مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده: در مطالعه و بررسی صفحات تاریخ اسلام، با شخصیت‌هایی مواجه می‌شویم که، نامشان به دفعات در صحنه‌های سرنوشت ساز آن روزگار ثبت و تکرار شده اما با این حال بررسی زوایای زندگی آنان کمتر مورد توجه قرار گرفته است. عدی ابن‌حاتم که چند دهه از عمر خود را صرف حمایت از اسلام و یاری معصومین(ع) کرده است در زمره این شخصیت‌ها می‌باشد.عدی ابن حاتم صحابی رسول الله(ص) بخاطر بخشش ، سخاوت ، جوانمردی، بزرگ منشی ، عزتمندی و شجاعت یکی از بزرگان و بزرگ زادگان عرب به شمار می‌آید. او فرزند حاتم طایی یکی از بزرگترین سخاوت‌مندان و نامداران عرب است که نامش در همه جا به سخاوت زبانزد است. عدی‌ابن‌حاتم ابتدا به دین نصرانیت، و از پذیرش دین اسلام گریزان بود. سال نهم هجرت که قدرت روز افزون اسلام به گوشش رسیده بود، نگران و مضطرب فرار به سرزمین شام را هدف خویش قرار داد. اما پس از مدتی به سفارش خواهرش سفانه که اسیر سپاه اسلام شده بود، به مدینه بازگشت و اسلام آورد. ایمان آوردنش از اعماق قلب و وجودش بود، چرا که بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) ، بسیاری از افراد و قبایل مرتد شده و از دین برگشتند ، او نه تنها مرتد نشد بلکه به حمایت از اسلام پرداخت و مردمان ، به ویژه قبیله‌ی خودش(طی) را نصیحت کرد که بر دین اسلام بمانند و گمراه نشوند. در دوران خلافت ابوبکر و عمر در بسیاری از جنگها از جمله جنگهای رده و نبرد های ایران و عراق شرکت کرد در دوره حکومت خلیفه‌ی سوم بخاطر عملکرد ضعیف و رفتارهای نادرست عثمان، نسبت به اعمال او معترض بود و زبان انتقادش گویا، و همین رفتارها باعث تبعید عدی شد. در دوران امامت حضرت علی(ع) عدی از جان و دل در رکاب امام خویش بود .در سه جنگ جمل، صفین و نهروان یکی از فرماندهان و شمشیرزنان سپاه علی(ع) بود و در این راه جانفشانی کرد و جانباز شد و از جان ودل ازعلی(ع) حمایت کرد. در دوران امامت امام حسن(ع) نیز ملازم و همراه آن حضرت بود و جانانه از آن امام همام پشتیبانی می‌کرد. خدعه ، وعده‌ها و رشوه‌های معاویه نتوانست وی را متزلزل کند. سرانجام عدی‌ابن‌حاتم ،حدوداً در سن 120 سالگی در دوران حکومت مختار ثقفی در سال 68 هجری، در حالیکه اواخر عمر نابینا شده بود، باعشق به علی(ع) واهل بیت گرامیش بدرود حیات گفت.این نوشتار زندگانی عدی ابن حاتم را با استفاده از منابع معتبر تاریخی مورد بررسی قرار داده، تاثیر وی را بر استحکام تشیع تحلیل می نماید.

کتاب «افشای یک توطئه» تالیف علی آل محسن است. مولف در ابتدای کتاب خود چنین می گوید: مدتی است کتاب «لله ثم للتّاریخ: کشف الاسرار و تبرئة الائمة الاطهار» از نویسنده ای انتشار یافته که خود را سید حسین موسوی نامیده است و بر پشت کتاب، خود را از علمای نجف معرفی می کند. این کتاب در محافل اهل سنت پاره ای کشورها، جنجالی فراوان و رویکردی ژرف را موجب شده است. برخی از این گروه، کتاب نام آورده را در هم کوبنده مذهب شیعه امامیه و رسوا کننده شماری از مراجع بنام دانسته اند. اما من هنگامی که در این کتاب درنگ کردم آن را کتابی پریشان و آشفته یافتم که سزاوار پاسخ نیست و شایستگی هیچ گونه عنایتی را ندارد. اما چون دیدم مخالفان شیعه، این کتاب را به شمار می آورند و از افشای دلایل آن بسیار دم می زنند و سخنان نادرست و دروغ آن را به هنگام استدلال به رخ افراد ضعیف می کشند، و از سویی مومنان در پاسخ به این کتاب پای می فشرند، خود را ناگزیر یافتم پرده از پوچی و نادرستی های آن برگیرم و ترفندها و بر بافته های آن را بیان دارم تا نادانان فریب آن نخورند و از حجت برای منحرفان و گمراهان فرو افتد. پس کتابی نوشتم و آن را «لله و للحقیقة: ردّ علی کتاب لله ثم للتّاریخ» نامیدم و در آن همه پندارهای این نویسنده را کاویدم و همه کتاب او را با خطاها و نادرستی هایش آوردم و هر نکته را چندان پی گرفتم که پرده از دروغ آن برمی گیرد و دلایل آن را از اریکه صحت به زیر می کشد. این کتاب در بردارنده فواید بسیار و منافع سترگ است، لیکن حجم بسیار یافته، زیرا نویسنده کتاب نامبرده سخنان شبهه آمیز و دروغ های بسیار در خود دارد که می بایست پرده از آنها بر گرفته می شد و بطلان آن آشکار می گشت. مولف در کتاب خود به شبهاتی مانند: عبدالله بن سبا، موضوع متعه، خمس، نگاه شیعه به کتابهای آسمانی و دیگر شبهات پاسخ داده است.

آنگاه كه آسمان مدينة النبى در غروب غمين زندگانى رسول خدا (صلى الله عليه وآله) سراسيمه پيكر گرامى اش را وانهاد و به شتاب، پذيراى سايه هاى ماتم افزاى «سقيفه» گشت و آنگاه كه ديدگان ماتمزده بنى هاشم به دور از پناهى استوار و در كمينگاه انتقامجويان، دهشت را بارور شد همان زمان، آغاز عصرى از زندگانى على (عليه السلام)، ايمان آورنده نخست و يگانه شايسته خلافت، بود كه در نقل ناقلان و گفتار محاوران به دوران «سكوت» نام يافت. بدينسان، كرانه هاى تاريخى آن دوران كه «مظلوميت» را پيام مى داد در سكوت و تحريمى فراگير از سوى تاريخنگاران، در هاله هاى ابهام فرو مى رفت و تاريخنگرى عرصه هاى حساس آن دوره را سخت به پيچيدگى مى آميخت. انگيزه ها و زمينه هاى تحميل «بيست و پنج سال سكوت» و رمز و راز پذيرش آن از سوى امير مؤمنان (عليه السلام) گسترهاى وسيع از مباحث تاريخ صدر اسلام را در بر داشته و برانگيزنده مسائلى چند بوده كه هرگونه رهيافتى بر آنها پديدآور نگرشى خاص بر سيره على بن ابى طالب (عليه السلام)خواهد بود. اينكه «على (عليه السلام) با تحمل اين سكوت ناخواسته، چگونه ارتباطى را با جامعه اسلامى پيشه ساخت» پرسشى زاده از ابهام حقيقت اين سكوت و زاينده مسائل بنيادين ديگر است. در اين نگارش، اميد آن داريم تا با گذرى به اختصار، ماهيت رخدادهاى دوران بيست و پنج ساله سكوت امام (عليه السلام) را كشف نماييم و بر چهره هاى اين سكوت آگاهى يابيم. ناگفته پيداست كه ورود به جزئيات حوادث عصر ياد شده در فرصت اين سطور نمى گنجد و بررسى كامل اين مسأله از عهده راقم برون است. از اين رو، با مرورى گذرا بر اين وقايع، برآنيم تا به دور از هرگونه پيش فرض، بر نگرشى تاريخى بسنده نماييم.

کتاب «دانش نامه امیرالمومنین (ع) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ » نوشته محمد محمدی ری شهری، مروری بر زندگانی و ابعاد مختلف شخصیت «امام علی (ع)» است. در این مجلد که سیزدهمین جلد از مجموعه چهارده جلدی است به موضوعات ذیل پرداخته شده است: یاران و کارگزاران امام علی (ع)، روش سیاسی و محدودیت های علی (ع) در انتخاب کارگزاران و تحلیلی درباره برکناری قیس بن سعد.

کتاب «دانش نامه امیرالمومنین (ع) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ » نوشته محمد محمدی ری شهری، مروری بر زندگانی و ابعاد مختلف شخصیت «امام علی (ع)» است. در جلد هفتم ادامه بخش هفتم که شامل روزگار سخت و شهادت طلبی امام علی (ع)، همچنین شامل مطالبی است در باب سال‌ های ابتدایی حكومت امام كه در این زمان مردم از حضور در جبهه‌ ها ممانعت می‌ كردند و از یاوری امام سرباز می‌ زدند. در بخش هشتم، پیش‌ گویی رسول خدا (ص) از شهادت امام علی (ع) و گفتار مولا درباره شهادتش و مسائل مرتبط با آن و سخنان آن حضرت از هنگام ضربت خوردن تا لحظه شهادت درج گردیده است.

کتاب «الزهراء علیهاالسلام (أهداف، مواقف، نتائج)» نوشته سید محمدباقر حکیم درباره زندگینامه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و وقایع تاریخی و سیاسی آن دوران می باشد.

«اَلْمَوسوعَةُ الْکُبْری عَنْ فاطمَة الزّهراء علیهاالسلام» مجموعه‌ ای بیست و پنج جلدی به زبان عربی درباره حضرت زهرا (س) نوشته اسماعیل انصاری زنجانی است. نوشتن این اثر از سال ۱۴۰۷ قمری شروع شده و تمامی ابعاد زندگی و شخصیت حضرت فاطمه زهرا (س) را در بر گرفته است. مؤلف در نگارش کتاب به بیش از سی‌ هزار منبع مراجعه کرده است. روش تألیف موسوعه بر اساس موضوعات مربوط به حضرت زهرا (س) است که طبق یک تقسیم‌ بندی جامع به سه بخش کلی تقسیم شده است: حضرت زهرا (س) قبل از این عالم، حضرت زهرا (س) در این عالم، حضرت زهرا (س) بعد از این عالم. مؤلف سپس در مقدمه کتابش مسائلی را پیرامون حضرت زهرا (س) را در پنج بخش مطرح می‌ کند: عظمت حضرت زهرا (س) در طول ۱۴ قرن (خلقت حضرت زهرا (س) قبل از خلقت حضرت آدم و برکات آن حضرت) گام‌ های اساسی و اولیه در تدوین موسوعه (مراحل حیات حضرت زهرا (س) در این عالم به طور همه جانبه و مفصل) روش تألیف موسوعه و مراحل آماده‌ سازی آن (موضوعاتی که درباره حضرت زهرا (س) در معارف دینی بیان شده، از جمله اشعار، روایات، معجزات، زیارت‌ ها و دعاها) فهرستی از منابع موسوعه (کتابشناسی حضرت زهرا (س) و به طور تفصیلی اولین کتاب‌ ها که درباره آن حضرت تدوین شده و همچنین تمامی کتبی که به زندگانی حضرت زهرا (س) ارتباط دارد). مختصری از زندگی حضرت زهرا (س) (در بیان عظمت حضرت زهرا (س) در روز قیامت). جلد پنجم این کتاب شامل ولادت اولاد حضرت زهرا (س) مي باشد.