جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله مسائلی که امروزه در مورد ادیان الهی و کتاب های آسمانی مطرح است، محتوای این کتاب ها و میزان اعتماد به آنهاست. از آنجایی که انسان به مقتضای آفرینش و ساختار وجودی اش گریزی از زندگی اجتماعی ندارد، در نتیجه آفریدگار حکیم برای رشد و شکوفایی زندگی اجتماعی انسان، راهکارهایی در کتاب های آسمانی تبیین و پبامبرانش را مامور به تعلیم آنها کرده است تا جوامع انسانی با به کارگیری آنها، نظام احسن اجتماعی را به وجود آورند. در این تحقیق سعی شده تا با توجه به اهمیت روابط اجتماعی در استحکام و دوام ساختار جامعه و ایجاد سلامت و امنیت اجتماعی، برخی از ارزش های اخلاق اجتماعی در قرآن و عهدین نظیر صداقت و راستی، عهد و پیمان، عدل و انصاف، عفت و پاکدامنی و تعاون و همکاری و مصادیق، ابعاد، آثار و نتایج آنها مورد بررسی قرار می گیرد.

سؤال پژوهش این بود که: «اهل‌بیت(ع)، چه راهکارهایی برای تربیت فرزندان ارائه کرده‌اند؟»؛ به این منظور، سخنان و رفتارهای اهل‌بیت(ع) در این موضوع، مورد جستجو و طبقه‌بندی و توصیف و تحلیل نظری قرار گرفت؛ این راهکارها در سه گروه کلی: شناختی، عاطفی و رفتاری طبقه‌بندی شد؛ خانواده به صورت یک سیستم متعامل در هر کدام از این حیطه‌ها ایفای نقش می‌کند. در حیطۀ شناختی، به اموری مانند: 1) معرفت به خدا؛ 2) ایمان به خدا؛ 3) تقوا؛ 4) توکّل به خدا؛ 5) رضایت و تسلیم در برابر مقدرات الهی؛ 6) همسویی گفتارها و رفتارها با اوامر الهی؛ و در حیطۀ عاطفی به اموری مانند: 1) محبّت‌ورزی؛ 2) ارتباط عاطفی؛ 3) ابراز عواطف مثبت؛ 4) پرورش احساس مسئولیت؛ 5) پرورش مثبت‌اندیشی؛ 6) پرورش تحمل‌پذیری؛ 7) مایه شادی و نشاط بودن؛ 8) پرورش فضیلت‌جویی؛ و در حیطۀ رفتاری به اموری مانند: 1) خوشرویی؛ 2) تکریم متقابل؛ 3) بخشش؛ 4) هدیه دادن؛ 5) برقراری رابطه کرامتی و عزّتی؛ 6) برخورد فروتنانه؛ 7) شکرگزاری و 8) قناعت‌پیشگی.

این مقاله نخست به پیشینه تاریخى خانواده، خویشاوندان و گونه تعامل آن دو، از منظر برون دینى و قرآنى اشاره مى‏ کند. سپس به توضیح دیدگاه قرآن راجع به نقش خویشاوندان در تحکیم پایه‏ هاى خانواده مى ‏پردازد. در این راستا از راهکار حقوقى و اخلاقى سخن مى‏ گوید و زمینه‏ هایى چون یافتن همسر همسان، پایدارى، استقلال و اصلاح روابط تنش آلود را مورد بررسى قرار مى‏ دهد.

انسان قرآنی از حیث معرفت‌شناختی و وجودشناختی انسانی است که وجود و ماهیتش را در آیینه زلال وحی جست‌وجو کرده و آغاز و انجام خویشتن را در «من الله» و «الی الله» با هدف «لقاء الله» مشاهده می‌کند به این معنا که انسان قرآنی دارای فطرت الاهی و سرشت توحیدی و ذات ملکوتی است لذا در منطق وحی انسان حیّ متاّله است و استکمال جوهری اشتدادی در تکوین و تشریع دارد و آفاق و انفس را به نحو واحد ذومراتب در خود متجلی می‌سازد زیرا خلیفه و امانتدار خدا و حامل اسماء جمال و جلال متعالی است در نتیجه مراقبت دائمی در پرتو شریعت محمدی یا خویشتن بانی مستمر معقول و مشروع داشته تا به خلق الاهی و اوصاف قرآنی متخلق و موصوف گردد. آری انسان قرآنی، انسانی عقل مدار و خرد گرا، خود آگاه خود ساخته، صاحب حیات طیبه جاودانه، عبودیت پیشه، دارای علم صائب، عمل صالح و متعادل و متوازن در همه ساحت‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی است. مقاله حاضر بر آن است ضمن تبیین هویت و شناسنامه وجودی انسان در قرآن، مؤلفه‌های محوری و مختصات حقیقی انسان قرآنی را با استمداد از آیات و احادیث تشریح نماید و افق ویژه‌ای را در حوزه‌ انسان شناسی و کمال گرایی و ساحت اخلاق و تربیت فرا روی آدمیان قرار دهد و انسان آگاه و مسئول منزلت واقعی و موقعیت راهبردی خویش‌ را در نظام احسن خلقت درک و دریافت نماید و در محضر و مکتب قرآن، نورانی گردد.

بررسی آثار و اندیشه‏های متکلمان معاصر یکی از ضرورت‏هایپژوهشیدوران ما است .آیت الله جوادی آملی به عنوان یکی بزرگترین دانشمندان معاصر جهان تشیع، آثار ارزشمندی در زمینۀ تفسیر، علوم عقلی، اخلاق و عرفان، کلام، فقه و معارف حدیثی و نقلی از خود به جای گذاشته است. آثار گوناگون وی از جمله تألیفات تفسیری، بحث‏های کلامی فراوانی را در بر دارد . ضرورت علمی ایجاب می‏کند که اندیشه‏های کلامی ایشاندر عرصه‏های مختلف کاویده شود . لذا این پایان نامه با روش توصیفی- تحلیلیو به شیوه کتابخانه‏ای وبا تکیه بر آثار مکتوبایشان، در صدد بررسی آراء راهنماشناسی وی سامان یافته است که حاصل آن چنین است: استاد جوادی آملی در مباحث کلامی خود ضمن قبول دو روش عقلی و نقلی، توجه ویژه‏ای به دستاوردهای عقل داشته و معتقدند که اساساً بین عقل و وحی هرگز تعارضی واقع نخواهد شد. در میان منابع نقلی، آیات قرآن جایگاه خاصی در آثار ایشان دارد، به گونه‏ای که می‏توان از ایشان با عنوان متکلم قرآنی یاد کرد. او ضرورت وحی و رسالت را منحصر به حیات اجتماعی بشر و نیازمندی‏اش به قانون نمی‌داند و معتقد است انسان در تمام عرصه های زندگی خود نیازمند به تشخیص راهی است که از طریق احکام الهی حدود آن مشخص گردد. وی بر خلاف بسیاری از متکلمین که از اعجاز به عنوان راهی مستقل برای اثبات نبوت یاد می‏کنند، معتقد است که بدون ضمیمه شدن برهانی عقلی به معجزه، نمی‌توان نبوت مدعی پیامبری را اثبات کرد. قاعده لطف در نگاه ایشان به تنهایی برای اثبات نبوت و امامت کافی نیست، بلکه باید آن را به برهان حکمت ضمیمه نمود. وی عصمت انبیا و ائمه را ذاتی نمی‏داند، بلکه معتقد به اکتسابی بودن است. هم سنخی معجزه پیامبران و کرامت ائمه و اولیا یکی دیگر از نظرات اوست، با ملاحظه این نکته که معجزه با تحدی و ادعای پیامبری همراه است. بحث‏های مبسوط و عالمانه حول آیات مربوط به موضوع امامت و نیز پاسخ‏های متقن و دقیق به اشکالات متکلمین اهل سنت، از برجستگی‏های مباحث کلامی ایشان به شمار می‏آید. پاسخ به اشکالات و شبهات گوناگون در عرصه علم کلام به ویژه مباحث مهدوی نشان از احاطۀ علمی سرشار وی به منابع غنی اسلامی است و در پایان، از منظر ایشان ولایت فقیه یک مسئله کلامی است که در امتداد امامت قرار دارد.

چکیدهاین رساله با موضوع امامت از دیدگاه فخر رازی و آیه الله جوادی آملی آغاز شده و در صدد بررسی امامت از دیدگاه این دو بزرگوار، خواهیم بود. حقیقت امامت و رهبری یک امر دینی و الهی بوده و از اهمیت بالایی در اسلام برخوردار است که در هردو مکتب اسلام کتابهایی در باره امامت و رهبری نگاشته اند و گاهاً از اصول دین یا مذهب آن را تلقی کرده اند. واژه امامت به معنای هدایت، رهبری و راهنمایی در امور دین و دنیا است و کسی که متصدی این مسئولیت خطیر و الهی می شود را امام گویند. امام باید از ویژگی های خاصی برخوردار باشد و در همه ویژگی های اخلاقی و فضایل انسانی سرآمد باشد. هر دو از بزرگواران برای امامت و رهبری بر اساس آیه اولوالامر، عصمت را شرط دانسته و تنها شخصی را لایق رهبری می دانند که معصوم باشد. آقای فخر رازی عصمت فردی را در تفسیر کبیر غیر ممکن دانستهبه عصمت جمعی متوسل می شود و نام آن را اهل حل و عقد می گذارد، ولی در کتاب کلامی خود عصمت را در مورد شخص غیر پیامبر اذعان نموده به امام زمان (عج) اشاره می نماید و عصمت حضرتش را تأیید می کند.در ضرورت وجود امام هر دو اندیشمند وجود امام را ضروری و واجب دانسته، وجود امام را منشأ خیر و برکت در جامعه دانسته که از هرج و مرج جلوگیری می شود. البته، آقای فخر رازی چون امام را معصوم نمی داند، مقام امامت را در اداره امور دنیوی تنزل داده به همین مقدار اکتفا می کند، ولی استاد جوادی آملی امامت را یک منصب الهی دانسته وجود امام را مایه آبادی دنیا و آخرت می داند و فلسفه وجود حضرات معصومین را سبب تداوم حیات دنیا و هدایت به صراط مستقیم می داند و شئون و مراتب امامت را همان شئون و مراتب نبوت می داند و چون امام خلیفه رسول الله است بین آنها باید سنخیتی باشد، فلذا امام همه کمالات وجودی و شخصیتی حضرت رسول خدا (ص) را دارد به استثنای وحی و نبوت. ویژگی هایی که امام باید داشته باشد یکی عصمت است به این معنی که مرتکب هیچ گناه و خطا و نسیان نمی شود. و دیگر اینکه علمی که برای هدایت بشری لازم است را دارا می باشد و علمش هم موهبتی است نه اکتسابی. در مورد صفات کمالی دیگر می توان چنین متذکر شد که امام از تمام مردم افضل می باشد و دارای صفاتی مانند شجاعت، عدالت، سخاوت، اخلاص، اخلاق متعالی، صبر و آگاهی از سیاست زمان در حد اعلی می باشد.اینکه امام توسط چه کسی تعیین می شود میان این دو بزرگوار اختلاف است؛ آقای فخر رازی معتقد است، که امام به وسیله بیعت، اجماع و یا رای اهل حلّ و عقد تعیین می شود، یعنی مردم در انتخاب امام دخیل هستند، ولی استاد جوادی آملی قائل است، که امامت یک منصب الهی است و امام توسط خدا تعیین و به وسیله پیامبر اعلام می شود. برای این دیدگاه شیعه دلایل گوناگون تاریخی، قرآنی و روایی وجود دارد.

پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش مدیریت شهری در ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی انجام‌ شده است و به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که آیا بین نقش مدیریت شهری در ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی در وضعیت مطلوب و موجود تفاوتی وجود دارد یا خیر. روش پژوهش، توصیفی و از نوع پیمایشی است که در آن سبک زندگی اسلامی در ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، در دو وضعیت مطلوب و موجود، توسط پرسشنامه‌ محقق ساخته (در منطقه پنج شهرداری تهران) مورد بررسی قرارگرفته است. یافته‌های پژوهش نشان داد بین وضعیت مطلوب و موجود، اختلاف معناداری وجود دارد. در بعد اجتماعی بیشترین نقش در وضعیت موجود در مؤلفه «نشاط اجتماعی»، در بعد فرهنگی در مؤلفه «اوقات فراغت» و در بعد اقتصادی در مؤلفه «حفظ محیط ‌زیست و توسعه پایدار» می‌باشد. همچنین، یافته‌های پژوهش در وضعیت مطلوب، نقش برجسته‌ مدیریت شهری در کلیه مؤلفه‌های سبک زندگی اسلامی را تأیید می‌کند.

فرا اخلاق به مبادي تصوري و تصديقي علم اخلاق می‌پردازد و چهار مبحث ذيل را در برمي‌گيرد: معناشناسي اخلاق، معرفت شناسي اخلاق، هستي شناسي اخلاق و مباحث منطقي. يکي از موضوعات فرا اخلاقي، مباحث منطقي است که به استنتاج مفاهيم و گزاره‌هاي اخلاقي می‌پردازد؛ بنابراين، رابطه بايد و هست در ديدگاه آيت‌الله جوادي آملي در زمره مباحث منطقي فرا اخلاق است که کمتر نوشته‌اي به آن پرداخته است. نويسنده در اين مقاله درصدد است تا ديدگاه آيت‌الله جوادي آملي درباره ارتباط جمله‌هاي اخلاقي را با يکديگر و با جمله‌هاي غيراخلاقي تبيين و بررسي کند. ايشان جمله‌هاي اخلاقي را اعتباري مبتني بر واقعيت، انشايي، استدلال پذير و يقيني می‌داند. اما به نظر می‌رسد يقين و تصديق مربوط به عقل عملي و نظري در ديدگاه آيت‌الله جوادي متفاوت باشد؛ زيرا ايشان عقل عملي را مربوط به عمل و محرک و عقل نظري را مدرِک می‌داند. با بررسي ديدگاه آيت‌الله جوادي آملي مشخص می‌شود اين ديدگاه نسبت به ديدگاه‌هاي متناظر که جمله‌هاي اخلاقي را انشايي می‌دانند، انسجام بهتري دارد، اما جمع انشايي بودن جمله‌هاي اخلاقي به بيانِ ايشان و برهاني و يقيني دانستن آنها غيرممکن به نظر می‌رسد.

چکیدهپایان نامه ی پیش رو به «بررسی نظریه ی امامت عضدالدین ایجی و میرسیدشریف جرجانی و نقد آن در نگاه استاد جوادی آملی» می پردازد. به عقیده ی ایجی و جرجانی امامت مقامی دنیایی است و کسی که به آن مقام نائل می شود به قهر و غلبه، به انقیاد و رغبت، یا به حکم شورا و یا به حکم وصیت و ولایت عهدی بر مردم و کشور تسلط پیدا می کند. از این رو، مرتبه امامت را پایین آورده و آن را جز فروع وابسته به افعال مکلفین قرار دادند و به دلیل ان که منکر حسن و قبح عقلی اند صدور هیچ کاری را از خداوند لازم و ضروری نمی دانند و نتیجه ی این تفکر، عدم لزوم امام بر خداوند سبحان است و اگر انتخاب امام را بر خدا می دانستند برای آنها محذور پیش می آمد و امامت سه خلیفه ی اول، مورد خدشه قرار می گرفت. ولی در دیدگاه شیعه که ناقد(استاد جوادی آملی) از این گروه می باشد امامت را منصبی الهی دانسته و خلافت ظاهری را تنها شأنی از شئون امام می دانند.از آنجا که ابوبکر دارای شروط عصمت و افضلیت نبود، آن دو متکلم اشعری، آن شروط را رد کرده و تنها شرط «قرشی بودن» را، که ابوبکر واجد آن بود پذیرفتند. اما نویسنده دیدگاه آن دو را نقد کرده و در بررسی، بر شروط عصمت و افضلیت دلایل عقلی و نقلی ذکر نموده است. در ادامه آن دو متکلم، بدلیل اینکه انتخاب ابوبکر، عمر و عثمان، به ترتیب توسط برخی از اعضای سقیفه، امام سابق، و شورا بود، موارد اجماع، نص امام سابق و شورا را جزء ملاک های نصب قرار دادند لکن این نوشتار به نقد آنها می پردازد.در اثبات امام بعد از رسول الله، از احادیث جعلی بر افضلیت ابوبکر، استفاده کرده اند ولی نگارنده در بررسی ونقد به توضیحِ منعِ نقل حدیث، به خاطر وجود حدیث غدیر، و استدلال های حضرت به تصریحات پیامبر و برخی آیات قرآناشاره کرده و به جعلی بودن وجوه ذکر شده بر افضلیت ابوبکر پرداخته است. سپس این دو متکلم اشعری، امامت مفضول را با وجود فاضل پذیرفته اند که در نقد قبیح بودن امامت مفضول با وجود فاضل به اثبات رسیده است.در پایان آن دو، بزرگداشت همه ی صحابه را واجب دانسته ولی نگارنده با استفاده از آیات و احادیثی که در آثار استاد جوادی ذکر شده به نقد آنها پرداخته است.کلمات کلیدی: امامت، ولایت، ولی، مولی، قاضی عضد الدین ایجی، میر سید شریف جرجانی، جوادی آملی.

موضوع ایمان از مهمترین موضوعاتی است که می‌تواند در وضعیت کنونی بشر به عنوان یک مأمن مطمئن در این دنیای ظلمانی برای یک دیندار مورد توجّه قرار گیرد. در تعریف ایمان ما با مکاتب مختلفی روبرو می‌شویم از امر قلبی و تصدیقی گرفته تا مکاتبی که ایمان را مجموعۀ قول وفعل و عمل می‌دانند، سنت آگوستین به عنوان یک مسیحی شناس در دوران قرون وسطای مسیحیت مشهور ومعروف گردید و در میان مکاتب مسیحی راه پولوس را ادامه داد و راهی جدید را در فلسفه مسیحیت با دید نو افلاطونی گشود در مورد ایمان قائل است که ایمان اشراقی است که از سوی خداوند بر قلب انسان گنه کار تابیده می-شود تا اورا از ظلمت گناه نجات دهد عقل در سیر ایمان آگوستینی به خدا راه گشاست ولی ایمان بر عقل مقدم است چرا که عقل بعضی آموزه‌های اساسی مسیحیت همچون تثلیث وتجسّد و.. را نمی‌پذیرد، علاوه بر اینکه آگوستین راه معرفت ایمانی را منحصر در راه شهودی می‌بیند حضرت آیت الله جوادی آملی به عنوان یک اسلام شناس ایمان را عقد قلبی می‌دانند که بین نفس انسان ویک مطلب (متعلّق ایمان )بر قرار می‌گردد که البته لازمۀ ایمان حق و صحیح در انسان راظهور این ایمان در ظاهر جوارح انسان میدانند و عقل از نظر ایشان در ایمان حضوری فعال و مقدّم بر ایمان دارد ومثل چراغ وراهنمایی است که دست انسان را در دامن وحی معصوم گذاشته وبه عنوان حجت درونی همواره در کنار مومن حاضر است ..حقیقت ایمان، رابطۀ عقل و ایمان ومتعلقات ایمان(خدا، معاد، پیامبران، ملائکه، برزخ، شفاعت...) از نظر آیت الله جوادی آملی وآگوستین مورد بررسی قرار گرفته است.واژگان کلیدی: