مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ندارد.

معرفت، به معنای باور صادق موجّه و به تعبیر صدرالمتألّهین، صورت علمی حاکی از حقیقت خارجی و مطابق با آن است. معرفت دینی که از مباحث مهم معرفت‌شناسی به شمار می‌آید، معرفتی برگرفته از دین و در مورد دین است که از مسائل بنیادین این نوع از معرفت، مسأله مبدأ و معاد است. یکی از مباحث اساسی در حوزه معرفت دینی، سوال از تأثیر یا عدم تأثیر عوامل غیرمعرفتی در این نوع معرفت و چگونگی تأثیر آن عوامل، بر فرض وجود چنین عواملی است. آگاهی از این عوامل غیرمعرفتی و مکانیسم تأثیر آن‌ها بر شناخت انسان از دین و مسائل بنیادین آن، نقش به‌سزایی در دست-یابی به معرفت دینی صادق نیز در نیل انسان به کمال حقیقی خویش ایفا می‌کند.براساس آراء صدرا، این عوامل به دو قسم مفید یا موثر و منفی یا بازدارنده تقسیم می‌گردد. عوامل غیرمعرفتی موثر بر معرفت که از آن‌ها به فضائل و کمالات اخلاقی و عبادی یاد می‌شود، عبارتند از: تصفیه و جهاد با نفس، ریاضت، حسن خلق، تقوا، خوف و خشیّت، همراهی علم و عمل- عمل صالح، نماز، عبادت، طاعت و اخلاص.عوامل مذکور، باعث ایجاد و رشد و بالندگی معرفت می‌گردد و حجب میان نفس و حقیقت را برطرف نموده، قلب را مهیّای دریافت معارف حقّه می‌سازد. در مقابل، عوامل غیرمعرفتی منفی، که همان معاصی و رذائل اخلاقی است، نظیر گناه، جهل و غفلت، حبّ دنیا، عجب و کبر، حسد، کینه و عشق، پیروی از هوای نفس، ریا، شرک، نفاق، حبّ جاه و مقام، تقلید، حیا و کفر، آرزوهای طولانی و وسوسه، قلب را مکدّر می‌کند و در نتیجه، آن را از تابش نور معرفت محروم می‌گردانند؛ چرا که تنها قلب عاری از هرگونه آلودگی، قابلیّت دریافت نور معرفت را دارد.

معرفت دینی یکی از مسائل مهم فلسفه دین و کلام جدید است که به شکل‌های مختلف مورد توجه فلاسفه و متکلمین قرار گرفته است. یکی از این اَشکال مورد بررسی، عقلانی بودن یا نبودن آن است. برخی از متفکرین الحادی معتقدند معرفت دینی نمی‌تواند عقلانی باشد و در مقابل عده دیگری معتقدند که معرفت دینی کاملاً عقلانی است و روش‌های متفاوتی را برای نشان دادن عقلانی بودن یا نبودن آن بکار می‌گیرند که از جمله آن روش‌ها قرینه‌گرایی است. بر همین اساس این پژوهش در پنج فصل به بررسی قرینه‌گرایی راسل در مورد عقلانیت معرفت دینی به عنوان یک فیلسوف ملحد و تحلیل آن بر اساس دیدگاه متفکرین دیگر و بالاخص شهید مرتضی مطهری به عنوان فیلسوف الهی می‌پردازد. در فصل اول: کلیاتی در مورد موضوع پژوهش، در فصل دوم به مبانی نظری تحقیق، در فصل سوم قرینه‌گرایی راسل در مورد عقلانیت معرفت دینی، در فصل چهارم به تحلیل انتقادی دیدگاه راسل پیرامون قرینه‌گرایی و نهایتاً در فصل پنجم نتیجه‌گیری جامعی از این مباحث انجام می‌گیرد. در این رابطه بررسی خواهد شد که تا چه اندازه قرینه‌گرایی راسل که در ابتدا قوی و محکم به نظر می‌رسد دارای اشکالات اساسی است و با یک نگاه فلسفی دقیق و برگرفته از تفکر اسلامی می‌توان نقدهای جدی به آن ایرادها وارد نمود. لازم به ذکر است این تحقیق با روش تحلیلی توصیفی است که پس از بررسی تعاریف و مقدمات مورد نظر به توصیف قرینه‌گرایی راسل و سپس تحلیل این نوع از قرینه‌گرایی که عقلانیت معرفت دینی را به چالش می-کشاند، می‌پردازد. از دیدگاه قرینه‌گرایی راسل همه‌ی براهین و قرائنی که برای اثبات وجود خداوند بکار گرفته می‌شود یا دارای مغالطه است و یا به نوعی قابل نقد می‌باشد که راسل در آثار خود به آن نقدها اشاره می‌نماید که ما نشان می‌دهیم که نقدهای راسل دارای ایرادات جدی است و نمی‌توان با تکیه بر آن اعتقادات دینی را مورد نقد قرار داد.

مساله میراث یکی از مسایل مهمّ و مشکلات پیچیده‌ای ست که متفکران مسلمان در طول قرن‌های متمادی با آن مواجه بوده‌اند، و برای آنها چالشی بزرگی به حساب می آمد. لذا آنها سعی کرده‌اند به بررسی این مساله بپردازند تا یک روشی که یک مطالعه موضوعی درباره میراث تامین کند کشف یا تاسیس کنند. در این چارچوب نوشتار حاضر در راستای روشن کردن این موضوع می باشد البته از منظر دو متفکر برجسته دوران معاصر که به این موضوع پرداختند و تلاش کردند تا یک روش به دست می آورند که میراث را به جلو می برد، وغایات که از آن منتظر است محقق می شود، این دو متفکر اسلامی عبار تند از: سید محمد باقر صدر و طه عبد الرحمن. سید محمد باقر صدر روش موضوعی کلی برای مطالعه میراث دینی پیشنهاد کرده. این روش به عناصر میراث به شکل کلی شمولی نگاه می کند، نه نگاه تجزیئی. در این روش وی به بعضی از مبانی فلسفی، منطقی ومعرفت‌شناختی استناد کرده که مهم‌ترین آنها آنچه در منطق وچگونگی توجیه استقرا ارائه کرده. سید صدر بر خلاف منطق ارسطی که استقرا را به استناد به قضایای اولی عقلی توجیه کند معتقد است که می توان به شکلی دیگر آنرا توجیه کرد و آن بر اساس حساب احتمالات می باشد. در این راستا وی به تاسیس یک نظریه‌ای جدیدی در احتمالات پرداخته و بنابر آن یک معرفت‌شناسی جدیدی ارائه کرده که علاوه بر توالد موضوعی بر توالد ذاتی هم اتکا می کند و آنرا مکتب ذاتی در معرفت نامیده‌است. متفکر اسلامی طه عبد الرحمن پیشنهاد کرد تقویم میراث دینی را در چاچوب حوزه تداولی (المجال التداولی) که به سه رکن زبان واعتقاد و معرفت به اضافه عمل محدود کرده انجام بشود. مبنای وی بعض مبانی فیلولوجی وزبان‌شناختی بود، مانند فلسفه کاربرد‌شناسی (Pragmatics) و اصل بلاغی بودن گفتار فلسفی ومنطق استدلالی حواری که بر مبنای همسانی مبتنی است. اما در جانب معرفت شناسی طه عبد الرحمن تاکید می کند بر لزوم برجسته کردن عمل برای رسیدن به بالاترین مراتب معرفت ودقیق‌ترین آنها، واینکه نظر به تنهایی عاجز از اینکه حقایق ادراک کند. در ضمن روش مستند بر تحلیل منطقی و تفریع زبانی است.