جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سؤال اصلی‌ای که در این مقاله به آن می‌‏پردازیم چنین است: آیا می‏‌توان براساس آراء فلاسفۀ یونان و قرون وسطا و دکارت در باب جوهر و عرض و نظر آنان در باب خداوند و صفات او، تعریف اسپینوزا در کتاب اخلاق از جوهر، صفت و حالت را بهتر درک کرد؟ ولفسون این‌گونه اسپنوزا را تفسیر کرده است و ما در این مقاله نگاهی نقادانه به تفسیر او داریم. ارسطو و دکارت به تعدد جواهر باور داشتند؛ اما اسپینوزا با تعریف خود از جوهر، نظریۀ وحدت جوهر را مطرح ساخت. از نظر اسپینوزا جوهر، موجودی است که به غیر نیازی ندارد و خودش، خود را تصور می‏‌کند. اسپینوزا با این تعریف وحدت را در جهان و موجودات جهان حاکم کرد. حالت در فلسفۀ اسپینوزا، یک شباهت به عرض در نظام فلسفیِ ارسطو دارد: تصور حالت در فلسفۀ اسپینوزا و عرض در نظام ارسطو بدون جوهر ممکن نیست؛ اما عرض در نظام ارسطویی سببِ تشخصِ جوهر است، اما در فلسفۀ اسپینوزا، جوهر مقدم بر حالت است. درحقیقت حالت نتیجۀ ضروریِ جوهر است. اسپینوزا صفت را به گونه‌‏ای تعریف می‌‏کند که نشان دهد چگونه جوهر به خودش می‌‏اندیشد و خودش را می‌‏یابد. از نظر اسپینوزا، جوهر صفات نامتناهی‌‏ای دارد؛ اما او فقط از دو صفت نام می‌‏برد: بُعد و فکر. اسپینوزا جوهر را با هرکدام از صفات این‏ همان می‏‌داند. از نظر او جوهر همان عقل است که به خودش یعنی جسم می‏اندیشد و خود را می‏یابد. بر این اساس تعدد صفات نیز با بساطت ذات جوهر، ناسازگار نیست.

از نظر اسپینوزا دین بر اساس مقاصدش نظامی جهان‌شمول و فراقومی است که برای عامۀ مردم از طریق اطاعت از خدا واقعیت می‌یابد. او اصول هفت‌گانۀ ایمان را در همین راستا بیان می‌کند. اسپینوزا آموزه‌های دین را ساده، حداقلی و مبتنی بر تاریخ و زبان می‌داند. به باور وی ازآنجاکه طبیعت بیشتر انسان‌ها متأثر از احساسات است و نه عقل، برای نجات آنان باید دین را در ابتدا بازیابی کرد و درنهایت دموکراتیک نمود. اسپینوزا تحقق عملکرد منحصربه‌فرد دین در نجات تقریباً همه آدمیان را در مطیع‌کردن دین با تفکیک آن از فلسفه و درنتیجه دموکراتیک‌سازی الهیات پیشنهاد می‌دهد. دموکراتیک‌کردن دین به تعدیل اقتدار سیاسی دین و تقویت اقتدار سیاسی کشور منجر می‌شود. معنای بازیابی‌شده اسپینوزا از دین، اساساً دموکراتیک است و این ویژگی جدید، امکان سازگاری الهیات او با سیاست را فراهم می‌کند و در پرتو همین رویکرد به دین، آزادی انسان و جامعه به دست خواهد آمد. در نوشتار حاضر کوشیده شده است خوانش فلسفی و متفاوت اسپینوزا از دین و نتایج الهیاتی برگرفته از این خوانش بررسی شود.

اسپینوزا در مقدمۀ بخش دوم کتاب اخلاق می‌گوید قصد دارد در ادامۀ کتاب به اموری بپردازد که به شناخت برترین سعادت بشر منتهی می‌شود. او در پایان کتاب اعلام می‌کند سعادت عبارت است از عشق عقلانی به خدا. از آن جا که عشق به خدا از نظر اسپینوزا برترین سعادت بشری به حساب می‌آید، درک منظور او از مفهوم عشق الهی ضروری است. او در بخش سوم رسالۀ اخلاق خود برای تبیین سعادت و آزادی انسان، عواطف بشری را تحلیل می‌کند و عشق را به لذتی تعریف می‌کند که همراه با تصور علتش در نظر گرفته شود. او فکر می‌کند چون آدمی‌ ‌به معرفت شهودی و شناخت خداوند دست یابد، در او عشق عقلانی به خدا پدید می‌آید. این عشق علاوه بر این که مقوّم سعادت انسان است، بر کیفیت زندگی او نیز اثرگذار است. لذا این مقاله به تبیین ماهیت عاطفۀ عشق عقلانی به خداوند و کارکردهای اخلاقی و اجتماعی آن از نظر اسپینوزا پرداخته و به این نتیجه رسیده است که این عشق منجر به رهایی بشر از رنج ناشی از انفعالات، رسیدن به آرامش نفس، دستیابی به فضیلت و سعادت و بی اهمیت شدن مرگ و نترسیدن از آن می‌شود.

ترجمه ماشینی : مسلماً، هیچ متفکر تاریخی به اندازه باروخ (بندیکت) اسپینوزا (77-1632)، فیلسوف قرن هفدهمی، منتقد پیشگام کتاب مقدس و بدعت گذار یهودی از آمستردام، در یهودیت مدرن پذیرایی متنوع و ناهموار نداشته است. او که در بسیاری از محافل به عنوان قدیس حامی یهودیت سکولار مورد احترام است، همچنین به عنوان بدترین خائن به قوم یهود در دوران مدرن شناخته شده است. فلسفه یهود، اسپینوزا را نقطه عطفی بین قدیم و جدید، رادیکالیزه کننده سنت قرون وسطایی و سفره آرایی برای مدرن می داند. او به عنوان یک نقطه عطف و مرجع دائمی در ساخت هویت مدرن یهودی عمل کرده است. این جلد گزیده هایی از آثار اصلی در پاسخ یهودیان به اسپینوزا را گرد هم می آورد. وفادار به تنوع استقبال یهودیان اسپینوزا، ترکیبی از ژانرها، از نقد فلسفی تا داستان تاریخی، از ادای احترام تا نوشته های روزانه را به نمایش می گذارد و به خواننده احساسی از تحول تاریخی کلی میراث پس از مرگ اسپینوزا می دهد.

ترجمه ماشینی : مایکل استراوسر در اسپینوزا و فلسفه عشق، قرائتی جدید از اسپینوزا به عنوان فیلسوف عشق ارائه می‌کند، و کسی که اندیشه خود را بر مفهومی اخلاقی واجد شرایط از عشق نجیب متمرکز می‌کند. استراوسر مفهوم سه گانه عشق را که در اخلاق اسپینوزا یافت می‌شود بررسی می‌کند و استدلال می‌کند که آنچه برای فلسفه اسپینوزا مهم‌تر است، مفهومی یکپارچه از عشق با محوریت اشرافیت (amor sive generositas) است. این تصور فعال از عشق می تواند بر نفرت غلبه کند و مردم را دور هم جمع کند. استراوسر با قرار دادن فلسفه عشق اسپینوزا در سنت‌های فلسفی یهودی و غربی، به همراه اسپینوزا و متفکرانی مانند سعدیا گائون، میمونیدس، لئونه ابرئو، تولیا دوآراگونا و رنه دکارت به بررسی پرسش‌های فلسفه عشق می‌پردازد. او نشان می‌دهد که چگونه اسپینوزا درک ما از کمال‌گرایی عاشقانه را عمیق‌تر می‌کند و چگونه این خوانش از فلسفه عشق اسپینوزا هم به‌عنوان اصلاح‌کننده‌ای برای خوانش‌های مشکل‌ساز، مانند آنچه در آیزاک باشویس سینگر و امانوئل لویناس یافت می‌شود، و هم به‌عنوان ضد نوع‌گرایی عمل می‌کند. با بررسی دقیق نوشته‌های اسپینوزا، استراوسر نشان می‌دهد که هدف فلسفه او به بهترین وجه عشق به افرادی است که باید در دوستی به آنها کمک کرد و با آنها متحد شد. در نهایت، فلسفه عشق اسپینوزا خواهان اشرافیت جمعی است.