ـ بهره می‌برد، و در اثنای مباحث عرفانی، استدلالاتی کلامی طرح کرده و به نقد عارفانی چون ابن عربی می‌پردازد.

توحید عرفانی در مکتب ابن‌عربی، گرچه بر اساس وحدت شخصی وجود بنا نهاده شده، اما در عین حال، در لسان عارفی شیعی، همچون امام خمینی(ره)، با استشهاد به احادیث ائمه اهل بیت(علیهم‌السلام) عجین شده است. در واقع امام درصدد است با استفاده از نظام فکری ابن‌عربی، به تفسیر و تبیین کلمات معصومین(علیهم‌السلام) بپردازد. بدین‌معنا، تبیین معنای اسم الهی، وحدت حقۀ حقیقیه، سریان اسم اعظم الله، تشبیه و تنزیه حق، موطن قضا و قدر و منشأ بداء، قرائت شیعیِ امام از فصوص‌الحکم ابن‌عربی ـ‌در مبحث توحیدـ را شکل میدهند. بدین لحاظ، از نظر امام، اگر اسم الهی از دیدگاه کثرت‌انگارانه در نظر گرفته شود، جلوه‌گاه است و تفاضل در آن واقع میشود، اما اگر از دیدگاه وحدت‌انگارانه ملاحظه شود، صورت است و تفاضلی نیز در آن واقع نمیشود. امام، مراد ابن‌عربی از یگانه‌گویی را وحدت حقّۀ حقیقیه صرف میداند، نه وحدت و توحید و تفریدی که همان ارجاع کثرات به وحدت است. امام معتقد است ـ‌بر اساس حدیث امام معصوم(ع)‌ـ در هر اسمی، بدلیل وجود ذات، اسم الله نیز حضور دارد؛ درنتیجه، اسم الله قبل از هر چیز، بعد از هر چیز و با هر چیز، حضور دارد. همچنین از نظر امام، این صاحبان قلوبند که حق‌تعالی را با هر دو تجلّی تنزیه و تشبیه میپذیرند. امام حضرت اعیان ثابته را نیز حضرت قضای الهی و قدر ربوبی و منشأ بداء میداند.

نسبت علم‌ودین، یکی از مسائل فلسفه دین بوده که تحلیل‌های پرشمار و برخاسته از نظرگاه‌های مختلف، ازجمله نگاه علمی و فرهنگی ـ ارزشی را نیز به خود دیده است. پژوهش حاضر درصدد است دیدگاه امام‌خمینی«ره» را درباره چیستی علم‌ودین و نسبت این دو به دست آورد. این پژوهش، به روش تحلیلی و تطبیقی و با تتبع در منابع مکتوب و در کانون بحث، متمرکز بر آثار امام‌خمینی«ره» شکل گرفته است. یکی از تقسیمات مشهور که امام‌خمینی«ره» دیدگاه خود را از آن نقطه سازمان می‌بخشد، تقسیم علم به «حقیقی» و «اعتباری» است. در دیدگاه ایشان، علوم طبیعی به عنوان علوم اعتباری و علوم انسانی به عنوان علوم حقیقی شناخته شده‌اند. در دیگرسو، دین در نظر امام‌خمینی«ره» حقیقتی متنزّل از عالَم غیب برای اداره همه امور و شئون حیات دنیوی انسان است که در این زمینه هیچ امر لازمی را فروگذار نکرده است. بر این اساس هدف این تحقیق، یافتن مناسبات علم‌ودین، با ملاحظه تقسیمات و ویژگی‌های بیان شده در آراء امام‌خمینی«ره» می‌باشد. آنچه این نوشتار بدان دست یافته، نفی تعارض علم‌ودین، تداخل علم‌ودین در علوم انسانی و تعامل، تعدیل و تکمیل متقابل در علوم طبیعی از نظرگاه امام‌خمینی«ره» است.

گام‌های نظری و عملی انقلاب اسلامی ایران از جمله تأسیس یک دولت اسلامی، ایجاد تحولات اجتماعی و فرهنگی گسترده و انتقال قدرت به مردم، مبارزه با ستم و ظلم و... نقش مهمی در راستای تحقق قیام مهدوی داشته و به ترویج ارزش‌های اسلامی و فرهنگ مهدوی کمک نموده است. در این پژوهش که از نوع کاربردی _ توسعه‌ای است، با استفاده از روش تحلیلی _ توصیفی و استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای، موضوع «گام‌های نظری و عملی انقلاب اسلامی ایران در راستای تحقق قیام مهدوی با تأکید بر اندیشه امام خمینی؟ره؟»، به‌عنوان هدف اصلی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های تحقیق مؤید این است که گام‌ها و ویژگی‌هایی چون ارتباط این قیام با حکومت اسلامی و نظام امامت و امت ضمن توجه و تأکید بر عدالت اجتماعی، توزیع منابع، تقویت وحدت اسلامی و مبارزه با استکبار جهانی و تحقق اصول اسلامی به تحقق قیام مهدوی کمک خواهد کرد.

از نظر امـام خمینی) وهابیت فرقه‌ای ضدّاسلامی، سراپاخرافی، استعماری و تفرقه‌افکن است که برای از بین بردن تعالیم اسلام و محو قرآن از زندگی مسلمانان ساخته و پرداخته شده است. انتقادات امام خمینی) بر آیین وهابیت که غالبا در ضمن پاسخ به شبهات دگراندیشان ایرانی مطرح شده در قالب شیوه­ها و روش­های ویژه­ای ارائه شده است. امام خمینی) برای معرفی و یادآوری نام محمد بن عبدالوهاب و هواداران او، از شیوه رایج در اعطای القاب و عناوین مدح­آمیز همچون سلفی، سلفیه، اهل حدیث، اهل‌سنت استفاده نکرده­اند، ایشان اصرار دارند از واژه وهابی استفاده کنند. انتقادات امام خمینی بر وهابیان را در دو بخش انتقادات کبروی و نقدهای مصداقی قابل دسته­بندی است. بخش گسترده­ای از انتقادات امام خمینی) بر وهابیت معطوف به مفاهیم و مباحث کبروی است. امام خمینی) تصور وهابیان از مفاهیم بنیادین توحید، شرک، عبادت، تواضع، «ما لا یقدر علیه الا الله» و سجده را در تضاد با قرآن توصیف می­کند و با روش نقد تهاجمی خطاهای فکری وهابیان را تشریح کرده و پاسخ­های نقضی و حلی به آنها می­دهد. ایشان برای پاسخگویی به پندارهای وهابیان علاوه بر روش استدلال به قرآن، از شیوه ارجاع به عرف نیز بهره برده­اند.