مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

تحلیل و تبیین جامعه شناختی تحولات تاریخی راهنمای علمی راه حال و آینده خواهد بود. تحول علمی‌ای که در دوره اولیه تاریخ اسلام و یا به عبارتی در دوره تمدن اسلامی رخ داد مسأله‌ای است که هم بسیار به آن اذعان شده و هم مورد تحلیل و کنکاش قرار گرفته است، اما جای خالی تحلیل‌های جامعه شناختی که بتواند فراتر از گزارش‌های تاریخی و نیز تحلیل‌های غیرنظامندِ غیرعلمی قرار گیرد کاملاً مشهود است. این تحقیق عهده دارد تبیین جامعه شناختی رابطه نهاد علم و نهاد سیاست در قرون اولیه تاریخ اسلام (قرن اول تا پنجم) است و از آنجا که گستره علم بسیار وسیع است و بررسی آن در قالب یک پایان‌نامه نمی‌گنجد به صورت موردی به بررسی علم کلام (به جهت ارتباط نزدیک با جریان‌های سیاسی) می‌پردازد. این تحقیق از نوع مطالعات جامعه شناسی تاریخی است که با رویکرد اثباتی و اتخاذ چارچوب نظری مناسب به سراغ شواهد و واقعیت تاریخی می رود و از رهگذر آن هم واقعیت تاریخی را فهم می کند و هم چارچوب نظری خود را مورد آزمون قرار می‌دهد. و در پایان روشن شد که منشاء و چگونگی شکل گیری علم کلام کاملاً متاثر از جریان‌ها و مسائل سیاسی قرن اول بوده است. همچنین بسط و گسترش مسائل کلامی و شکل‌گیری نحله‌های کلامیِ معتزلی و اشعری در قرون دوم و سوم و چهارم در بستر فرایندها و هویت سیاسی‌ای که اجتماع مسلمین در آن زیست می‌کرده‌اند، بوده است، در نهایت افول کلام معتزلی و نیز ظهور کلام شیعی در فاصله قرون چهارم و پنجم از رهگذر تحولات سیاسی ای که در تغییر رویکرد خلفای بنی عباس نسبت به قبل و نیز تغییر نحوه حضور سیاسی امامت شیعی در جامعه شیعی قابل تبیین است.

معرفت‌شناسی بخشی از فلسفه است که از امکان و روش‌های اکتساب معرفت و ماهیت و حدود و ثغور دانش بحث می‌کند. این پژوهش با عنوان "تبیین دیدگاه معرفت‌شناسی فایرابند و نقد دلالت‌های روش شناختی آن برای پژوهش‌های تربیتی بر اساس رئالیسم انتقادی پوپر" در پنج فصل سامان یافته است، این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی در آثار فایرابند به دنبال پاسخ به سوالات زیر بوده است، الف:ویژگی‌ها و مختصات معرفت‌شناسی فایرابند کدامند؟ ب: دلالت‌های رویکرد معرفت‌شناسی فایرابند برای روش‌شناسی پژوهش تربیتی کدامند؟ ج: بر اساس رئالیسم انتقادی پوپر چه نقدهایی بر دلالت‌های روش شناختی معرفت‌شناسی فایرابند وارد است؟ و در پایان پژوهش، پیرامون پاسخ سوالات فوق به بحث و نتیجه گیری پرداخته شده است

پایان نامه حاضر به روش اسنادی و کتابخانه ای و با استفاده از منطق تحلیلی سعی در تبیین وجود و ماهیت اقتصاد اسلامی دارد. جهت دستیابی به این هدف سه گام پژوهشی به ترتیب زیر انجام پذیرفته است.گام اول : چگونگی تبیین وجود و ماهیت علوم در فلسفه علمگام دوم : تاریخ و ادبیات توصیفی اقتصاد اسلامیگام سوم : تجزیه و تحلیل و نتیجه گیریدر نهایت آنچه به عنوان تعریفی کامل برای بیان ماهیت اقتصاد اسلامی ارائه می شود شامل مباحث وجود شناسی اقتصاد اسلامی نیز می شود و به صورت زیر است : « اقتصاد اسلامی مجموعه ای از دانش ها درباره هر موضوع حقیقی یا اعتباری است که نسبتی با اقتصاد و اسلام داشته باشد، به طوری که اگر جنس برخی از موضوعات در اقتصاد اسلامی حوزه ای از علوم اسلامی مانند فقه در نظر گرفته شود فصل قریب آن، اقتصاد است و اگر جنس برخی موضوعات در اقتصاد اسلامی حوزه ای از علوم اقتصادی در نظر گرفته شود، فصل قریب آن استفاده از مبانی معرفتی و روش شناسی و اهداف مبتنی به مکتب اسلام یا جغرافیای انسانی اسلام است. قسمت اعظم ادبیات توصیفی اقتصاد اسلامی در حال حاضر اعتباری است. روش بررسی در موضوعات مختلف اقتصاد اسلامی بستگی به موضوع دارد و اعم از روش عقلی، اجتهاد دینی، تاریخی، تجربی و روش تحلیل عددی و ریاضی می باشد. اقتصاد اسلامی مبتنی بر مکتب مبناگرایی کلاسیک در فلسفه علم است و مبادی آن یافته های علوم اسلامی و علوم اقتصادی متعارف می باشد و منطقا با این علوم نسبت اشتراک یا تساوی موضوعی دارد، اما به علت استفاده از مبانی معرفتشناسی و روش و هدف متمایز، از آنها استقلال یافته است. علاوه بر استقلال یاد شده، علت فلسفی حدوث اقتصاد اسلامی را می توان مسئله زایی ناشی از درک روابط اقتصاد و اسلام در همه ابعاد ممکن آن دانست. هدف نهایی و کاربردی اقتصاد اسلامی تحقق نظام اقتصادی مورد نظر اسلام در جامعه است. پیگیری این هدف به علت نیازهای مکتبی و فکری مسلمانان، موجبات عرضه و تقاضای موضوعات مختلف در اقتصاد اسلامی را در جوامع اسلامی فراهم کرده است.»

رساله حاضر از دو بخشتشکیل شده است . بخشاول مقدمه‌ای درباره تاریخ‌نگاری علم استکه در آن، با بازگشتی به سرگذشتتاریخی فنون تاریخ‌نگاری، سه شیوه عام بازشناسی می‌شود: -1 تاریخ‌نگاری درونی. -2 تاریخ‌نگاری بیرونی (دلیلی) -3 تاریخ‌نگاری بیرونی (علتی). آنگاه به شرح و نقد روش‌شناختی هر یکپرداخته و پی آیندی تاریخی آنها تحلیل می‌شود. با تبیین روشهرمنوتیکی فهم، الکساندر کویره مورخ و فیلسوفعلم روسی - فرانسوی، بسان پیشگام روشتاریخ‌نگاری هرمنوتیکی بیرونی دلیلی معرفی شده و به تاثیر دو جریان فکری معاصر وی یعنی پدیدارشناسی هوسرل و جامعه‌شناسی لوی برول بر اندیشه وی پرداخته می‌شود. همخوانی رای و روشکویره و برتمولفکتابپر ارج "مبادی مابعدالطبیعی علوم نوین" و نیز شباهتشیوه‌اشبا اندیشه ویتگنشتاین در فهم قاعده بازی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. در بخشدوم به مهم‌ترین نوشته کویره در تاریخ علم که از آثار کلاسیکاین فن و از نوادر مکتوباتی استکه دوشادوشکتاببرتبر علیه نهضتپوزیتیویسم قد برافراشته‌اند، پرداخته می‌شود: "گذار از جهان بسته به کیهان بی‌کران". رای کلی کویره در پیوند علم و مابعدالطبیعه، در این کتابمصداقهای خویشرا باز می‌یابد و خواننده به روشنی تاثیر این دو پاره از معرفترا در اندیشه نیکولاسکوزایی، جوردانو برونو، کپرنیک ، کپلر، نیوتن، گالیله، لایبنیتسو هنری مور و ... باز می‌یابد. در آخرین بخشاین اثر که بسان موخره گفتار بایدشدانست ، می‌توان رای نهایی کویره درباره تصویر مابعدالطبیعی جهان از منظر علم نوین را یافت .