جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پذیرش مردمی ولایت فقیه یک روند تاریخی داشته است که بیشترین تلاش برای طرح اجتماعی آن از دوره مغول و همزمان با سقوط خلافت توسط علمای بزرگی همچون شهید اول، خواجه نصیر الدین طوسی، علامه حلی و ... برداشته شد. این عالمان شیعی، ابتدا با نفوذ در حکومت مغول و سپس، با شیعه کردن حاکم مغول، همچنین اعمال ولایت در حکومت های شیعی صفویه و دخالت مستقیم در جامعه، توانستند جامعه را با ولایت فقیه در عرض ولایت سیاست حکام آشنا سازند.این آشنایی آن گاه همگانی شد که در دوره قاجاریه با پیروزی اصولیون، ولایت سیاسی – مذهبی علما در عرض حکومتِ سیاسی شاهان قاجار تأسیس شد. ولایت فقیه در نهضت تنباکو و مشروطه فراگیر و صورت بین المللی به خود گرفت. انقلاب اسلامی نمونه کامل ولایتی بود که علمای سابق پایه های اجتماعی آن را استحکا بخشیده بودند.

برنامه ریزی درسی به عنوان یکی از رشته‌های مهم علوم انسانی تأثیرگذاری عمیقی را بر امر تعلیم و تربیت دارد وهربرنامه درسی دارای عناصری می‌باشد که در چیستی و چگونگی طراحی و اجرا متأثر از عوامل مختلفی از جمله مبانی فلسفی مورد اعتقاد و توافق برنامه ریزان می‌باشد. فلسفه نقطه آغاز تصمیم گیری در برنامه درسی بوده و پایه‌ای است برای تمام تصمیم گیرهای بعدی. در مورد برنامه درسی. مکاتب بزرگ هر کدام با تکیه بر مبانی فلسفی و اصولی که به آن اعتقاد دارند دلالت‌های متفاوتی را برای عناصر برنامه‌های درسی بیان می‌کنند..در این پژوهش سعی بر آن است با بررسی، آرائ تربیتی ومبانی فلسفی انسان شناسی، هستی شناسی، ارزش شناسی ومعرفت شناسی دو تن از شاگردان مکتب اسلام امام محمد غزالی و خواجه نصیر الدین طوسی از طریق روش توصیفی- تحلیلی سعی بر آن شده است کهدلالت‌های را برای عناصر برنامه درسی تربیت دینی شامل هدف، محتوا و مواد آموزشی ، روش ، ارزشیابی ، معلم ، فراگیر، زمان و مراحل رشدیادگیری، بیان و نتیجه گیری شود.می توان گفت که بسیاری از اصول آموزش و پرورش جدید و دلالتهایی تربیتی را در آثار آنان یافت.و مشاهده می شود با وجود اختلاف در بحث هایی عقیدتی و فلسفی در زمینه تعلیم و تربیت شباهتهای زیادی با هم دارند.

ابوحامد غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی دو شخصیت متفکری هستند که با تحقیق وتلاش فراوان و نائل آمدن به کسب معرفت لازم در این حوزه، توانسته‌اند آرائی بسیار شگرف و تأمل برانگیز از خود به جای بگذارند. امام محمد غزالی با دیدگاه اشعری خود نبوت را در مرتبه‌ای می‌داند که در آن برای نبی بینشی حاصل می‌گردد که به وسیله آن قادر به دیدن عالم غیب می‌گردد. همچنین وی با استدلال‌هایی تحقق نبوت را اثبات می‌نماید غزالی نبوت را امری ضروری نمی‌داند هر چند از فوایدی برخوردار است و از منظر ایشان نبی در یک شرایط متعالی انسانی است و دارای نوعی اشرف از سایر مخلوقات است. غزالی در بیان ضرورت وجود نبی بیشتر به فواید دنیوی نبوت تاکید دارد. در مقابل خواجه طوسی(ره) با تفکر شیعی خویش نبوت را به دلایل متعدد ضروری می‌داند و از نگاه او نبی انسانی است که واسطه میان خداوند و سایر افراد بشر است. ایشان ضرورت نبوت و وجود نبی را به دلیل فوائد زیادش برای بشریت که در آن هم خیر دنیا نهفته است و هم آخرت بر خداوند واجب و ضروری می‌داند و این ضرورت را از جانب خداوند با توجه به حسن قبح عقلی نوعی لطف و از جانب حق تعالی بر می‌شمرد. وی معجزه را دلیل بر صدق نبوت نبی می‌داند.

1- ثواب در قرآن کریم به همان معنای لغوی یعنی « رجوع جزای عمل به انسان » و در روایات به معنای «اجر حسن جمیل » به کار رفته است.2- از نظر خواجه نصیر الدین طوسی ثواب به معنای « نفع خالص مستحق همراه با تعظیم و اجلال » است، اما قید استحقاق بنا بر دیدگاه «تفضل» صحیح نمی باشد.3- نام های مترادف ثواب در قرآن کریم و روایات:اجر، نعمت، آلآء، فضل، رحمت، احسان، لطف، مثوبت و جنت است.4- عقاب در لغت به معنای « مجازات کسی به خاطر عمل سوء او» می باشد، در قرآن کریم و روایات عقاب به همان معنای لغوی است، و قیدهایی مانند: ضرر، استحقاق، توهین و تحقیر نیز از آیات و روایات استفاده می شود، ولی از نظر خواجه نصیر الدین طوسی عقاب به معنای « ضرر مستحق، مقارن با توهین وتحقیر» است.5- نام های مترادف عقاب در قرآن کریم و روایات، عذاب، معاقبت، عقوبت، نار، جهنم، شقاوت و خسران است.6- کلمه « جزاء » هم به معنای ثواب و هم به معنای عقاب استعمال می شود.7- اکثریت امامیه از جمله خواجه نصیر الدین طوسی و معتزله به استحقاق در ثواب و عقاب معتقدند.8- استیفای ثواب و عقاب در صورت دیدگاه استحقاق یا به روش مجازات است یا به روش تجسم اعمال، این دو روش مورد تایید قرآن و روایات است.9- بعضی از متکلمین امامیه مانند ابراهیم ابن نوبخت، به تفضل در ثواب و عقاب قائل شده اند، اما شیخ مفید بین استحقاق و تفضل جمع کرده است، آیات و روایات تنها از طریق وجوب وفای به وعد به استحقاق ثواب اشاره کرده اند. 10- تعلق ثواب به اطاعت می تواند شرائطی داشته باشد، خواجه نصیر الدین چند شرط را برای آن ذکر کرده است که برخی از آنها مورد تایید قرآن کریم و روایات است، بعضی از این شرایط عبارتند از:الف: قصد تقرب در امتثال تکلیف؛ب: موافات یعنی محافظت بر طاعت تا هنگام مرگ؛ت: سختی و مشقت در امتثال تکلیف؛11- وفای به وعد طبق ادله عقلی ونقلی واجب است، اما وفای به وعید واجب نیست.12- حبط در قرآن و روایات به معنای « فاسد شدن عمل » به کار رفته است.13- احباط در قرآن معنایی غیر از مصطلح معتزله دارد، و به معنای حبط به کار رفته است، اما در روایات به معنای « بطلان عمل و ثواب آن به وسیله گناه » آمده است.14- در اصطلاح متکلمین معتزلی، حبط و احباط به یک معنا است، این معنا عبارت است از: « خروج فاعل طاعت از استحقاق مدح و ثواب به استحقاق ذم و عقاب توسط معصیتی که بعد از طاعت انجام گرفته است. »، ولی این معنا مورد تایید قرآن و روایات نیست.15- تکفیر به معنای « عفو سیئات »، مورد تایید قرآن و روایات است.16- تکفیر در اصطلاح متکلمین عبارت است از « محو گناهان متقدم مکلف به وسیله طاعت متاخر او»، این معنا نیز مورد تایید قرآن و روایات نمی باشد.17- از منظر قرآن، روایات و برخی از متکلمین از جمله خواجه نصیر الدین ممکن است ثواب و عقاب در دنیا محقق شود، البته با ویژگیهای خاص دنیوی.18- تحقق ثواب و عقاب اخروی طبق ادله نقلی و عقلی ثابت شده است، و اوصاف ویژگیهای آن از جمله کامل بودن، روحانی و جسمانی بودن و دارای درجه بودن آن در قرآن و روایات بیان شده است.19- اثبات دوام ثواب توسط دلیل عقلی یا نقلی؛ مورد اختلاف متکلمین است، اما خواجه نصیر الدین طوسی آن را از طریق عقل ثابت می کند. 20- دوام عقاب برای مومن فاسق از نظر امامیه و اشاعره، طبق ادله عقلی و نقلی ثابت نیست، ولی معتزله عذاب او را دائمی می دانند، دائمی بودن عقاب کافر معاند مورد اجماع است.21- طبق ادله نقلی، توبه، عفو و شفاعت از مسقطات عقاب اند، و سقوط عقاب به وسیله توبه، عفو و شفاعت، تفضل است.22- یکی از ویژگیهای ثواب و عقاب اخروی، خلوص آنها از هر گونه زوائد است و ادله عقلی و نقلی این معنا را تایید می کند.