جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر به بررسی زندگینامه ، شخصیت و نظریات فلسفی و عقاید هنری برگسون می پردازد.

فیثاغورس در تاریخ فلسفه و حکمت دارای سیمای ممتازی است که کمتر نظیری چون وی در متقدمان و متأخران از حکماء مشابه او می توان یافت، زیرا که از یک طرف آراء باطنی و عرفانی و رمزی و اخلاقی او موجب گردیده که این فلسفه پیروان صادق و مؤمنی پیدا کند تا جائی که او را به سرحد قدیسی گرامی بدارند و این در تاریخ فلسفه بی بدیل است، زیرا جز او هیچ حکیمی نیست که مانند پیغمبران پیروان جدی و مؤمنی داشته باشد، از سوی دیگر عقاید او در ریاضیات و طبیعیات و حکمت موجب شده است که جزء علماء طراز اول ریاضی و موسیقی قلمداد شود.

ابن تیمیه‌ دین‌ اسلام‌ را دین‌ فطرت‌ می‌خواند و عقل‌ را موافق‌ و مطابق‌ نقل‌ می‌شمارد و حتی‌ احکام‌ عقل‌ را مأخوذ از قرآن‌ و احکام‌ شرع‌ می‌داند. بدیهی‌ است‌ که‌ چنین‌ کسی‌ باید با علوم‌ عقلی‌ مستقل‌ مخالف‌ باشد و با حکما و فلاسفه‌ که‌ درباره خداشناسی‌ و کلام‌، عقایدی‌ مستقل‌ اظهار داشته‌اند، مخالفت‌ کند. البته‌ او نظر فلاسفه طبیعی‌ و ریاضی‌ را در حوزه مخصوص‌ طبیعت‌ و ریاضیات‌ قبول‌ دارد، اما به‌ هیچ‌ وجه‌ درباره الهیات‌ و احکام‌ و اخلاق‌ و سرنوشت‌ انسان‌، برای‌ ایشان‌ حق‌ اظهارنظر قائل‌ نیست‌. او دین‌ اسلام‌ را مطابق‌ آیه‌ ۳۰ از سوره روم‌، دین‌ فطرت‌ می‌خواند: فَاَقِم‌ْ وَجْهَک‌َ لِلدّین‌ِ حَنیفاً فِطْرَت‌َ اللّه‌ِ فَطَرَ النّاس‌َ عَلَیها.... او با این‌ اعتقاد منکر فلسفه‌ و منطق‌ است‌ و مخصوصاً منطق‌ را که‌ منطقیان‌ آن‌ را راه‌ کسب‌ حقایق‌ و روش‌ درست‌ اندیشه‌ می‌شمارند، سخت‌ منکر است‌ و عقیده‌ دارد که‌ منطق‌ ارسطویی‌ راه‌ به‌ حقیقت‌ نمی‌برد و بر خلاف‌ آن‌چه‌ ادعا می‌شود، راه‌ درست‌ تفکر و دوری‌ از خطای‌ اندیشه‌ هم‌ نیست‌. او در این‌ دو کتاب‌ تألیف‌ کرده‌ است‌ که‌ مهم‌ترین‌ آن‌ دو کتاب‌ الرد عی‌ المنطقیین‌ نام‌ دارد و ظاهراً همان‌ است‌ که‌ نصیحة اهل‌ الایمان‌ فی‌ الرد علی‌ منطق‌ الیونان‌ نیز نامیده‌ می‌شود، و سیوطی‌ گفته‌ است‌ که‌ در ۲۰ «کراسه‌» است‌ و آن‌ را خلاصه‌ کرده‌ و جهد القریحة فی‌ تجرید النصیحة نام‌ نهاده‌ است‌.

کتابی خوب و مفید با اطلاعات دقیق بسیار زیاد فلسفی برای شروع و ورود به فلسفه، شناخت پیشافلسفه، ارسطو، سقراط، افلاطون، آگوستین و... این کتاب یک دیباچه و مقدمه شناخت فلسفه است برای کسانی که دوست دارند وارد فضای فکری فلسفی بشوند.

کتاب حاضر دو بخش دارد : الف) الفصل في الملل و الأهواء و النحل كتابى است در سه جلد، به زبان عربى؛ نوشته ابومحمّد على بن احمد؛ معروف به ابن حزم اندلسى ظاهرى (م. 456 ق) در نقد و انكار باورهاى كلامى ديگر فرق اسلامى و غير اسلامى؛ همانند يهود و نصارا. اثر مزبور يكى از مشهورترين آثار فرقه‌اى - كلامى است كه توسط يكى از پركارترين دانشمندان اهل سنّت نوشته شده است. نویسنده، سنّى و با گرايش اهل حديث و ظاهريه، به روش توصيفى - تحليلى و همراه با نقد و انكار باورهاى كلامى ديگر فرق اسلامى و غيراسلامى، همچون ديانت يهود و نصارا، اثر خود را سامان داده است. بخش مورد توجهى از اين اثر درباره فرقه‌شناسى و جدال و مناقشه با فرق اسلامى و با هدف اثبات كفر آن‌هاست، اما رسالت اصلى كتاب را مى‌توان تبيين موضوعات مختلف كلامى چهار سده نخست دانست. ب) الملل و النحل كتابى است به زبان عربى، نوشته محمّد بن عبدالكريم شهرستانى (متوفاى 548ق.) درباره مقالات(ديدگاه‌ها و عقائد) ارباب ديانات و ملل و اهل اهواء و نِحَل. نویسنده از عالمان مشهور قرن ششم هجرى است و كتاب ياد شده مهم‌ترين و مشهورترين اثر اوست و در سال 521ق. هنگامى كه در دربار سلطان سنجر به سر مى‌برد و مورد توجه و بزرگداشت نصيرالدين محمود قرار داشت، آن را تألیف كرد. كتاب شهرستانى اطّلاعات فراوانى در زمينه ملل و نحل به دست مى‌دهد. اين كتاب به دو بخش جدا و مشخص از يكديگر تقسيم مى‌شود: بخش اول: ارباب ديانات و ملل. بخش دوم: اهل اهواء و نحل.

موضوع این پایان‌نامه عبارت است از بررسی دیدگاه فلسفی فیلسوفان پیش از سقراط (شامل سه مکتب فیثاغورسیان، سوفیست‌ها و اتمیان) به منظور شناسایی آرای منطقی آنها و تعیین اثرگذاری احتمالی این آرا بر منطق ارسطو. مهمترین منبع‌های مورد استفاده درز این پایان‌نامه عبارتند از مجموعه آثار ارسطو، کتاب متفکران یونانی، تاریخ فلسفه یونان و کتاب Die Fragmente der Vorsokratiker. چهارچوب نظری این پژوهش عبارت است از توصیف و تحلیل دیدگاه‌های فلسفی و منطقی فیلسوفان پیش‌سقراطی (سه مکتب مورد بحث در این پایان‌نامه که در بالا اشاره شد) با بهره‎‌گیری از منبع‌های موجود و بررسی ارتباط احتمالی این دیدگاه‌ها با دیدگاه‌های منطقی ارسطو در مرحله پس از آن. پرسش اصلی این پژوهش این است که آیا فیثاغورسیان، سوفیست‌ها و اتمیان (لئوکیپوس و دموکریتوس) دارای دیدگاه‌های منطقی بوده‌اند؛ و پرسش فرعی عبارت از این است که آیا این دیدگاه‌ها تأثیر مشخصی بر منطق ارسطو گذارده‌اند یا تقابل مشخصی با آن داشته‌اند. فرضیه‌های این پژوهش نیز عبارت هستند از این‌که به نظر می‌رسد در موردهایی مانند «کلّیات»، «مقوله‌بندی»، «ساختن گزاره»، «تعیین معیار صدق و کذب»، «گونه‌ای از منطق استقرایی یا تمثیلی» و «تعریف‌های منطقی»، بحث‌های با اهمیتی نزد فیثاغورسیان، سوفیست‌ها و اتمیان جریان داشته که مورد توجه ارسطو بوده‌اند. این پژوهش به روش کتابخانه‌ای صورت گرفته است. عمدة مفاهیم تخصصی این پژوهش را می‌توانیم با تعریف‌های ارائه‌شده در زیر ببینیم: - آرای منطقی: ارائة بحثهای مقدماتی و غیر‌نظام‌مند دربارة موضوع‌هایی مانند مقوله‌بندی، اثبات هندسی، صدق و کذب باورها و گفتارها، وجود‌داشتن یا نداشتن مفاهیم، ساختار جمله‌ها و چگونگی استدلال. - منطق: یعنی روش استدلال درست. - دیالکتیک یا جدل: استنتاجی است که از مقدمه‌هایی که به طور کلی پذیرفته‌شده‌اند، به متناقض یک تز داده‌شده، استدلال می‌کنند. - جوهر: آنچه در زیر همه هستیهای دیگر است وتحلیل به آن پایان‌می‌پذیرد. - مفهوم: ایده‌ای (کلی) است که از امور جزئی انتزاع شده‌است. - معیار یا پیمانة صدق وکذب: آنچه صادق بودن یا کاذب بودن یک گفتار، باور یا شناخت با آن مشخص می‌شود. - حد: آن‌‌چه مقدمه‌های قیاس ارسطو به آن تحلیل می‌شوند. - مقوله‌بندی منطقی: دسته‌بندی گفتار‌های غیر‌مرکبی که هستی را بیان‌می‌کنند و با ترکیب آنها، گزاره‌های صادق یا کاذبی دربارة هستی شکل می‌گیرد. - اصول اعداد فیثاغورسی: جفت‌های متضاد در مکتبهای فیثاغورسی که آنها را اصول اعداد می‌دانستند. - اثبات هندسی: اثبات یک قضیة هندسی با شروع از اصول موضوع و به‌کارگیری استدلالهای منطقی. - تقدم منطقی: مقدم بدون مؤخر قابل تصور است، اما مؤخر را نمی‌توان بدون مقدم تصور‌کرد. - تقدم در وجود : اگر مقدم وجود‌نداشته‌باشد، مؤخر وجود‌نخواهد‌داشت. در زمینة نقش جوهری اصول دهگانة اعداد و خود عددها (نزد فیثاغورسیان)، قرار‌دادن انسان به‌عنوان معیار تعیین صدق و کذب گفتارها و باورها و نفی واقعیت بیرون از او و نیز انکار امکان تناقض‌گویی (نزد پروتاگوراس و گرگیاس)، بهره‌گیری از دیالکتیک (نزد گرگیاس)، انکار عینیت‌داشتن مفهوم‌ها و نفی وجود جوهری زمان (نزد آنتیفون)، ارائة استدلالهایی دربارة نامتناهی‌بودن شمار شکل‌های اتمها و بخش‌ناپذیری آنها (نزد لئوکیپوس)، به-کارگیری استدلالهایی- که امروزه مشخص‌نیستند- بر‌پایة گواهی حواس برای اثبات اتمها (نزد اتمیان) و توجه به مفهوم‌ها و ارائة تعریف از چیزها (نزد پروتاگوراس، گرگیاس و دموکریتوس)دیدگاه‌های منطقی ارائه‌شده‌است و نیز فیثاغورسیان به ارائة استدلال برهانی در هندسه نزدیک‌شده‌بودند. ‌شاهدی نشان‌دهنده این که ارسطو در دیدگاه‌های منطقی خود، از فیثاغورسیان و اتمیان تأثیر‌پذیرفته یا تقابل ویژه‌ای با آنها داشته‌است وجود ندارد، اما دیدگاه او در قرار‌دادن واقعیت بیرونی به عنوان معیار صدق و کذب جمله‌ها، در تقابل آشکار با دیدگاه پروتاگوراس و گرگیاس است. پیشنهاد می‌شود در‌بارة اثبات قضیه‌های هندسی که بنابر سندها توسط فیثاغورسیان انجام‌شده‌است، مطالعة بیشتری برای بررسی سیر تکاملی هندسه صورت‌گیرد. به تأثیر‌گذاری فیثاغورسیان بر افلاطون توجه‌شود. در مورد سوفیستها ضرورت‌دارد که برای فراهم‌آوردن پژوهشی کاملتر، به اندیشه‌های هراکلتیوس و پارمیندس و مکتب وی، پرداخته‌شود تا اثری که بر سوفیستها داشتند، آشکار‌گردد. بزرگترین مشکلی که در راه فراهم‌آوردن این پژوهش قرار‌داشت، زمان کم در‌نظر‌گرفته‌شده برای انجام آن بود؛ که باعث‌شد تا این پژوهش از رشد بیشتر باز‌ماند. از این رو نیاز‌است تا برای از میان برداشتن این مشکل، اقدام لازم صورت‌گیرد

کتاب فوق، درباره فیثاغورس و فیثاغوریان بحث می کند و در عین حال اشاره ای دارد به منابع قرن ششم، پنجم و چهارم از جمله ارسطو و شاگردانش و نیز افلاطون. سپس زندگینامه فیثاغورس و ویژکی های مکتب او را بیان می کند.

این کتاب درباره هراکلیتوس، نظریه او درباره آتش، لوگوس، آتش و نفس، تغییر و ثبات، دین و سرنوشت نفس، ستاره شناسی و کائنات جو به بحث می پردازد.

این کتاب به نظریات امپدوکلس درباب پیدایش جهان و جهان شناسی، علیت، شکل گیری موجودات و مبحث شناخت می پردازد.