جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«عصمة الانبياء»، كتابى است به زبان عربى در اثبات عصمت انبياى الهى، نوشته آية الله جعفر سبحانى. در مقدمه كتاب درباره مقام نبوت و انسان، و هدف از وجود انسان بحث می‌شود; همچنین در باب صعود به جانب حق، و درجات انبیا در قرآن مطالبی مطرح می‌گردد; اما مباحث بعدی كه درباره عصمت انبیا است این موضوعات را در بر دارد: مراحل عصمت و روش اثبات آن، عصمت در تلقی وحی و ابلاغ، عصمت در تطبیق و عصمت در شوون حیاتی.

بحث و گفت و گو درباره فلسفه بعثت انبیا و اهداف بلند پیامبران از منظر امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) یکی از بهترین راهکارهای ترسیم وضعیت آینده بشر و یک جامعه سالم و یکی از بهترین راه های مقابله با مشکلات و ناهنجاری های اجتماعی است. به اعتقاد نویسنده، مسائل تربیتی، اخلاقی، سیاسی، حکومتی، عاطفی، اجتماعی و بالاخره ترسیم یک جامعه سالم در آینده از مسائلی است که فلسفه بعثت انبیا را ضروری نشان میدهد. این پایان نامه با موضوع «فلسفة بعثت انبیا در نهج البلاغه» از یک مقدمه سه فصل و یک خاتمه تشکیل شده است. فصل اول به نقش دین در زندگی انسان ها، نبوّت، نیاز جوامع انسانی به رسالت پیامبران و نیاز جوامع انسانی به قوانین پرداخته است. در فصل دوم موضوعات مختلفی مورد بررسی قرار گرفته اند که عبارتند از: پیامبران از جنس بشرند، میثاق الهی با پیامبران، دلیل بعثت پیامبران، فلسفه بعثت انبیا و هدف رسالت پیامبران در نهج البلاغه، نشان دادن آیات قدرت الهی، تطابق مواد و اهداف بعثت در نهج البلاغه با مواد و اهداف بعثت در قرآن و خالی نبودن زمین از حجّت. فصل سوم که به نبوت خاصّه اختصاص یافته، وضعیت اسفناک عرب در جاهلیت و رسالت نهایی پیامبر اکرم|، بعثت پیامبر اکرم| و نقش آن در تمدن پیشرفته امروزی و وضعیت اسفبار انسانیت در دنیای متمدن امروزی را مورد بررسی قرار داده است. در خاتمه کتاب گزیده ای از مطالب سه فصل ارائه شده است.

در این پژوهش کوشش شده است به بررسی و مقایسه داستان پیامبران و اولیاء، در دو کتاب مهم عرفانی فارسی یعنی شر ح تعرف و کشف المحجوب پرداخته شود. داستان انبیاء و اولیاء،در بیشتر متون عرفانی وارد شده و نویسندگان این آثار از داستان های مذکور برای تبیین مسائل عرفانی،سود برده اند.در بین این متون،شرح تعرف وکشف المحجوب به عنوان نخستین آثار منثور عرفانی به زبان فارسی،از جایگاه ویژه ای برخوردارند به گونه ای که نویسندگان این دو اثر،در بیان مباحث مختلف از این داستان ها سود برده اند.در این پژوهش پس از بیان کلیات تحقیق در فصل اول، در فصل دوم داستان پیامبران و اولیاء در شرح تعرف مورد بررسی قرار گرفته و استفاده ای که از این داستانها شده تبیین گردیده است. فصل سوم، به بیان داستان های مربوط به زندگی پیامبران و اولیاء در کشف المحجوبو استفاده ای که از این داستان ها شده، پرداخته است. فصل چهارم به بیان شباهت ها و تفاوت های حکایات مذکور در دو کتاب می پردازد.در پایان هم ضمن نتیجه گیری از مطالب این پژوهش،امتیازات کشف المحجوب نسبت به شرح تعرف،مورد تبیین قرار گرفته است.

پیامبران بزرگ ترین مصلحان جهان، برای هدایت بشر فرستاده شده‌اند. از ابتدای خلقت تا بعثت خاتم پیامبران حضرت محمد (ص) هزاران پیامبر با شریعت خود سعادت را برای همگان به ارمغان آوردند. این مصلحان، در طول تاریخ، منکران و تکذیب کنندگانی داشتند که همیشه سد راه آنها بودند؛ منکرانی که رذایل و صفاتی نکوهیده داشتند که قرآن به این صفات اشاره می‌کند؛ صفاتی همچون تکبر، ظلم، بی‌‌‌بصیرتی و ... . در این میان مهم این است که چرا این منکران به تکذیب و انکار پیامبران می‌پرداختند. گرچه این موضوع در کتبی از جمله تفاسیر، مورد بحث قرار گرفته است ولی تاکنون پژوهشی مستقل که از زوایای مختلف به آن بپردازد به رشته تحریر در نیامده است. روشی که در این جا به این مسأله پرداخته است، تقسیم بندی علل تکذیب به چهار عامل اساسی و مهم اعتقادی، مادی، سیاسی و اجتماعی - فرهنگی است که با استفاده از ایات قرآن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در میان علل یاد شده بیشترین علتتکذیب مربوط به امور اعتقادی و قلبی است و عوامل دیگر در مقایسه با مسائل اعتقادی در درجه کمتری از اهمیت قرار دارند. در این پژوهش هریک از عوامل چهارگانه تکذیب همراه با آیات مربوط به آن، بیان شده است.

عصمت انبیاء از دیرباز برای متکلمان مسلمان مساله ای مهم بوده است. یکی از این متکلمان فخر رازی (متوفی 606 ه ق) است. او از عالمان برجسته اهل سنت و اشعری مذهب می باشد که پیامبران الهی را معصوم می داند. ولی معتقد است عصمت برای ایشان در دوران پس از بعثت ضروری است و نه قبل از آن. وی بر این باور است که شخص زمانی به مقام عصمت دست می یابد که در جسم یا روح خود ویژگی ای داشته باشد که به واسطه آن از انجام گناه خودداری کند. افزون بر این، او باید به زشتی گناه و یا زیبایی اطاعت از خدا علم داشته، و از وحی و اراده حق تعالی تبعیت کند و اگر فعلی از روی فراموشی یا ترک اولی مرتکب شد باید سرزنش شده و از زشتی عملی که انجام داده مطلع شود. فخر رازی حیطه اعتقادات، تبلیغ و رسالت، احکام و فتاوی و افعال و سیرت را از جمله مواضع اختلافی میان متکلمان در باب عصمت انبیاء معرفی می کند.

در تعالیم یهود ، چنین ادعایی می خوانیم که بنی اسرائیل ملتی برگزیده است و این فکر باعث جرات دادن به پیروان آن دین شده است و آنان را وادار به تجاوز و تعدی بر دیگران می کند و اینگونه است که روح تعصب نژادی و خودبرتر بینی بر افراد این قوم حاکم می شود.

چکیدهیکی از اموری که از دیر باز فکر بشر را به خود معطوف ساخته و بسیاری از دانشمندان و متفکران را به تکاپوی اندیشه و قلم واداشته،مسأله آزادی است. اهمیت این امر به حدی است که در همه اعصارانسان‌هایی برای حاکمیت آن در جامعه، جان فشانی کرده اند. آزادی به عنوان یک واقعیت که در ساختار و تکوین انسان وجود دارد به مفهوم رهایی از زنجیرها و جبرهای حاکم بر وجود آدمی است.انبیاء نخستین پیام‌آوران رهایی و آزادی بوده اند. آنان راه های کسب آزادی، حدود و عوامل سلب آزادی را برای بشریت مشخص نموده اند. در این پژوهش راه های کسب آزادی معنوی و اجتماعی از منظر انبیاء مورد بررسی قرار گرفته است. پرستش خداوند و استعانت از او، تقوا، توکل، خردورزی و ... از جمله ابعاد فردی و وحدت جامعه، اجرای عدالت، هجرت آفاقی و ... از جمله ابعاد اجتماعی در زمینه ی کسب آزادی های مذکور می‌باشند. انبیاء حدودی را برای آزادی مشخص نمودند. از مهم ترین این حدود می‌توان به آزاد نبودن فسادگری در جامعه، عدم بدعت گذاری در دین و ممنوعیت شکستن حریم مقدسات اشاره نمود. انحراف در میل پرستش، عدم به کارگیری قوه ی عقل، سلب حیات مادی و معنوی، استثمار و استکبار و... نیز از جمله مهم ترین عوامل سلب آزادی می باشند.

داستان‌های قرآن یکی از موضوعات مهم علوم قرآنی بوده و بی شک آگاهی از آن‌ها در تفسیر آیات الهی بسیار موثر خواهد بود. بیشتر قصص قرآن از زندگی پیامبران و پیروان آنان سخن می‌گوید. از آنجا که حضرت موسی(ع) یکی از انبیای اولوالعزم می‌باشد، داستان زندگی وی یکی از مهم‌ترین قصه‌های قرآنی است که در سوره‌های مختلف بیان شده است. سرگذشت حضرت موسی(ع) ویژگی‌هایی دارد که بیش از دیگر قصص قرآن، نظر مفسران و قرآن پژوهان را به خود جلب کرده است. برخی با رویکردی عقل گرایانه و برخی با رویکردی تأویل‌گرا و نگاهی عارفانه به تفسیر وقایع مربوط پرداخته‌اند. در این پژوهش نگاه مفسری اجتهادی و عقل گرا، همچون شیخ طبرسی در مجمع البیان و مفسری عرفانی و تأویل‌گرا، مانند بانو امین در مخزن العرفان مورد مقایسه قرار گرفته است. با توجه به این که بانو امین متأخر و معاصر بوده و تفسیر مجمع البیان یکی از منابع مهم ایشان بوده، این مسأله سبب شده که در این زمینه، اشتراکات بسیاری مانند چگونگی تولد، نحوه وحی شدن بر مادر موسی(ع) و موضوع میقات مشاهده شود. اما در پاره‌ای موارد نیز دو مفسر به نحو معناداری اختلاف نظر دارند، مانند واقعه وادی ایمن و واقعه دیدار با خضر نبی(ع). هم چنین در برخی آیات تنها یکی از دو مفسر نظر داده و دیگری به ترجمه بسنده نموده است. باید گفت اختلاف نظر دو مفسر مبتنی بر اختلاف مبانی فکری و سبک تفکرشان می‌باشد؛ چنان که شیخ طبرسی برای پی بردن به تفسیر آیات، جهات ادبی، شأن نزول، معنای لغات، استدلال به برخی از آیات دیگر، تفسیر به وسیله روایات شیعه و اهل تسنن را در زمینه قصص قرآن، مورد توجه قرار داده است. اما بانو امین که دیدگاه غالب او عرفانی است از زاویه نگرش عرفانی به این داستان پرداخته است.داستان‌های قرآن یکی از موضوعات مهم علوم قرآنی بوده و بی شک آگاهی از آن‌ها در تفسیر آیات الهی بسیار موثر خواهد بود. بیشتر قصص قرآن از زندگی پیامبران و پیروان آنان سخن می‌گوید. از آنجا که حضرت موسی(ع) یکی از انبیای اولوالعزم می‌باشد، داستان زندگی وی یکی از مهم‌ترین قصه‌های قرآنی است که در سوره‌های مختلف بیان شده است. سرگذشت حضرت موسی(ع) ویژگی‌هایی دارد که بیش از دیگر قصص قرآن، نظر مفسران و قرآن پژوهان را به خود جلب کرده است. برخی با رویکردی عقل گرایانه و برخی با رویکردی تأویل‌گرا و نگاهی عارفانه به تفسیر وقایع مربوط پرداخته‌اند. در این پژوهش نگاه مفسری اجتهادی و عقل گرا، همچون شیخ طبرسی در مجمع البیان و مفسری عرفانی و تأویل‌گرا، مانند بانو امین در مخزن العرفان مورد مقایسه قرار گرفته است. با توجه به این که بانو امین متأخر و معاصر بوده و تفسیر مجمع البیان یکی از منابع مهم ایشان بوده، این مسأله سبب شده که در این زمینه، اشتراکات بسیاری مانند چگونگی تولد، نحوه وحی شدن بر مادر موسی(ع) و موضوع میقات مشاهده شود. اما در پاره‌ای موارد نیز دو مفسر به نحو معناداری اختلاف نظر دارند، مانند واقعه وادی ایمن و واقعه دیدار با خضر نبی(ع). هم چنین در برخی آیات تنها یکی از دو مفسر نظر داده و دیگری به ترجمه بسنده نموده است. باید گفت اختلاف نظر دو مفسر مبتنی بر اختلاف مبانی فکری و سبک تفکرشان می‌باشد؛ چنان که شیخ طبرسی برای پی بردن به تفسیر آیات، جهات ادبی، شأن نزول، معنای لغات، استدلال به برخی از آیات دیگر، تفسیر به وسیله روایات شیعه و اهل تسنن را در زمینه قصص قرآن، مورد توجه قرار داده است. اما بانو امین که دیدگاه غالب او عرفانی است از زاویه نگرش عرفانی به این داستان پرداخته است.داستان‌های قرآن یکی از موضوعات مهم علوم قرآنی بوده و بی شک آگاهی از آن‌ها در تفسیر آیات الهی بسیار موثر خواهد بود. بیشتر قصص قرآن از زندگی پیامبران و پیروان آنان سخن می‌گوید. از آنجا که حضرت موسی(ع) یکی از انبیای اولوالعزم می‌باشد، داستان زندگی وی یکی از مهم‌ترین قصه‌های قرآنی است که در سوره‌های مختلف بیان شده است. سرگذشت حضرت موسی(ع) ویژگی‌هایی دارد که بیش از دیگر قصص قرآن، نظر مفسران و قرآن پژوهان را به خود جلب کرده است. برخی با رویکردی عقل گرایانه و برخی با رویکردی تأویل‌گرا و نگاهی عارفانه به تفسیر وقایع مربوط پرداخته‌اند. در این پژوهش نگاه مفسری اجتهادی و عقل گرا، همچون شیخ طبرسی در مجمع البیان و مفسری عرفانی و تأویل‌گرا، مانند بانو امین در مخزن العرفان مورد مقایسه قرار گرفته است. با توجه به این که بانو امین متأخر و معاصر بوده و تفسیر مجمع البیان یکی از منابع مهم ایشان بوده، این مسأله سبب شده که در این زمینه، اشتراکات بسیاری مانند چگونگی تولد، نحوه وحی شدن بر مادر موسی(ع) و موضوع میقات مشاهده شود. اما در پاره‌ای موارد نیز دو مفسر به نحو معناداری اختلاف نظر دارند، مانند واقعه وادی ایمن و واقعه دیدار با خضر نبی(ع). هم چنین در برخی آیات تنها یکی از دو مفسر نظر داده و دیگری به ترجمه بسنده نموده است. باید گفت اختلاف نظر دو مفسر مبتنی بر اختلاف مبانی فکری و سبک تفکرشان می‌باشد؛ چنان که شیخ طبرسی برای پی بردن به تفسیر آیات، جهات ادبی، شأن نزول، معنای لغات، استدلال به برخی از آیات دیگر، تفسیر به وسیله روایات شیعه و اهل تسنن را در زمینه قصص قرآن، مورد توجه قرار داده است. اما بانو امین که دیدگاه غالب او عرفانی است از زاویه نگرش عرفانی به این داستان پرداخته است.

ابوحامد غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی دو شخصیت متفکری هستند که با تحقیق وتلاش فراوان و نائل آمدن به کسب معرفت لازم در این حوزه، توانسته‌اند آرائی بسیار شگرف و تأمل برانگیز از خود به جای بگذارند. امام محمد غزالی با دیدگاه اشعری خود نبوت را در مرتبه‌ای می‌داند که در آن برای نبی بینشی حاصل می‌گردد که به وسیله آن قادر به دیدن عالم غیب می‌گردد. همچنین وی با استدلال‌هایی تحقق نبوت را اثبات می‌نماید غزالی نبوت را امری ضروری نمی‌داند هر چند از فوایدی برخوردار است و از منظر ایشان نبی در یک شرایط متعالی انسانی است و دارای نوعی اشرف از سایر مخلوقات است. غزالی در بیان ضرورت وجود نبی بیشتر به فواید دنیوی نبوت تاکید دارد. در مقابل خواجه طوسی(ره) با تفکر شیعی خویش نبوت را به دلایل متعدد ضروری می‌داند و از نگاه او نبی انسانی است که واسطه میان خداوند و سایر افراد بشر است. ایشان ضرورت نبوت و وجود نبی را به دلیل فوائد زیادش برای بشریت که در آن هم خیر دنیا نهفته است و هم آخرت بر خداوند واجب و ضروری می‌داند و این ضرورت را از جانب خداوند با توجه به حسن قبح عقلی نوعی لطف و از جانب حق تعالی بر می‌شمرد. وی معجزه را دلیل بر صدق نبوت نبی می‌داند.

در این تحقیق، تلاش شده جایگاه علم و عقل مخاطب در دعوت انبیاء مورد بررسی قرار گیرد.اصلی ترین حقیقتدر جریان آفرینش، هدایت است و ماموران اصلی محقق کردن آن، انبیاء الهی هستند که با شناخت جایگاه علم و عقل مخاطبان خود و استفاده از روشهای مختلف تبلیغی، متناسب با فهم آنها سعی در هدایت ایشان دارند. از این رو تحقیق حاضر ابتدا دعوت نوح() را بررسی می کند. آن حضرت پس از تلاشهای طولانی توانست عده ی معدودی را هدایت کند، که پس از بررسی ویژگیهای قومش از قبیل تکبر، جهل، ظاهر بینی، مسخره کردن، مکر و حیله گری و... و تطبیق آن با آیات و روایات مشخص می گردد، که این ویژگیها، ریشه در پایین بودن سطح علم و عقل مخاطبان وی دارد.سپس به روشهای مختلفی که آن حضرت متناسب با علم و عقل مخاطبان استفاده می کند، پرداخته شده است. این روشها طبق بیان قرآن عبارت از، انذار، ترغیب، اقناع استدلالی و منطقی، استدلال به محسوسات و تصویر پردازی می باشد. اگرچه سماجت آنها باعث شد که آن حضرت در دعوت خود توفیق چندانی کسب نکند.سپس به بررسی جایگاه علم و عقل مخاطبان در دعوت ابراهیم () پرداخته شده که پس از معرفی گروه های مخاطب ایشان، به روشهای گوناگون دعوت متناسب با علم و عقل مخاطبان اشاره شده است. این روشها عبارتند از روش مقایسه، اقرار گرفتن از مخاطب، ایجاد پرسش، رد تقلید در اصول دین، استدلال به محسوسات و اقناع تدریجی که به تفصیل از آن سخن رفته است.در ادامه، جایگاه علم و عقل مخاطبان در دعوت حضرت موسی() مورد واکاوی قرار گرفته است. ابتدا ویژگیهای منفی قوم ایشان یعنی ماده گرایی، خودپسندی، حرص، تکبر و حسادت، بیان شده و با استفاده از آیات وروایات مشخص می گردد که این خصوصیات ریشه در پایین بودن سطح علم و عقل آن قوم دارد. سپس شیوه های مختلف تبلیغی که آن حضرت برای دعوت استفاده می کند از جمله، روش قول لین، دعوت با ارائه ی دلیل، روش انذار، روش تذکر و استفاده از معجزه مطرح شده است.به دلیل اشتراک جامه ی هدف حضرت موسی و حضرت عیسی() قوم حضرت مسیح نیز دارای همان خصایص منفی بودند.روشهای مورد استفاده ی آن حضرت نیز همگی متناسب با جایگاه علم و عقل مخاطبانش بود. از جمله ی می توانبه دعوت بر اساس بینه، بیانات بلیغ، شیوه ی غیر مستقیم، دعوت بر اساس مهربانی، اعزام مبلغ، انذار و تبشیر و بیان صریح اشاره کرد.در پایان تفضل برخی از انبیاء بر سایر پیامبران مطرح وبیان شده است که پیامبر اسلام(ص) به عنوان خاتم پیامبران افضل از همه ی انبیاء می باشد. ایشان ضمن استفاده از روشهای تبلیغی سایر انبیاء، دعوتش را، بر پایه ی حکمت، موعظه ی حسن، و جدال احسن، استوار کردو هر یک از این روشهای را به تناسب فهم گروه های مختلف به کار برد و همین عامل موفقیت بزرگترین سفیر الهی شد.کلید واژه ها : انبیاء، علم، عقل، مخاطب، دعوت.