جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سرعت بالای تغییرات و افزایش عدم ­اطمینان و پیچیدگی در شرایط محیطی هزاره جدید، موجب پرهیز از برنامه ­ریزی و تصمیم ­گیری با پیش ­فرض خطی بودن تغییر در پارامترهای مختلف و روی آوردن هرچه بیشتر به آینده­ پژوهی در سطوح و حوزه ­های گوناگون شده است. اما مطالعات مربوط به آینده، همواره با چالش­های معرفت­ شناسی مواجه بوده­ اند.­ در این پژوهش، ابتدا به نقد نظریه وندل بِل در معرفت­ شناسی آینده پژوهی، به­ عنوان یکی از شهیرترین نظریه ­پردازان در این عرصه، پرداخته شده و سپس عقلانیت آینده ­نگاری راهبردی به­ عنوان رویکردی عملگرا در آینده­ پژوهی، مورد واکاوی قرار گرفته است؛ بدین­ معنا که گزاره ­هایی که با رویکرد آینده ­نگاری راهبردی از مطالعات مربوط به آینده مستخرج می­ شوند، چقدر عقلانی هستند. یافته­ های پژوهش، ضمن احصاء مهم­ترین ایرادات وارد بر نظریه بِل، نشان می­دهند که «حلّ مسئله نمودن»، «دقت در پیش­بینی»، «توازن بین موضوعات»، «سادگی»، «گستردگی» و «سازگاری» در کنار «ارزش­گرایی» معیارهایی هستند که آینده ­نگاری راهبردی را به­ عنوان رویکردی موجّه و معقول معرفی می ­نمایند که می­ تواند به موفقیت دراز مدت مطالعات مربوط به آینده کمک شایانی نماید. بر این اساس، پیشنهاداتی در راستای توسعه و بکارگیری آینده نگاری راهبردی به متصدیان امر در دانشگاه­ها و صنایع و متولیان دولتی ارائه شده است.

استقراء و تجربه از مسائل مهم فلسفه علم در جهان معاصر است که در فلسفه ابن­ سینا و پوپر همواره مورد توجه بوده است. ابن­ سینا با استناد به مواردی چون اخذ ذاتی، قاعده اتفاقی و قیاس خفی، تلاش نمود تا تجربه را از استقراء جدا کند و برای آن یقین و کلیت مشروط خاصی را لحاظ کند؛ ضمن اینکه تقسیم او از استقراء به تام و ناقص نیز اهمیت خاص خود را دارد. پوپر با نظر به مشکل عدم­ امکان استنباطات کلی در استقراء، تلاش نمود با طرح اصل انتقال و نشان دادن همسانی نگرش منطقی و روانشناسی­ گری، مشکل استقراء را حل کند و سپس با معرفی معیار ابطال­ پذیری، معیاری کلی و تجربی برای تأیید نظریات علمی ارائه ­دهد. شباهت دیدگاه ابن­ سینا و پوپر، مواجهه نقادانه با مسئلۀ استقراء و تجربه و تلاش برای تبیین ابعاد معرفتی آنها در علم و زندگی عملی بشر است، اما در نهایت ضمن اینکه هر دو، روش علمی را در تجربه و استقراء محدود نمی­ کنند، پوپر درحالی تجربه را بعنوان یکی از معیارهای تفکیک علم از غیر علم می­ داند که برای تجربه هیچ مبنای محکمی درنظر نمی­ گیرد، ولی ابن ­سینا تأکید دارد که تجربه از بدیهیات اولیه است و بنابراین در شکل ­گیری مجموعه معرفت بشری نقش مهمی دارد. در نوشتار حاضر، با تبیین و تحلیل تطبیقی دیدگاه­های ابن­ سینا و پوپر در باب تجربه و استقراء، تلاش می­ شود توانمندهای رویکرد ابن­ سینا نشان داده شود.

در کتاب حاضر، مؤلف سعی کرده است دموکراسی موردنظر «کارل پوپر» را در پرتوی دو چارچوب کلی یعنی اندیشه دموکراسی و فلسفه «کارل پوپر»، تبیین و روشن سازد. مؤلف بخش اول و دوم را به معرفی این دو چارچوب و بخش سوم را به تبیین دموکراسی در اندیشه سیاسی و اجتماعی «کارل پوپر» اختصاص داده است. وی همچنین بیان می‌دارد که دموکراسی ازجمله موضوعاتی است که امروزه چه در حوزه‌های فکری و نظری و چه در حوزه‌های سیاسی و اجتماعی، بسیار مورد بحث و مناقشه است.

در این مقاله به آرای دو فیلسوف معاصر پرداخته شده که در جبهه ای مخالف هم قرار دارند. پوپر لیبرالیست و هابرماس سوسیالیست. نویسنده لیبرالیسم جدید را قائم به فردگرایی اجتماعی دانسته و پس از بحث از مفاهیم کلیدی لیبرالیسم جدید؛ یعنی فردگرایی و ازادی و محدودیت قدرت دولت وقول به این که ذات، لیبرالیسم همان دموکراسی است به عناصر اصلی فلسفه سیاسی پوپر، همچون جامعه باز، دموکراسی، آزادی، انتقادپذیری قبول سنت نقد، قبول دولت کوچک با ویژگی های مردمی، عدم تساهل در مقابل دشمنان دموکراسی و تساهل و اصلاح به جای انقلاب اشاره دارد.

در قالب پی دی اف

این فراداده دربرگیرنده شماره 23 مجله تبیّن است و حاوی مقالاتی است درباره فکر و فرهنگ و فلسفه که گاه تلاش می کند برخی مشکلات جوامع عربی همچون مشکل هویت را در ظل تامل در فلسفه های جدید غرب حل کند. این شماره همچنین به شرح و بسط اندیشه های برخی فیلسوفان غربی همچون پوپر و هایدگر اختصاص دارد. برای اطلاع از محتویات این شماره می توانید به فایل ضمیمه دوم این فراداده با عنوان المحتویات رجوع کنید.