جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«الیقین باختصاص مولانا علی علیه‌السّلام بامرة المؤمنین» از آثار سید‌علی بن طاووس (م ۶۶۴) است. موضوع این کتاب روایاتی است در این باره که پیامبر لقب «امیر المؤمنین» را به علی علیه‌السّلام داده و این لقب اختصاص آن حضرت دارد. پیش از او نیز ابن غضائری (م ۴۱۱) کتابی با نام التسلیم علی امیرالمؤمنین علیه‌السّلام بامرة المؤمنین داشته است. گویا تالیف این کتاب ناظر به سخن کسانی چون ابن ابی الحدید بوده که از شرح نهج البلاغه ضمن اشاره به این موضوع می‌گوید: « شیعه گمان می‌کنند علی علیه‌السّلام در زمان پیامبر به لقب امیرالمؤمنین خطاب شده و همه مهاجرین و انصار او را به این لقب خطاب کرده‌اند اما این در اخبار محدثان ثابت نشده است». کتاب الیقین دارای مقدمه‌ای مفصل و یک خاتمه و سه بخش با عنوان قسم است. مؤلف در مقدمه فهرست ۲۲۰ فصل کتاب را آورده و سپس در طی سه قسمت با عناوین زیر به بیان روایات پرداخته است: قسم اول، احادیثی که بیان می‌کند علی بن ابی طالب علیه‌السّلام به نام امیرالمؤمنین خوانده می‌شد (شامل ۱۷۷ باب)؛ قسم دوم احادیثی که نامیدن آن حضرت به امام المتقین را اثبات می‌کند (شامل ۲۴ باب)؛ قسم سوم، احادیثی که لقب یعسوب الدین را برای آن حضرت اثبات کرده است (در ۱۹ باب). به گفته خود سید در کتاب التحصین، مجموع روایاتش در کتاب الیقین از ۳۰۰ گذشته است. ألتّحصین لأسرار ما زادَ مِن کتاب الیَقین کتابی حدیثی، به زبان عربی، تألیف سید بن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ق). سید بن طاووس در این کتاب احادیثی را در علت نام‌نهادن علی بن ابی طالب(ع) به «اَمیرُالمُؤمنین» و «اِمامُ المُتّقین» آورده است. این اثر، ابتدا به صورت اختصاصی و بعدها به دلیل موضوع مشابه، به همراه کتاب الیقین چاپ شده است. این کتاب از دو قسم تشکیل شده است: قسمت نخست که شامل ۲۹ باب است احادیثی پیرامون نام گذاری علی (ع) به "امیرالمؤمنین" آمده و در هر باب یک روایت ذکر شده است. در باب ۲۹ نیز خطبه پیامبر (ص) در غدیر خم به طور کامل آمده است. قسمت دوم احادیثی در تسمیه علی بن ابی طالب (ع) به "إمام المتقین" است که شامل ۲۷ روایت است و در ۲۷ باب. آخرین باب کتاب نیز روایتی مفصل درباره مناظرات حضرت علی(ع) با جاثلیق یهودی و مسلمان شدن اوست که در ضمن آن قصه اصحاب کهف نیز از زبان امیرالمؤمنین (ع) بیان شده است.

در این مقاله به مقایسه صالح پیامبر و ناقه‌اش با علی بن ابی طالب در پرتو منابع شیعیان از جمله قصص الانبیاء، احادیث، فقه و تفاسیر قرآن خواهیم پرداخت. در روایت شیعیان از فاصله زمانی زیاد و ترتیب رخ داد تاریخی بین آن دو چشم‌پوشی شده است، به دلیل تمایل راویان به بهبود وضعیت سابق علی و مزین کردن شخصیت او به پرهیزکاری، به عنوان فرد دارای بسیاری از صفات صالح پیامبر به تصویر کشیده شده است. بنابراین علی به‌گونه‌ای ترسیم می‌شود که در بسیاری از خصوصیات صالح پیامبر سهیم بوده و دقیقا همانند او از دودمانی مقدس می‌باشد. نویسندگان شیعه از ارتباط میان شخصیت آن دو استفاده کردند تا تردیدکنندگان را در به حق بودن امامت علی متقاعد کرده و نشان دهند که مرتبه ایشان کمتر از یک پیامبر نبوده و قدمت اعتقاد شیعی را به اثبات برسانند.