جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله به روش توصیفی تحلیلی به ادراکات خیالی و جایگاه ان در فارابی و اسپینوزا می پردازد و ضمن نشان دادن موارد اشتراک و اختلاف انها علل ان را بیان می کند در هر دوی فارابی و اسپینوزا شناخت تخیلی یک رکن مهم در شناخت آدمی است. فارابی احضار مجدد صورت حسی بعد از غیبت آن و توانایی تجزیه و ترکیب صور حسی بعد از فقدان مشاهده حسی را نقش اولیه قوه خیال می‌داند که نه تنها به آدمی توانایی فرا‌ رفتن از ادراک حسی و بازشناسی مشاهدات خارجی و مشابهت‌های آن ها را می‌دهد، بلکه ذهن آدمی را آماده می‌سازد که به ادراک کلی برسد. به نحوی که می‌توان گفت قوه خیال حلقه اتصال ادراکات حسی با ادراکات عقلی است. اسپینوزا ادراک ناشی از تاثرات بدن از جهان خارج را ادراک تخیلی می‌داند زیرا این گونه ادراک درباره حقیقت اشیاء و روابط آنها معرفتی به ما نمی‌دهد و فقط تصورات غیر تامی به ما می‌دهد که برای زیستن مفید است. بنابراین فارابی واقع‌نمایی ادراک حسی خیالی را می‌پذیرد ولی اسپینوزا فقط ارزش عملی برای آنها قائل است و برای آنها ارزش نظری قائل نیست و تخیل را شامل ادراکات حسی، تجربی، صورخیالی، شناخت ناشی از تواتر مفاهیم کلی و حتی تصورات نادرست می داند.هر دو متفکر بر نقش خیال در دریافت وحی تاکید دارند .

برگزیدگی بنی‌اسرائیل را می‌توان محوری‌ترین آموزه در یهودیت سنتی دانست. بحث دربارة برگزیدگی در دنیای مدرن که عقلانیت را محور زندگی انسانی می‌داند و از ارزش‌های دموکراتیک دفاع می‌کند، چالش‌هایی به‌دنبال داشته است. اسپینوزا فیلسوف عقل‌گرای قرن هفدهم که تبار یهودی دارد، در رسالة الهیاتی ـ سیاسی، مواجهه‌ای انتقادی با این آموزه داشته و با طرح استدلال‌هایی ادعاهای یهودیان را ناموجه و نامنطبق با متن مقدس دانسته است. در این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی ابتدا بر پایۀ برخی مبانی فلسفی اسپینوزا، تحلیل و نقد وی از این آموزه را که سویۀ سلبی در آن قوت دارد، مطرح می‌کنیم؛ سپس به ایضاح فلسفی مفهوم کمال و فضیلت حقیقی در اندیشۀ اسپینوزا می‌پردازیم. اسپینوزا یهودیان را از جهت اجتماعی ـ سیاسی و به‌صورتی موقت برگزیده می‌داند؛ اما در روایت فلسفی، درصدد اثبات این موضع است که کمال و خیر حقیقی تنها منحصر در زندگی عقلانی و اخلاقی در سطح فردی و زیستن در جامعۀ آزاد در سطح اجتماعی است و آن را بر مبنای مفهوم قدرت، فعالیت و ضرورت تبیین می‌کند.