مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

بخش مهمى از قلمرو علمى تعلیم و تربیت ارزش ها، انتقال و درونى سازى ارزش هاى حاکم بر جامعه و مبتنى بر فرهنگ جامعه در افراد آن جامعه مى باشد. این مهم اگرچه در فرهنگ اسلامى نیز مورد نظر سیاست گذاران و متولیان امر است، اما با توجه به این نکته که به رغم وجود مواد و مطالب فراوان در منابع اسلامى، در مقام عمل و تحقق بیرونى اهداف مستند علمى، با مشکلات جدى روبه رو هستیم و همچنین با توجه به شرایط جامعه معاصر اسلامى، ضرورى مى نماید که عالمان و دست اندرکاران امر تربیت درصدد عملیاتى کاربردى تر بوده و راه هاى حل مشکل در مقام عمل را ارائه دهند. بررسى این نکته که قرآن در درونى سازى ارزش هاى اخلاق اجتماعى، چه روش هایى را در ساحت گرایش به کار برده و یا توصیه کرده است، موضوعى است که این مقاله درصدد بیان آن است. مقاله حاضر با شیوه توصیفى تحلیلى، این روش ها را در قرآن مورد مطالعه قرار مى دهد. روش هاى به دست آمده عبارتند از: روش موعظه، روش تحریک عواطف، روش تحریک ایمان، روش تبشیر و تشویق، روش تنبیه.

هدف این پژوهش صورتبندی مبانی انسان شناختی و ارزش شناختی صفایی حائری و استخراج استلزامات آن در مفهوم تربیت دینی و روش های آن است. در این تحقیق از روش های توصیف، تحلیل زبان فنی و رسمی و نیز استنتاج استفاده شده است. در بخش یافته ها، هدف کلی تربیت دینی از منظر صفایی «عبودیّت» در نظر گرفته شده است. در بخش انسان شناسی، سه مبنای نوع اوّل از جمله «اهمیّت ملاحظه اختیار در تربیت»، هشت مبنای نوع دوم از جمله «تابعیت گرایشها از شناختها» و 16 مبنای نوع سوم از جمله «مداومت بر عمل، مقوّم شناختها» بدست آمد که با استفاده از هدف کلی بیان شده، سه هدف واسطی از جمله «تربیت انسان مختار»، و هشت اصل تربیتی از جمله «ایجاد و حفظ شناختها» منجر به استنتاج 16 روش تربیتی از جمله «مداومت بر عمل» گردید. در بخش ارزش شناسی نیز سه مبنای نوع اوّل از جمله «شناخت ارزشها، زمینه ساز نیل به عبودیّت»، چهار مبنای نوع دوم از جمله «ارزشمندی رشد دهنده ها» و چهار مبنای نوع سوم از جمله «مذهب، مسیر عبودیّت» به دست آمد که با استفاده از هدف کلی بیان شده، سه هدف واسطی از جمله «شناخت ارزشها» و چهار اصل تربیتی از جمله «ملاک رشد» منجر به استنتاج چهار روش تربیتی از جمله «بررسی مصادیق بر اساس ملاک رشد» گردید.

سؤال از آموزه‌های تربیتی قرآن و گیتا در ساحت اجتماعی و عقلانی با استفاده از رهنمودهای آیات موجود در قرآن و فقره‌های موجود در گیتا و مقایسه‌ی بین آن دو، موضوعی است که تاکنون مورد مطالعه قرارنگرفته است. این پژوهش، پس از بیان آموزه‌های تربیتی قرآن ‌کریم و گیتا در ساحت اجتماعی و عقلانی با روش توصیفی- تحلیلی و مقایسه ای، آموزه‌های این دو کتاب را مورد مقایسه و تطبیق قرارداده و سپس نکات اشتراک و افتراق آنها را بیان نموده است. نتایج نشان می دهد که قرآن ‌مجید آموزه‌های بیشتر و مفصل‌تری برای رشد اجتماعی و عقلانی دارد و در این کتاب آموزه‌هایی آمده که در کتاب گیتا نیامده است مانند آموزه های راجع به فرزندان و والدین و زن و شوهر در ساحت اجتماعی و مصادیق آیات آفاقی و انفسی مثل مراحل آفرینش انسان و تفکر در آثار و سنن گذشتگان وغیره در ساحت عقلانی. وجود اشتراکات و افتراقات در این دو کتاب، یک امر طبیعی به نظر می رسد، چون بسیاری از تعالیم گیتا شبیه صحیفه آسمانی است و بسیاری از دانشمندان هندو ادعا دارند که گیتا وحی الهی است.. در ساحت اجتماعی، در باره ی بستگان، مانند برخورد محترمانه، رعایت ادب و در رابطه با معلم و مربی، رعایت ادب و فروتنی و درباره ی حاکمان رعایت عدالت و در رابطه با عموم مردم رعایت مساوات و عدم خشونت وغیره و در ساحت عقلانی عوامل تربیت عقلانی مانند آموزه ی اندیشه ورزی و آموزه ی بصیرت، موانع تربیت عقلانی مثل پیروی از هوای نفس و مجادله به باطل و روش های تربیت عقلانی مانند به کار گیری تمثیلات و گفتمان عقلی و استدلالی وغیره. در قرآن، نسبت به گیتا بسیاری از این مطالب از لحاظ کمی و کیفی امتیازاتی دارند که در لا به لای بحث به ان اشاراتی شده است. انتخاب و عمل به این آموزه‌های تربیتی می‌تواند به رشد بعد اجتماعی و عقلانی افراد منجر شود تا در پرتو این آموزه‌ها، آنان بتوانند زندگی مسالمت ‌آمیز داشته باشند.

جلد ششم از موسوعه درباره موضوعات مختلف فقهی و بخش مهمی از کتاب درباره قواعد فقهی و یک بخش مفصل هم درباره وقف بحث می کند.

فرهنگ‌های مختلف، روش‌های متفاوتی برای زندگی انسان ارائه می‌دهند که برخاسته از نگرش‌های متفاوت آنها به عالم هستی و انسان است و ارزیابی هر کدام از این سبک‌های زندگی، نیازمند تحلیل دقیق و عمیق مبانی آنها است. از بین مبانی سبک زندگی، خودشناسی از مهم‌ترین مبانی محسوب می‌شود و سؤال مهم در این بحث، تأثیر خودشناسی بر سبک زندگی و تحلیل نحوه این تأثیرگذاری است. بدین منظور در این نوشتار با روش تحلیلی - توصیفی، با تبیین هویت و حقیقت انسان و جایگاه او در عالم هستی و بر اساس ارتباط تنگاتنگ لایه‌های وجودی انسان، تأثیر خودشناسی بر سبک زندگی اسلامی، و تأثیر سبک زندگی بر تکامل انسان بررسی شده‌است و از منظر عقل و دین نحوه این تأثیرگذاری مورد تبیین و تحلیل قرار گرفته‌است. در آموزه‌های دینی از یک طرف، باورهای اعتقادی انسان مؤمن در رفتارهای او بروز پیدا می‌کند که ثمره آن، سبک زندگی خدا‌محور، آخرت‌گرا، کرامت‌خواه و جامع‌نگراست و از طرف دیگر کوچک‌ترین رفتار در زندگی انسان، در رسیدن به تکامل روحی او تأثیر گذار است. بر اساس براهین عقلی نیز، حرکت استکمالی انسان در همین عالم مادی آغاز می‌شود و نفس انسان با حرکت جوهری خود به بالاترین درجات کمال روحی و معنوی دست می‌یابد.

هدف: این پژوهش با هدف تبیین وجودِ ذهنی از منظر هستی‌شناسیِ معرفتِ حکمت متعالیه و استنتاج دلالتهای آن در فلسفة تعلیم و تربیت اسلامی انجام شده است. روش: این پژوهش با روش استنتاجی(قیاس عملی) انجام شده است. یافته‌ها: در گام اول، بحث وجودِ ذهنی در هستی‌شناسیِ معرفتِ حکمت متعالیه توصیف و تحلیل شده و چکیدة مباحث آن در قالب چهار گزارۀ «وجود ذهنی، مرتبه‌ای از هستی است»، «در علم حصولی، ماهیت شیء در نفس با وجود ذهنی موجود است»، «میان وجود خارجی و وجود ذهنی اشیا، اتحاد ماهوی برقرار است» و «اکتساب و توسعة موجودات ذهنی(علوم حصولی)، انبساط و اشتداد ذهن است»، تدوین شده است که در شمار مبانی فلسفة تعلیم و تربیت اسلامی محسوب می‌شوند. در گام دوم، مدلولهای تربیتی گزاره‌های مبنایی مذکور، با استفاده از روش استنتاجی(قیاس عملی) استنباط شده است. نتیجه‌گیری: در این بخش، اصلِ «یقین‌گرایی در شناخت هستی و پرهیز از معارف مظنون و مشکوک» و اصلِ «اولویت علوم یقینی بر علوم ظنی در تنظیم محتوای برنامه درسی»، ناظر به تحقق هدفِ «شناخت یقینی عالَم هستی» و اصلِ «توسیعِ و تشدید اکتساب علوم حصولی»، ناظر به تحقق هدفِ «انبساط و اشتداد ذهن»(در مجموع، سه اصل و دو هدف تربیتی) ارائه شده است.

بحث از رابطه نهاد حكومت و آموزش و پرورش، در حقيقت، به صورت تأثيرگذاری هر يك بر ديگری مطرح است، لذا بحث فوق را با تفكيك تأثيرگذاری هر يك به طور جداگانه پی می گيريم. در اين بررسی نهاد آموزش و پرورش به معنی معاهد علمی است كه در رشد تحصيلی افراد به صورت كلاسيك در جامعه مؤثرند، اعم از آموزش و پرورش دوران ابتدايی، راهنمايی، متوسطه، آموزش عالی و آموزش در حوزه‌ها. و نهاد حكومت به معنی هيئت حاكمه بر روابط حقيقی افراد جامعه است. بنابراين، شامل سياست‌های مجموعه قوه مجريه و دستگاه‌های ذی ربط و نيز قوه مقننه و ساير مراكز قدرت در اين نهاد خواهد بود. در این مقاله این موضوعات مورد بررسی قرار می گیرند: تاثیر حکومت بر آموزش و پرورش، تعیین نظام آموزش و پرورش، مسائل مالی و انسانی در آموزش و پرورش، اقتدار حکومت، تاثیر سیاست های حکومت بر آموزش و پرورش.