جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

میسیونرهای آمریکایی در سال‌های1250-1344 ق./1834-1925 م. بیش از نیم‌قرن در ایران عصر قاجار حضور داشتند که طی این دوره فعالیت‌های گوناگونی در حوزه‌های مذهبی، آموزشی، فرهنگی و بهداشتی انجام دادند. با وجود اینکه مناطق مختلف به‌ویژه در غرب و شمال ایران، از جمله ایالات آذربایجان، کردستان، همدان، کرمانشاه و گیلان عرصه فعالیت ایشان بود؛ اما منطقۀ آذربایجان اولین و مهم‌ترین حوزۀ فعالیت میسیونرهای آمریکایی محسوب می‌شد. ایالت آذربایجان از دیرباز محل سکونت اقلیت‌های مختلف مسیحی همچون ارامنه، آسوریان و کلدانیان به شمار می‌رفت. مبلغان کاتولیک همچون کشیشان کرملیت از دورۀ صفویه در این منطقه فعالیت می‌کردند. میسیونرهای آمریکایی که بیشتر به دنبال احیای کلیسای نسطوری بودند، به ارائه خدمات آموزشی‌ ـ فرهنگی و بهداشتی در میان مسیحیان آذربایجان پرداختند. این مبلغان، از طریق حضور طولانی‌مدت و ارتباطات نزدیک، توانستند جامعۀ آسوری آذربایجان را تحت‌تأثیر خود قرار دهند. مقالۀ حاضر سعی دارد با تکیه بر روش توصیفی‌ ـ تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای، فعالیت‌های میسیونرهای آمریکایی در جامعۀ آسوری آذربایجان و نیز نتایج آن‌ها را مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد جامعۀ آسوری آذربایجان در نتیجۀ اقدامات هیئت تبلیغی آمریکا دست‌خوش تحولاتی شد. آسوریان در حالی توانستند جایگاه اجتماعی خود را بازیابند که انسجام سنتی جامعه‌شان دچار ازهم‌گسیختگی گردید. افزون آنکه تغییرات مذکور رویارویی آسوریان با هم‌وطنان مسلمان ایشان را در پی آورد.

نیایش از منظر «خداباوری کلاسیک» نوعی «تخاطب» با امرِ الوهی/ مقدس است. در برابر، «همه‌خداباوری» به دلیل نفی شخص‌وارگی امرِ الوهی از پذیرش این تعریف امتناع و آن را به «ژرف‌اندیشی» تعریف می‌کند. نیایش به معنای «ژرف‌اندیشی» با چالش‌هایی روبه‌رو است. این معنا از نیایش افزون بر ناسازگاری مفهومیِ الوهیتِ ناشخص‌وار، با فهم متعارف از نیایش و واقعیت میدانی رفتار مؤمنان نیز ناسازگار است. ازاین‌رو، ژرف‌اندیشی نه‌تنها «همه‌خداباوری» را در موضعی برتر از «خداباوری کلاسیک» قرار نمی‌دهد بلکه آن را در تعریف دین نیز دست‌خوش چالش می‌کند. اگر در تعریفِ یک دین نتوان جایگاه بایسته‌ای برای نیایش یافت، می‌توان به ناسازگاری آن حکم داد و این اشکالی است که «همه‌خداباوری» را، به طور جدی، تهدید می‌کند. در این مقاله با مرور معناشناسی نیایش در دو تصور «خداباوری کلاسیک» و «همه‌خداباوری» به بررسی نقدهای مطرح خواهیم پرداخت و در پایان ضمن نشان‌دادن قوت اشکالاتِ وارد بر معنایِ نیایش در «همه‌خداباوری» نشان می‌دهیم که معنایِ این مقوله در «خداباوری کلاسیک» قابل دفاع‌‌تر است.

این مقاله به بررسی ماهیت، مؤلفه‌ها و کارکرد دین در چین باستان، به‌ویژه دورۀ شانگ پرداخته است. بنابر آنچه از مطالعه و تحلیل آثار باقیمانده از دورۀ شانگ‌ ـ از جمله شمایل‌نگارهای روی ظرف‌های برنزی آیینی، نوشتۀ استخوان‌های پیشگویی، آرامگاه‌های سلطنتی و برخی از آثار متأخر (مانند کتاب شعر) ـ اطلاعاتی دربارۀ برخی عقاید و شعائر دینی آن‌ها به دست می‌آید. آیین دینی مردم شانگ دربردارندۀ باور به شانگ‌تی، خدای متعالی، ارواح نیاکان، ارواح و خدایان طبیعت و اعتقاد به زندگی پس از مرگ بود. خدای متعالی در راس و بقیۀ ارواح و خدایان در مرتبۀ پایین‌تر بوده و کارگزار و تابع او بودند. ارتباط با ارواح، ایزدان و خدا جهت به‌دست‌آوردن شرایط زندگی مساعد، یا دست‌کم در امان ماندن از بلاها، در یک رابطۀ متقابل، با به‌جای‌آوردن مناسک همراه بوده است که مهم‌ترین آن‌ها خاک‌سپاری بسیار دقیق، پرستش خدا و ارواح و آئین قربانی بوده که شمن‌ها و خاندان سلطنتی، مخصوصاً شاه، در آن ایفای نقش نموده و بر انجام شعائر دینی نظارت داشتند. این نشان می‌دهد دین شانگ مؤلفه‌های لازم برای دین‌بودن را داراست، و باور به شانگ‌دی هم آن را در زمرۀ یکتاپرستی قرار می‌دهد. پیوند محکمی میان دین و قدرت برقرار بود، به گونه‌ای که مذهب قدرت پادشاه را از نظر سیاسی محکم‌تر و در عین حال کنترل می‌کرد و قدرت سیاسی پادشاه نیز نفوذ مذهبی را تقویت می‌نمود.