جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این نوشتار بر آن است تا رویکردی نوین در امر تعلیم و تربیت و مسائل مرتبط با آن را مورد بررسی قرار دهد. علی الخصوص آموزش تفکر سنجشگرانه به کودکان و نوجوانان که در گستره تعلیمات فلسفه برای کودکان قرار می گیرد. یکی از مباحث مهم در دنیای اندیشه، ارتقاء سطح فکری آدمی است بنحوی که بتواند امور را به درستی تمیز دهد و درباره پدیده های پیرامونش به تفکر و اندیشه بنشیند و قادر باشد مسائل را تجزیه و تحلیل و در نهایت سنجش و بنحو احسن حل نماید. مقاله حاضر با ارائه توضیحی از مفاهیم تفکر منطقی و استدلالی در ابتدا به توضیح چرایی انتخاب «تفکر سنجشگرانه» در کنار واژه «تفکر انتقادی» پرداخته و به مولفه های آموزش تفکر سنجشگرانه اشاره می کند. بهره گیری از این اصول می تواند به برقراری کلاسی برای پرورش تفکر سنجشگرانه دانش آموزان کمک شایانی نماید و در نهایت منجر به رشد قدرت فکری کودکان و نوجوانان شود.

تربیت انسان، همواره به عنوان یکی از اهداف و غایات، در رشد و تعالی انسان مورد نظر بوده است و توجه به آن، کاری زیربنایی و مهم است. توجه به ساحت روحانی انسان در تعلیم و تربیت(که در پیوند با ساحت ربوبی است) باب مناسبی برای گفت و گو در عصر جهانی شدن فرهنگ هاست و می تواند پیروان ادیان توحیدی را به وحدت نظر در حوزه تربیت انسان رهنمون سازد. مسئله ی این تحقیق آن است که تاثیر معرفت و شناخت را بر فرآیند تعلیم و تربیت، از منظر علامه طباطبایی به عنوان فیلسوف و دانشمند مسلمان و ژان پیاژه به عنوان یک فیلسوف تربیتی، از مغرب زمین بدست دهد. هدف از این پژوهش، بررسی آراء این دو اندیشمند بزرگ در این موضوع است. این تحقیق به روش مطالعات اسنادی، با مراجعه به آثار علامه و پیاژه و بررسی آرا و عقاید این دو متفکر، ضمن یک مطالعه ی توصیفی تحلیلی، با روش تطبیقی انجام شده است. یافته های این تحقیق عبارتند از اینکه، از نگاه علامه مفهوم شناخت بی نیاز از تعریف و بدیهی است و مباحث تعریف گونه ی آن، برای شناخت خصوصیات و تشخیص مصادیق است. همچنین تعلیم وتربیت در صدد جهت دهی به فرآیند تجرد نفس، متناسب با فطرت ربوبی اوست که در پی تقویت میل، تفصیل معرفت و انجام عمل متناسب با آن است. از نظر طباطبایی، اهداف تربیتی از سه جنبه شناختی،گرایشی و عملی برخوردار است. پیاژه بر این باور است که شناخت، فرایندی پویا حاصل رابطه متقابل استعدادهای فرد و تاثیرات محیط است. یکی از دستاوردهای پیاژه در قلمرو رشد و تعلیم و تربیت، مراحل رشد شناختی است. او تعلیم وتربیت را بخش متمایزی از تربیت دینی و شامل تجربه و درک و طرح سئوالات بزرگ می‌داند. اهداف تعلیم وتربیت از نظر پیاژه متفاوت از آموزش حقایق و پرورش فضایل معنوی است. که در یک گرایش معنوی و یا تربیت در یک فعالیت معنوی صورت می پذیرد. این تحقیق به روش مطالعات اسنادی، با مراجعه و مطالعه ی آثار علامه طباطبایی و ژان پیاژه، و همچنین با بررسی آرا و عقاید این دو متفکر، در یک مطالعه کیفی، با روش تطبیقی انجام شده است.

هدف از پژوهش حاضر بررسی مبانی کنترل هیجان از دیدگاه قرآن با نقد نظریه پیازه است. پیچیده‌ترین ابعاد وجودی انسان، بعد روانی و معنوی اوست و بعد روانی انسان را هیجانات تشکیل می‌دهد.این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و ارائه تعاریفی جامع از هیجان و تبیین مفاهیم اساسی مربوط به این مقوله روانشناختی، دیدگاه قرآن را به عنوان کامل‌ترین نسخه هدایت بشری در حوزه مدیریت و کنترل هیجانی با نقد نظریه پیاژه مورد بررسی قرار داده است. قرآن کریم برای مدیریت رفتار انسانی، انسان را به خودآگاهی، خودسازی و تهذیب و شناخت فضیلت‌ها و زیبایی‌های اخلاقی تشویق می‌کند که مقدمه‌ای برای خداشناسی است. این کنترل رفتارهای درونی و بیرونی، همان مدیریت هوش هیجانی است. با نگاهی به آیات قرآن مشخص می‌شود که تشویق‌ها، ترس‌ها و توصیه‌های قرآن برای زندگی دینی و ایمانی ریشه در هیجانات انسانی دارد. همین‌طور که نظریه‌هایی که روانشناسان غربی مثل پیاژه در باب موضوعات روانی مثل هوش و هیجان ارائه نموده‌اند، یک نگاه متعالی از نوع نگاه ادیان الهی نیست، بلکه تحت تأثیر زیست شناسی، انسان را یک ارگانیزم بسیار پیشرفته می‌داند که برای رسیدن به تعادل نهایی و همچنین سازگاری با محیط و حل مشکلات خود نیاز به کسب دانش دارد.نوآوری ما در این رساله، ابداع سامانه ای از کنترل هیجان با نگاه قرآن می باشد که می تواند انسان مومن را به بهترین تصمیم وانتخاب برساند و این پژوهش مقدمه ای برای روانشناسان مسلمان در این موضوع جدید باشد.

نوع دوستی مفهومی، محصول قرن هجدهم است که اخیرا بیشتر مورد پژوهش و توجه واقع شده است، احتمالا به این خاطر که تعارض و تباهی موجود در حال حاضر دنیا، باعث شده که مردم بیشتر به بعد مثبت وجود انسان فکر کنند. این تحقیق با هدف بررسی رابطه نوع دوستی با دینداری و جهت گیری مذهبی در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شد.روش: این مطالعه از نوع مطالعات توصیفی – همبستگی است. جامعه آماری کلیه دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز در سال تحصیلی 90-89، حجم نمونه 169 نفر و شیوه نمونه گیری از نوع دردسترس است. ابزار های مورد استفاده در این پژوهش آزمون سطح تحول اخلاقی «ما» و مقیاس سنجش دینداری است. به منظور بررسی رابطه نوع دوستی با دینداری و جهت گیری مذهبی از همبستگی پیرسون استفاده شد.یافته ها: بین نوع دوستی با دینداری (p=0.009، r=0.20)، جهت گیری مذهبی درونی (p=0، r=0.31)، جهت گیری مذهبی بیرونی (p=0، r=-0.29)، باورهای دینی (p=0.02، r=0.17) و التزام به وظایف دینی (p=0.002، r=0.23) رابطه معنی دار وجود دارد.بحث و نتیجه گیری: بین نوع دوستی با دینداری و جهت گیری مذهبی رابطه وجود دارد و چنانچه مشاهده می شود این رابطه با دینداری و جهت گیری مذهبی درونی مثبت و با جهت گیری مذهبی بیرونی منفی است. از بین خرده مقیاس های دینداری، باورهای دینی و التزام به وظایف دینی با نوع دوستی رابطه مثبت دارد. بنابراین می توان نتیجه گرفت که با افزایش میزان دینداری در افراد احتمال اینکه افراد رفتارهای نوع دوستانه از خود نشان دهند افزایش می یابد. علاوه براین با افزایش میزان نوع دوستی احتمال اینکه فرد جهت گیری مذهبی درونی داشته باشد بیشتر است.

هدف این پژوهش عبارت بود از بررسی محتوای کتاب‌های «هدیه‌های آسمان» و «فارسی (بخوانیم)» در مقطع ابتدایی از نظر توجه به مهدویت و مؤلفه‌های آن در دو بخش «دروس» و «تصاویر». مؤلفه‌های مهدویت، شامل «آگاهی از فلسفه ظهور»، «آگاهی از فلسفه غیبت»، «علم و شناخت امام»، «انتظار ظهور» و «ایمان و باور قلبی» می‌باشند. بدین منظور از روش «تحلیل محتوا»ی متون، استفاده شد. جامعه آماری مورد نظر شامل پنج کتاب فارسی سال اول تا پنجم و چهار کتاب هدیه‌های آسمان از سال دوم تا پنجم دوره ابتدایی در سال تحصیلی 91_90 بود. یافته‌ها نشان داد که توجه به نمادها و مؤلفه‌های مهدویت و آموزش آن در کتاب‌های یاد شده، بسیار کم می‌باشد و لازم است در کتاب‌ها و در نظام آموزش و پرورش کشور تغییرات و اصلاحات لازم صورت پذیرد.

هدف این پژوهش عبارت است از بررسی تحلیلی و مقایسه ای آرای ابوحامد غزالی و آلبرت بندورا در باره تربیت اخلاقی در حیطه نظری و تعیین میزان انطباق و آنها با یکدیگر در حیطه کاربرد. سوال اصلی این است که دیدگاه های غزالی و بندورا در زمینه تربیت اخلاقی چیست و مشتمل بر چه عناصری است؟ این پژوهش رویکردی میان رشته ای دارد و در آن از روش کتابخانه ای و سپس تحلیل محتوایی متون علمی به شیوه تعقلی استفاده گردیده و تلاش شده است تا آرای آنان در حوزه های پنج گانه اهداف، مبانی انسان شناختی، اصول، روش ها و عوامل تربیت اخلاقی استخراج شود. دستاوردهای پژوهش نشان داد که در برخی از «مبانی انسان شناختی» بین دو دیدگاه، هماهنگی، و در برخی موارد اختلاف قطعی وجود دارد. در محور «اهداف تربیت اخلاقی» نیز، غزالی فضیلت گرای مبتنی بر ایمان به خدا است اما بندورا به دنبال فضائل اخلاقی نیست بلکه روی کردی عمل گروانه معطوف به موقعیت و ناظر به مهارت خودکنترلی اخلاقی دارد. پس در هدف گذاری تربیتی اختلاف فراوان دارند. در «اصول تربیت اخلاقی» نیز موارد تشابهی دارند؛ اگر چه گاهی، در تفسیر یک اصل تربیتی، مختلف می شوند. در مجموع، آرای تربیت اخلاقی غزالی گسترده تر و جامع تر از آرای بندوراست ولی آرای بندورا از انسجام و مویدات تجربی بیشتری برخوردار است.

چکیدهمسئله‌ی تکوین و تکامل معرفت از مهم ترین مسائلی است که از سرآغاز تاریخ تفکر فلسفی تا کنون در دیدگاه‌ها و جهان بینی های مختلف، مورد تحلیل قرار گرفته است و امروزه توجه شاخه‌های دیگر علوم با رویکردهای علمی را به خود جلب کرده است. از آنجا که مقایسه‌ی مبانی و نظریات اندیشمندانی که از چشم‌اندازهای متفاوت به مسئله‌ی تکوین و فرآیند رشد معرفت توجه می‌نمایند می تواند ضمن نشان دادن امتیازات و نقاط ضعف نظریات، افق های جدیدی را در این ساحت علمی بگشاید، این رساله سعی نموده نخست به تبیین دیدگاه-های علامه در حوزه‌‌ی معرفت حصولی و حضوری و رابطه‌ی آنها که بیش از هر چیز مبتنی بر معرفت شناسی و هستی شناسی صدرایی است، پرداخته و به تفصیل زمینه‌های تکوین معرفت و تکامل فرآیند آن را از حوزه‌ی تصورات حسی تا معقولات ثانویه و تصدیقات و مفاهیم بدیهی بیان نماید. آن گاه با بیان نظریه‌ی پیاژه، رئوس مطالبی نظیر مبدء، مراحل و مکانیزم شناخت که با تبیین مفاهیمی چون؛ عملکرد، طرحواره، خودمحوری،تعادل، جذب و انطباق و... ، صورت می‌گیرد، اصول دیدگاه‌های وی در این زمینه تبیین گردد.در بررسی نهایی، این نظرگاه‌ها، در حوزه‌هایی نظیر مفاهیم و مبانی، بدیهیات، مبدء، تقسیمات و فرآیند شناخت، واقعیت و موانع آن،مورد تطبیق قرار گرفت . از نتایج و ابداعات مهم این بررسی این است که؛ دیدگاه‌های روانشناختی پیاژه به جهت فقدان زیر ساختها و مبانی صحیح هستی شناسی و انسان شناسی ضمن تفاوت های عمده‌ای که با نظریات علامه پیدا می-کند در بیان تکوین و تکامل معرفت به چالش‌هایی نظیر پارادوکس پذیرش معرفت پیشینی در نحوه‌ و کیفیت واقع نمایی مدرکات دچار می‌شود.

روان‌شناسان مدل­های خوبی را برای درک رشد شناختی، رفتاری و روان­شناختی مطرح کرده‌اند، اما دکتر جیمز فاولر متخصص الهیات، بر این باور بود که مدلی ویژه برای رشد ایمانی تدوین نشده است. وی نظریۀ رشد ایمانی خود را براساس نظریه ­های رشدی پیاژه، اریکسون و کلبرگ و مباحثه­ های دینی در زمینه ایمان که تیلیش[1]، نی­بوهر[2] و اسمیت[3] بیان کرده بودند، بنا نهاد و آن را مراحل رشد ایمانی[4] نامید. نظریه فاولر از طریق گوش‌دادن به زندگی سیصد و پنجاه‌ و هفت مصاحبه‌ شونده بین سال­های 1972 تا 1981 پدید آمده است. فاولر پس از مصاحبه‌های متعدد با آزمودنی­ ها، به این نتیجه رسید که رشد ایمان که همان رشد ایجاد معنا است، پدیده­ای جهانی و انسانی بوده و تا حدی ذاتی و غریزی است. او همچنین نشان داد که رشد ایمانی، مسیری رشدی، فکری، شناختی و پیش ­بینی‌ پذیر را دنبال می­ کند. با اینکه دامنه گسترده‌ ای از محققان خارجی به این نظریه توجه نشان داده‌ اند، پیچیدگی­های آن سبب شده چالش ­های نظری، اخلاقی و عملی زیادی به‌همراه داشته باشد. با توجه به اینکه در ایران این نظریه بسیار مهجور مانده است، در این مقاله کوشش شده درک بهتری از آن فراهم آید. از این‌ رو ابتدا تعریف ایمان، و سپس مراحل رشد ایمانی از نگاه فاولر به‌تفصیل بررسی شده و درنهایت انتقادهای وارد بر این نظریه بیان می‌شود. به‌نظر می‌رسد این نظریه که شامل یک پیش‌ مرحله و شش مرحله است، به‌ عنوان ساختاری برای تدوین نظریه رشد دینی- ایمانی مطابق با آموزه ­های اسلامی- شیعی راهگشا باشد.