جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در احکام دین اسلام زکات از جمله واجبات بشمار می رود که در 32 آیه و بسیاری از روایات معصومان(ع) از آن سخن به میان آمده است. صلاة نیز به عنوان یکی از واجبات و ارکان مهم دین اسلام می باشد که در فارسی با کلمه نماز شناخته می شود. اهمیت نماز در اسلام به موجب برقراری ارتباط قلبی با خداوند که از آن به عنوان حضور قلب یاد می شود مورد توجه می باشد. لازم به ذکر است در27 آیه از 32 آیه فوق الذکر کلمه زکات در کنار صلاة آورده شده است که تاکیدی بر ارتباط میان زکات و نماز می‌باشد. در این مقاله تلاش داریم با بررسی آیه ولایت در تفسیر ابن کثیر که اشاره ای به مسئله زکات در رکوع امام علی (ع) دارد. به شبهه ایجاد شده در زمینه حضور قلب در نماز و ارتباط آن با زکات از این جنبه که به جا آوردن عمل زکات حین نماز ناقض حضور قلب می باشد یا خیر پاسخ دهیم.

نفس آدمي به معناي حقيقت وجودي انسان يك لطيفه الهي و از مراتب اصلي وجود است، گوهر بسيار ارزشمندي است كه در اسلام توصيه به مراقبت و نگهداري از آن شده¬است. اين توجه و تأکید به مراقبت از نفس به دليل حالات مختلفي است كه اين حقيقت مي¬تواند به خود بگيرد. اگر به بدي-ها و گناهان تمايل پيداكند، سقوط¬مي¬كند و تباه¬مي¬گردد و تبديل به نفس امّاره مي¬شود و آدمي را قرين و رفيق شيطان مي¬سازد و اگر به نيكي¬ها و خوبي¬ها گرايش پيداكند و بدان¬ها عمل¬نمايد به سوي نفس مطمئنه حركت¬مي¬كند و يا حالتي مواخذه¬گر نسبت به بدي هاي خود پيدامي¬كند و تبديل به نفس لوامه مي¬شود. ديدگاه امام علي (ع) كه مستقيماً از سرچشمه وحي سيراب¬گرديده در اين باره كاملاً منطبق بر نظر قرآن است و ديدگاه امام خميني (ره) نيز كه شاگرد مكتب اهل بيت (ع) بوده، كاملاً همسو و منطبق بر نظرات حضرات معصومين(ع) است. کلیدواژه‌ها: نفس، مراتب وجود، نفس اماره، امام علي(ع)، امام خميني(ره).

علم امام از مسائل دیرین دانش کلام است. شریف رضی احادیثی درباره علم غیب امام علی و امامان شیعه را در کتاب «نهج‌البلاغه» گرد آورده است. در میان برخی فرقه‌های اسلامی از جمله معتزلیان، دیدگاه‌هایی وجود دارد که فقط برای شخص امام علی مقام عصمت و علم غیب را پذیرفته‌ است. ابن ابی‌الحدید به عنوان یکی از شارحان بسیار مهم، از معتزلیانی است که فقط درباره شخص امام علی علم غیب و مقام عصمت را پذیرفته‌اند. با این حال شارحان شیعی نهج‌البلاغه معتقدند در «نهج‌البلاغه» اشارات و تصریحاتی درباره نوعی بودن علم غیب وجود دارد. ابن ابی‌الحدید دست کم درباره مسائل سیاسی پس از پیامبر در میان شیعیان به انصاف شناخته شده است. وی با این انصاف و آن دیدگاه کلامی به شرح کتابی پرداخته که در آن، سخن از نوعی بودن علم غیب امامان شیعه نیز به میان آمده است. همین امر موجب شده است وی در شرح بخش‌هایی از «نهج‌البلاغه» که درباره علم امامان است، در کشمکش احساس انصاف‌ورزی و اقتضائات این باور کلامی گرفتار شود و گاه به سوی این انصاف کشیده شود و گاه به سوی اقتضائات آن باور کلامی متمایل شود. شارحان شیعی نهج‌البلاغه نیز سعی کرده‌اند این رفتار دوسویه او را به چالش بکشند. مقاله حاضر دیدگاه‌های شارحان شیعی و ابن ابی‌الحدید را درباره نوعی یا شخصی بودن علم امام مقایسه کرده است.

الگوگزینی از سیره معصومان در همه ابعاد در طول تاریخ مورد توجه مسلمانان بوده است، ولی برخی از ابعاد سیره از جمله سیره سیاسی و اجتماعی آنان خالی از ابهامات و اشکالات ظاهری نیست. از این رو، باید برای ابهام زدایی از سیره سیاسی و اجتماعی معصومان اصول و قواعدی را پی‌ریزی نمود. مد نظر قرار دادن اصل توجه به ظرفیت جامعه از جمله اصولی است که می‌تواند ابهامات ظاهری سیره سیاسی و اجتماعی را تا حدودی زدوده و برای الگوگزینی از سیره آنان، راهی روشن تر هموار سازد. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که برای فهم صحیح سیره معصومان و منطق عملی ایشان باید به ظرفیت جامعه توجه نمود. برخی از مصادیق این ظرفیت عبارت است از: میزان بصیرت و آگاهی جامعه، جایگاه همت و اراده در اعضای جامعه، سطح عمومی تعهد و تخصص افراد جامعه. نادیده گرفتن نقش این موارد در سیره معصومان می‌تواند منجر به سوء فهم سیره ایشان شود.

دانش‌هایی که از طریق اصحاب حضرت علی7 به طبقات بعدی منتقل شده، سرمایه ارزشمند اسلامی است. در این پژوهش اصل وجود نگاشته‌های اصحاب امام علی، شکل، کیفیت، حدود و محتوای آنها و نیز نوع کاربرد و سودمندی آنها برای عصر حاضر بررسی شده است. نیز تبیین شده که «مصحف فاطمه» مجموعه‌ای نوشتاری به نگارش حضرت علی است که به عنوان یکی از میراث‌های امامت و بدون نشر عام بوده است. همچنین «کتاب میثم تمار» به فرض وجود، استنساخی از «کتاب علی» یا مجموعه نوشتاری از روایات بوده است و اثری از حارث ‌بن ‌عبدالله ‌اعور به دست ما نرسیده ‌است. «مقتل‌الحسین» اصبغ بن نباته شفاهی بوده و کتاب ربیعة‌ بن‌ سمیع نوشتاری در کیفیت جمع آوری مالیات بوده و منسوب به امام علی است و نسبت آن به ربیعه درست نیست. وجود کتاب «تسمیة من شهد مع امیرالمؤمنین فی حروبه» ثابت نیست، احتمال دارد نقلی شفاهی بوده که بعدها به صورت نوشتار درآمده است.

در صدور حدیث غدیر که مهم‌ترین مستند مسأله خلافت پیامبر است، هیچ تردیدی وجود ندارد. از نظر دلالت فریقین قبول دارند که مولا بودن علی بن ابی‌طالبg با این حدیث اثبات می‌شود، اما اهل تسنّن معنای مولا را دوستی و محبت می‌دانند و امامیه بر این باورند که مولویت به معنای سرپرستی همه جانبه است. دو طرف برای اثبات سخن خود به شواهد گوناگونی استناد می‌کنند. فریقین گزارش کرده‌اند که پیامبرa در هنگام ایراد خطبه غدیر، علی بن ابی‌طالبg را با عمامه معروف خودشان معمم کردند. فرضیه این تحقیق آن است که معمم کردن علی در حین ایراد خطبه غدیر به مثابه‌ قرینه‌ای متصله برداشت امامیه از حدیث غدیر را اثبات می‌کند. نویسنده با جستار در منابع روایی و ادبی سعی نموده، نماد معمم کردن را در فرهنگ جاهلی و اسلامی معنا و این فرضیه را اثبات کند که پیامبر با معمم کردن علی بی ابی‌طالبg در روز غدیر و برجسته کردن این پدیده، در روزهای پس از واقعه غدیر خواستند ریاست ایشان را در حافظه جامعه ماندگار کنند.

رفتار انسان‌ها، پیوسته پیرو معتقدات و جهان‌بینی آنها صورت می‌گیرد. در جوامع اقتصادی نیز انسان‌ها با توجه به معتقدات و اصول فکری خود تصمیمات اقتصادی گرفته و بر اساس آن رفتار می‌کنند و اقتصاد حاکم بر جوامع نیز جدای از افکار و عقاید آنان نیست. زیربنا و تکیه‌گاه فکری و نظری درباره آموزه‌ها و رفتارهای اقتصادی و جهان‌بینی حاکم بر آن، همان مبانی اعتقادی می‌باشد که موضوع این آموزه‌ها، خداوند متعال و صفات او، جهان هستی، انسان و جامعه است. در این پژوهش آن دسته از آموزه‌های الهی که در رفتارهای اقتصادی انسان در حوزۀ تولید تأثیر دارد که همان اعتقاد به توحید در تولید است، از منظر امام علیA مورد توجه می‌باشد. برای نیل به این مقصود، تأثیر اعتقاد به توحید در تولید با استناد به برخی روایات امام علی با توجه به بیانیۀ گام دوم انقلاب اسلامی بیان گردیده است. در فرمایش مقام معظم رهبری در بیانیۀ گام دوم انقلاب، به مسئله اقتصاد به‌عنوان نقطۀ کلیدی و تعیین‌کننده در جامعه اسلامی اشاره شده ‌است. همچنین از مطالعات و بررسی‌های انجام شده در این پژوهش می‌توان به این نتیجه رسید که انسان موحّد در این مکتب در حیطۀ تولید معتقد است که می‌توان با جهت‌دهی به هدف تولید، توجه‌دادن به کار و تلاش در جهت تولید و ایجاد امنیت اقتصادی در تولید به سمت ارزشی‌شدن و بهره‌وری و قاعده‌مند شدن زنان در کار تولید به پیشرفت در زمینۀ تولید رسید. همچنین با ایجاد امنیت در اشتغال و با گسترش اشتغال مولد در تولید، بخش کشاورزی و صنعت و تجارت را توسعه و سروسامان داد.

نیکی‌کردن به والدین از مهم‌ترین آموزه‌‌‌های اخلاقی دین اسلام و از اثر بخش‌‌ترین عبادات در کسب رضای خداوند است. سپاسگزاری از پدر و مادر در ردیف شکرگزاری از خداوند متعال مطرح شده که نشان از اهمیت آن دارد. آیات قرآن و روایات ائمه(ع) دربارۀ احترام به والدین را از مهم‌ترین تکالیف الهی دانسته و به انجام آن امر کرده‌ و آثار مادی و معنوی برای آن ترسیم نموده‌اند. شناخت آثار احسان به ‌والدین در متون وحیانی می‌تواند در نقشه ترسیم زندگی و سبک پیشبرد آن، نقش‌ به‌سزایی داشته باشد؛ پس از این جهت ضرورت دارد به این موضوع پرداخته شود. این تحقیق با روش نقلی - وحیانی و گردآوری اطلاعات از طریق کتابخانه‌ای و با پردازش اطلاعات به‌صورت توصیفی ارائه شده و هفت اثر از آثار احسان به والدین از دیدگاه امام علی(ع) در بُعد فردی و خانوادگی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته که نزول رحمت و وجود نعمت، ظهور محبت، بازگشت خیر کثیر و. . . جزیی از آنهاست.