جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

وحی و کیفیت نزول آن از آغاز بعثت پیامبر(ص)، کانون توجه اندیشمندان بوده است. فرابشری بودن مبداء وحی و بشری بودن دریافت کننده آن، فرآیند فهم حقیقت وحی، کیفیت نزول، قرائت و تبیین آن....را دشوارتر نموده است، اختلاف در تفسیر و قرائت این پدیده نزد وحی پژوهان از جمله فلاسفه و نواندیشان عقل گرا شاهدی بر این مدعا است. این پژوهش روش فهم اندیشمندان وحی پژوه در ارائه قرائتی از وحی را بستر شکل گیری اختلاف دانسته، در بحثی مقارن به مقایسه وحی شناسی در نوگرایان دینی چون نصرحامد ابوزید که مبداء وحی را فرابشری اما حقیقت خارجی آن را برگرفته از فرهنگ زمانه، تاریخی و تجربه بشری می داند و ملاصدرا به نمایندگی از جریان ستنی دینی که مبداء و حقیقت خارجی وحی را الهی و مقدس می داند، می پردازد.

فاقد چکیده

مجموعه حاضر مشتمل بر مقالاتی است در معرفی و نقد "نصر حامد ابوزید "ـ یکی از متفکران نواندیش دینی معاصر ـ (وی پس از محکومیت در دادگاه مصر به هلند عزیمت کرد و اینک در موسسه مطالعات اسلامی لایدن به تحقیق و تدریس مشغول است) .مقالات کتاب عبارت‌اند از" :مفهوم النص و تفکر اعتزالی جدید/ جابر عصفور ;ترجمه حسن اسلامی"، "امام شافعی و بنیان‌گذاری ایدئولوژی میانه‌رو یا علم اصول فقه/ حسن حنفی ;ترجمه مهدی ذاکری"، "نقد گفتمان دینی یا تحلیل گفتمان معاصر/ حسن حنفی ;ترجمه مهدی ذاکری"، "اجتهاد نوین :بررسی کتاب نقد الخطاب دینی/ سعید عدالت‌نژاد"، "پاسخ به شبهات ابوزید/ رفعت فوزی ;ترجمه مهدی دشت بزرگی"، "رویکرد عقلانی به تفسیر قرآن/ شاکر لوایی"، "نگاهی به زندگی و آثار نصر حامد ابوزید/ مرتضی کریمی‌نیا ."

پيش از دکتر نصر حامد ابوزيد مارکسيست‌هاي مصري به بررسي و واکاوي عقايد و باورهاي اسلامي اعتنايي نداشتند. اما وي بر مقدسات تاخت و تفسيري مارکسيستي از اسلام ارائه کرد. از نگاه نصر حامد ابوزيد، قرآن متني بشري است که قدسيتي نداشته و تکوين‌يافته واقعيت و تلفيقي از کتاب‌هاي پيشين و مشابه اشعار صعاليک است. در کتاب حاضر اين انديشه‌ها مورد نقد و بررسي قرار گرفته است.

در اين نوشتار به نقد مباني ابوزيد در سرشت و فهم و شيوه‌هاي فهم متون ديني پرداخته شده است. مباحث اين اثر در شش فصل سامان يافته است. ابتدا پيشينه بحث مطرح شده است. سپس زندگينامه روايت شده و آثار ابوزيد معرفي شده است. در ادامه در خصوص چيستي و ويژگي‌هاي متون ديني صحبت شده است. در فصل بعدي، ماهيت نص و چگونگي فهم آن مورد بررسي قرار گرفته است. زباني بودن متون ديني و نقش آن در فهم در فصل بعدي مطرح شده است. در نهايت به خاستگاه تاريخي متون ديني، حقيقت عقل و کارکرد آن در فهم متون ديني پرداخته شده است.

اعتبار برداشت از قرآن متکی بر مبانی و پیش فرض هایی چون، باورداشت انتساب معانی و الفاظ آن به خداوند و امکان رهیافت مفسر به محتوا و مراد آیاتی است که ناظر به فرهنگ عصر نزول و نه متأثر از فرهنگ جاهلی می باشد. این درحالی است که مبانی فوق در آثار قرآن پژوهانی چون ابوزید که از هر منوتیک، زبان شناسی و معناشناسی جدید، تأثیر پذیرفته اند به چالش کشیده می شود. برآیند مدعیات آنان، دست کشیدن از کارآمدی و اعتبار آیات قرآنی در مقام عرضه و اثبات بسیاری از معانی و مقاصدی است که در تفسیر سنتی معتبر شناخته می شوند.

نظریه تاریخ‌مندی قرآن، ادعایی است که از سوی برخی مسلمانان نوگرا به تبعیت از مستشرقین، تکرار شده است. آنها هر اصلی که در تعارض با ایده تاریخیت باشد منکر و هر امری را که در توجیه اصل تاریخیت کارآمد باشد با بازخوانی آن، به نفع مدعای خود تفسیر می‌کنند. توجیه ملازمه بین سبک گفتاری قرآن با نظریه تاریخیّت و عصری بودن برخی احکام آن در راستای ادعای حیث گفتمانی وحی و رابطه دیالکتیک متن با واقع از سوی نصر حامد ابوزید یکی از این موارد است. بررسی این دیدگاه از جهت تقابل با جاودانگی اسلام و احکام ثابت آن حائز اهمیت است. این مقاله به‌روش توصیفی تحلیلی و به هدف نقد و بررسی ادعای فوق نگاشته شده است تا معلوم گردد ادعای ارتباط بین گفتاری بودن و تاریخیت، با اشکالات متعدد عقلی و نقلی، مواجه است و موارد فراوانی مانند برخورداری قرآن از بطون و ژرفایی نامتناهی، و سازوکارهای بهره‌ برداری ازآن تا قیامت در نقض ادعای فوق وجود دارد.