جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

واژه نشانه و دانش نشانه شناسی امروزه از مباحث مهم در عرصه روانشناسی اجتماعی، زبانشناسی و ادبیات به شمار می آیند که چارلز سندرس پیرس و فردینان دو سوسور در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در آثار خود به کار بردند و در مورد آن به بحث و بررسی پرداختند و سپس ژاک دریدا، فیلسوف فرانسوی، به دیدگاههای آنان انتقاداتی وارد کرد. مقاله حاضر سر آن ندارد که همه این نظریات را نقد و بررسی کند بلکه درصدد است روشن سازد که چگونه از دانش نشانه ها می توان در نقد و سبک شناسی ادبی بهره گرفت و سؤال اساسی مقاله این است که چگونه می توان با شناخت نشانه ها به تحقیق و بخش بندی آثار ادبی پرداخت و چگونه ممکن است به ارزشیابی و کاربرد نشانه ها در متون ادبی دست یافت.

بدون شک هر شاعری هر مرتبه و مقامی از نوآوری و زیبایی در گفتار شعر داشته باشد، تحت تأثیر شعرای خوب قبل از خود قرار گرفته و می گیرد. اینگونه تأثر شعرا را برخی دانشمندان و اساتید نقد ادبی "سرقتهای ادبی" می دانند و آنرا کاری بسیار زشت و نقصی بزرگ به حساب می آورند. و برخی دیگر از اساتید نقد ادبی بر عکس آنرا یک مسأله طبیعی تلقی نموده و کلمات را به رودخانه ای که همه می توانند از آن بهره مند شوند تشبیه می کنند و چناچه شاعری که تحت تأثیر شعرای پیش از خود قرار گرفته باشد و گاه معنای یک بیت را در قالب دیگری آورده و یا نیم بیت یا کمتر از آن از شعر آن شعرا استفاده نموده باشد، این کار را عیب و نقصی بر وی نمی دانند و بر عکس آنرا تحسین کرده و یک نوع مهارت ادبی می دانند. شاعری که مقاله خود را درباره سرقتهای او نوشته ام، ابودهبل جمحی یکی از بزرگترین شعرای قرن اول هجری به شمار می آید، شاعری که دارای جایگاهی خاص در میان شعرای بزرگ آن دوران بوده و مقام شعری او را تمام ادبا و تاریخ نویسان برجسته ادبیات عرب تأیید نموده اند. این شاعر بزرگ تحت تأثیر شعرای پیش از خود از شعرای معروف جاهل مانند بشامه بن الغدیر، طرفه بن العبد، نابغه ذبیانی، زهیر ابن ابی سلمی، الشماخ بن ضرار ذبیانی، عروه بن اذنیه و غیره قرار گرفته که بعضی از ادبا و ناقدان آنرا به عنوان "سرقت" می دانند و این کار را عیب و نقص بزرگی بر ابودهبل به حساب آورده و بعضی دیگر آنرا یک نوع مهارت ادبی می شمارند که به شعر او زیبایی و ظرافت خاصی بخشیده است.

سال 1999 میلادی با دویست و پنجاهمین زاد روز یوهان ولفگانگ فون گوته، شاعر و نمایشنامه نویس بزرگ آلمانی مقارن بود که نماینده برجسته ادبیات کلاسیک کشور خود است و بسیاری از آثارش به عرصه ادبیات جهانی درآمده است. مقاله حاضر از این فرصت بهره جسته و به معرفی دیوان غربی- شرقی این شاعر نامدار می پردازد. دلیل انتخاب این اثر برای تشریح آن است که گوته اندیشه و احساس نهفته در فصول این کتاب را ملهلم و مدیون شاعران ایرانی، خاصه حافظ است.

فرّ کیانی از فریدون به کی قباد پیوست و سپس به شش نفر از پسران و نوادگان کی قباد منتقل شد: از کی اپیوه به کی کاوس، کیارش، کی پیشین، کی ییارش و سرانجام به کی سیاوش و کیخسرو. در شاهنامه و آثار سهروردی نیز همچون اوستا از تعلق یافتن فرّه به کیخسرو و بر آمدن کارهای بزرگ از وی و از فضایل قدسی و بی مرگی که به یاری فرّ نصیب کیخسرو شده و او را تا حد سالکی جهان بین و حکیمی متأله و صاحب کشف و شهود عروج داده، سخن رفته که در این مقال به اجمال بدان اشارت می رود.

زبان فخیم، مضامین متنوّع، تزاحم تصاویر، اصطلاحات علمی فراوان و ... در شعر خاقانی از دیرباز توجه شارحان را به خود جلب کرده است. از میان تمامی قصاید شاعر شروان، قصیده ترسائیه به دلیل التزام معنایی به مضامین ترسایی بارها مورد شرح و تحلیل قرار گرفته است. نگارنده در این مقاله می کوشد ساختار واژه "ناجرمکی" را دربیت زیر از قصیده ترسائیه خاقانی مورد بررسی و شرح قرار دهد: من و ناجرمکی و دیر مخران در بقراطیانم جا و ملجا

نزدیک به 200 سال از آغاز نخستین کوششها برای تصحیح انتقادی- علمی شاهنامه فردوسی می گذرد. در این مدت قدم های بلندی برداشته شده و آثار ارزشمندی به زیور چاپ درآمده است، از جمله تصحیح داستان رستم و سهراب توسط شادروان مجتبی مینوی و بویژه چاپ دوم آن که حاوی مقابله با نسخه تازه پیدای فلورانس است. البته راه به پایان نیامده و هنوز تا رسیدن به متنی مطمئن و کامل از شاهنامه فاصله بسیار است. نویسنده کوشیده است در ارتباط با تصحیح و توضیح داستان رستم و سهراب، قدمی کوچک بر دارد و بخشی از نتایج مطالعات خود را در معرض نقد و نظر شاهنامه شناسان زبان و ادب پارسی قرار دهد.

در این تحقیق به بررسی مقوله لزوم و تعدی در زبان فارسی معیار می پردازیم. برخلاف نظر دستوریان سنتی و زبانشناسان که افعال را در زبان فارسی به دو یا سه گروه لازم، متعدی و گاهاً هم لازم و هم متعدی تقسیم نموده اند، در این تحقیق، بر اساس نظر هوپر و تامسون (1980) تعدی را مسئله ای گفتمان بنیاد در نظر گرفته ایم که دارای ویژگی های خاصی است. وجود و مشارکت، کنشگر و کنش پذیر، تنها یکی از ویژگی های تعدی است. تعدی دارای یک طیف است؛ بنابراین از میزان کم یا زیاد بودن تعدی می توان سخن گفت.

بر اساس مطالعات واژه شناسان فرانسوی، حدود چهل واژه دخیل فارسی در زبان فرانسه به کار می رود. این واژه ها که به طور عمده از طریق زبان های عربی و ترکی به فرانسه راه یافته اند، شامل نام اشیاء طبیعی و مصنوعات و نیز مصطلاحاتی است که در فرهنگ اجتماعی قرار می گیرند. ماهیت و شمار هر دسته از این واژه ها و زمان ورود آن ها به زبان فرانسه نشان دهنده چگونگی تماس و نگرش فرانسوی به فرهنگ شرق است. این مقاله، تحول این واژه ها در متون گذشته فرانسوی تا تثبیت املایی آنها در زبان فرانسه امروز را در جدول هایی نشان می دهد.

قرآن مترجم ماهان یکی از ده ها ترجمه کهن قرآن است که تاکنون ناشناخته باقی مانده است. نسخه منحصر به فرد آن در موزه آستانه شاه نعمت الله ولی در شهر ماهان محافظت می شود. در زیر هر واژه قرآنی، معادل فارسی نوشته شده که بر اساس رسم الخط کهن و ویژگی های آوایی، دستوری و واژگانی به نظر می آید این ترجمه مربوط به قرن پنجم یا ششم هجری باشد. به دلیل اهمیتی که این گونه ترجمه ها از لحاظ واژه های کهن فارسی دارند در این مقاله حدود شصت واژه مورد بررسی قرار گرفته است که با ذکر معادل قرآنی و شاهد یا شواهد از متن کتاب و نیز نقل شواهد از آثار و متون کهن، خصوصیت بارز اثر یعنی واژه های نادر و کمیاب و کهنه مشخص می شود.

از ابتدای پیدایش تصوف مدار طریقت بر پیر بوده است که در واقع راهنما و هدایت کننده سالکان به سوی حقیقت می باشد و در میان صوفیان از جایگاه والایی برخوردار است، تا جایی که برخی از آنان (صوفیان) برای وی مقام و مرتبه ای بالاتر از پیامبر قایل شده اند؛ چرا که معتقدند پیر، علم سرّ و درون دارد و پیامبر، علم وحی. پیر کسی است که در میان مردم و با مردم زندگی می کند، لکن دارای ویژگی هایی است که وی را از سایر افراد متمایز می سازد و آن گونه که صوفیه از وی یاد می کنند، گویا فرشته ای است که در لباس انسان درآمده است. سالک راه حق (مرید) باید هر یک از مراحل طریقت (مقامات) را زیر نظر پیر طی کرده، هیچ اعتراضی بر کارها و رفتار وی نداشته باشد. در خصوص اینکه در هر دوره چه تعداد پیر وجود دارد، نظرات مختلفی وجود دارد. هر کدام از پیران به داشتن کرامت متصف اند. کرامت امر خارق العاده ای است که تنها به دست اولیا و مشایخ انجام می گیرد. از جمله این کرامات می توان به زنده کردن مردگان، راه رفتن بر روی آب، سخن گفتن با مردگان، به اطاعت واداشتن جانوران وحشی و... یا غیره اشاره کرد.