جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

محروميت زن از حقوق مالی يكی از ستم‏هايی است كه در تاريخ گذشته در حق زنان اعمال گرديد. زن، پيش از اسلام نه تنها از هرگونه بهره اقتصادی محروم بود، بلكه خود نيز بهره ديگران بود؛ نه از ارث سهمی داشت و نه از كابين، حتی از حاصل دست‏رنج خويش نيز محروم بود. اين باور نادرست و فرهنگ تبعيض‏ آميز تا قرن‏ها پس از طلوع خورشيد اسلام، همچنان بر بسياری از كشورها حكومت داشت و مانع دست‏يابی زنان به حقوق اقتصادي‏شان بود. اما اسلام از آغاز دعوت خويش، با تبيين سيمای حقيقی زن و زدودن غبار اوهام و خرافات، حقوق مالی فراوانی را برای زن ثابت كرد و استقلال اقتصادی وی را پذيرفت. در اين مقاله، به تبيين اين حقيقت پرداخته، و به برخی از شبهه‏ ها پاسخ گفته شده است.

ارمغان مهم رؤیارویی ایرانیان با تجدد، چالش بین سنت های دینی و تجدد بود. حوزه مسائل زنان و خانواده نیز در چنبره این چالش گرفتار آمد. این نوشتار می کوشد با رویکردی جامعه شناختی تاریخی و با روش اسنادی و کتابخانه ای به این پرسش ها پاسخ دهد که تفکر فمینیستی از چه زمانی وارد فضای فکری جامعه ایرانی شد و با تکیه بر چه بسترهایی به اشاعه خود پرداخت و در این مسیر چه مراحلی را پشت سر گذاشت؟ یافته ها حکایت از این دارد که حوادث پیش و پس از انقلاب مشروطه، زمینه آشنایی برخی زنان ایرانی را با جنبش زنان در غرب، فراهم آورد. در این میان، ساختاری شبه جنبش در ایران شکل گرفت که بر زیست بهتر زنان و احقاق حقوق زنان تأکید می کرد. اما با ظهور دوره پهلوی ها، جنبش شکل دولتی به خود گرفته و به موجی آسوده بدل شد. با پیروزی انقلاب اسلامی، موج سومی از جنبش شکل گرفت که همگرایی بیشتری با مبانی فمینیسم غربی داشت. این موج را طیف های متفاوت و گاه متناقضی تشکیل می دهند که علی رغم تفاوت های بسیار، در این نکته مشترکند که مسائل عصر مدرن را نباید با دین توضیح داد. این رویکردها از یک سو، از فقدان نگرش علمی رنج می برند و از سوی دیگر، نوعی الگوبرداری صرف از مسائل زنان در غرب و بی توجه به ظرفیت های فرهنگی و ملی در حل مسائل زنان هستند. افزون بر این، رویکردهای آنان نوعا سیاسی است که می توانند از سوی دشمنان مورد بهره برداری قرار گرفته و خطری بزرگ برای امنیت ملی باشند.

در جریان «نوزایش عربی»، دیدگاه متجددان، از سنت‌های ایستا به‎سوی اندیشه‌های مترقی حرکت کرد و رویکرد احیای دین جای خود را به اصلاح آن داد. با توجه به تحولات جوامع مسلمانِ امروزی، به‎ویژه دربارة زنان، و تسلط نگرش دینی در عرف و قانون این جوامع، مطالعة مقایسه‌ای ـ تحلیلیِ تحولات آرای متفکران معاصر جهان اسلام، با تأکید بر بازخوانی دیدگاه نواندیشان دینی مصر در قرن بیستم و تحلیل رویکردهای آنان، تلاشی است برای پاسخ به این پرسش‌ها که اندیشة روشنفکران دینی در حوزة جنسیت، با تحولات جهان امروز چه نسبتی دارد و آیا می‌تواند به‎صورت مستقیم در زندگی زنان جوامع مسلمان اثرگذاری‎ مطلوبی که مطابق با عرف و فرهنگ دینی آنها باشد، داشته باشد؟ بنا بر یافته‌های این مطالعه و مدلِ مفهومی برامده از مقایسه و تحلیل هرمنوتیک اندیشة قاسم امین و نظیره زین‎الدین، دیدگاه نواندیشان دینی معاصر، صرف‌ نظر از برخی تضادها، امکان تطابق با مؤلفه‌های توسعه‎گرایانة امروزی دربارة زنان را دارد و در مواردی به‎کار بستن نظریات آنها، این امکان را می‎دهد که برای توسعة جنسیتی در جوامع مسلمان، به‎صورت مناسب زمینه‎سازی شود

موضوع کار خانگی زنان پس از عصر روشنگری به موازات سایر مسائل زنان در محافل گوناگون مورد توجه و بازخوانی قرار گرفت و اهمیت و جایگاه آن از دیگاه های مختلف مورد تحلیل و نقادی واقع گردید. در این پژوهش به کار خانگی زنان یا به دیگر تعبیر، خانه‌داری، از منظر دین اسلام و رویکردهای فمینیستی پرداخته می شود. در فصل اول کلیاتی مانند اهداف، فرضیات و پیشینه تحقیق مطرح می‌شود. با آن که در طول تاریخ و در سراسر جهان، خانه‌داری به‌مثابه وظیفه زن بر او تحمیل شده، اما در اسلام کار خانگی نه تنها وظیفه زنان به شمار نمی‌آید، و در فقه اسلامی، به واسطه‌ی نفقه، اجرت‌المثل، نحله و اجرت شیر دادن برای آن دستمزد تعیین شده است..فصل دوم با عنوان مبانی نظری، در برگیرنده چهار بخش واژه‌شناسی، تاریخچه کار خانگی در ایران و جهان، فرهنگ و فلسفه کار از دیدگاه دینی و جامعه‌شناسی و تقسیم کار اجتماعی است و فصل سوم با نام مبانی کار خانگی در اسلام، به بنیادهای اسلامی و الهی‌ای می‌پردازد که بر آن اساس کار خانگی در این دین تعریف و تبیین می‌شود. ازجمله بخشهای فصل سوم می‌توان به هستی‌شناسی دینی، خانواده در اسلام و نقش زن و مادر از دیدگاه دین اشاره کرد. در خانواده‌های مسلمان پیش از آن که زن در خدمت مرد باشد، مرد به حکم وظیفه اسلامی در خدمت زن بوده و وسیله آسایش او را فراهم می‌سازد. اسلام زنانی مثل مریم، فاطمه زهرا و هاجر سلام‌ا... علیهنَّ را همچون الگویی نه تنها برای زنان که برای همگان چه در خانه و چه در اجتماع معرفی می‌کند. در اسلام هیچ نوع کار یدی برعهده زن گذاشته نشده، بر اهمیت نقش مادری تأکید می‌شود و همچنان که زنان به همسرداری و خانه‌داری تشویق می‌شوند و شوهرداری آنان با جهاد یکسان دانسته شده، مردان نیز ترغیب می‌شوند تا در کار خانه به زنان خود کمک کنند. فصل چهارم کار خانگی زنان را در قرآن و سنت پیامبر (ص)و معصومان بررسی می‌کند.فصل پنجم به سرچشمه‌های بروز فمینیسم در تاریخ غرب، رویکردهای فمینیستی و دیدگاه آنها در مورد خانه‌داری می-پردازد و در پایان و در بخش نتیجه‌گیری، مقایسه‌ای میان اسلام و فمینیسم در موضوع خانه‌داری انجام می‌شود. به‌طور کلی فمینیسم مباحثه یا گفتمانی است که از جنبش‌ها و نظریه‌های گوناگونی تشکیل شده است که به تحلیل تفاوتها و نابرابری-های جنسیتی، ریشه‌های شکل‌گیری آنها و مبارزه برای برابری برای زنان می‌پردازند. تحلیل کار خانگی در اقتصاد، تاریخ، و انسان‌شناسی فمینیستی مسأله‌ای است محوری. بیشتر فمینیست‌ها دستمزد خانوادگی را «اساس» تقسیم جنسی کار کنونی می‌داند. فمینیستهای لیبرال، معتقدند که در ازدواج و تشکیل خانواده، همه منافع و رشدها برای مرد و همه عقب‌ماندگی‏ها و زیانها برای زن است. در حالی که فمینیست‌های مارکسیست برآنند که استثمار زنان در خانواده به سود سرمایه‌داری است، رادیکال فمینیست‌ها اصرار می‌ورزند که این استثمار به سود تمام مردان تمام می‌شود. آنان مادری کردن را نماد آشکار تقسیم کار جنسیدانسته و منسوخ شدن نقش زن خانه‌دار و تمامی نقش‌های جنسیتی را به‌عنوان بهترین استراتژی در جهت آزادی زنان پیشنهاد می‌نماید. مارکس و انگلس در «مانیفست کمونیست» از الغای خانواده و اجتماعی شدن کار خانگی می‌گویند. رزا لوکزامبورگ در «سوسیالیستی شدن جامعه» از الغای کار خانگی می‌گوید و فمینیست‌های مادی، خودشان و نبردشان برای عمومی کردن کار خانگی، را محور ایدئولوژیک جنبش فمینیستی می‌دانند.در گرایش فمینیسم پست مدرن که از سوی کسانی مانند ژولیا کریستوا، لوس ایریگاری و هلن سیکسو و عمدتاً در فرانسه رهبری می‌شود، برخلاف گرایش لیبرال زنان دیگر نمی‌کوشند تا «مشابه» مردان شوند، بلکه آنان خود را به مثابه دیگری و «متفاوت» از مردان می‌پذیرند؛ آنان تفاوتهایی مانند مادری و زیبایی را نشانه برتری آنان می‌دانند. لیسا وگل بر آن است که کار خانه ارزش‌های عینی و ملموس تولید می‌کند؛ به همین دلیل کاریست نسبتاً غیر بیگانه‌ساز و می‌تواند تصویری اجمالی از جامعه‌ی آتی باشد که حول کار غیر بیگانه‌ساز سازمان یافته باشد.

با توجّه به جایگاه رفیع علم فقه، رشد کیفی فقه و فقاهت، به عبارت دیگر، پویایی فقه در حدّ انتظار نیست. فقیهان آگاه مانند شهیدمطهری(ره) به این مشکل پی برده بودند و در صدد تحرک بخشیدن به سیر تکاملی فقه و فقاهت برآمدند. ایشان با تاکید بر دو عنصر زمان و مکان ودلیل عقل و توجه به عدالت به عنوان علل احکام، و اجتهاد به منزله قوه محرکه فقه شیعه، فقه را به پویایی واداشتند و باب نوآوری‌های فقهی را به روی مسائل نوپیدای حکومتی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فقه بانوان با توجه به پیشرفت جامعه گشودند مسائلی که بیشتر معلول رشد پرشتاب علم و تکنولوژی در مسیر زمان ومکان است. زمان و مکان مکانیزم توصیه‌ای ایشان برای استنباط احکام فقهی جدید است. با این وجود کتاب (اسلام و مقتضیات زمان و مکان) ایشان تأکید وی بر زمان و مکان را صریحتر باز تاب می‌دهد. نوآوری‌های فقهی و استنباط احکام مربوط به مسائل نوپیدا و اثر زمان و مکان براحکام مربوط به این مسائل نشانگر تأثیر این دو عامل بر نظریات فقهی ایشان است. هدف این پژوهش دستیابی به سازکارهایی که مورد توجه استاد شهید مطهری برای استنباط مسایل نوپیدای فقهی و تحلیل اثر گذاری آنها بر استنباط است.

کتاب «زن در نهج البلاغه» نوشته نصرت الله جمالی درباره دیدگاه امام علی علیه السلام درباره زنان به رشته تحریر درآمده است. گزیده موضوعاتی که در این کتاب به آن پرداخته شده است به شرح ذیل می باشد: - بدگویی به زن - تفاوت زن و مرد و شبهات در این باره - ناقص بودن زن نسبت به مرد - ارث زن - عدم آزار زنان - مشورت با زنان - جهاد زن و...

چکیده ندارد.

در میان همه اموری که به انسان و جنبه های انسانی مرتبط است ، مسئله زن همواره با پیچیدگی و ظرافت بیشتری همراه بوده است.زنان در طول تاریخ از موقعیت و مقام لازم و کافی برخوردار نبوده اند و با رشد علم بشری و افزایش آگاهیهای زنان، این مشکل به طور جدی مطرح شده است که شأن واقعی زنان در خانواده ، جامعه و نظام هستی کدامست .فمینیسم فعالیتهای سازمان یافته برای احقاق حقوق زنان است و اخلاق فمینیستی اصطلاحی فراگیر است که بر نظریات متنوعی دلالت دارند.این نظریات پابه پای پیشرفت تفکر درباره مسائل زنان ، دستخوش تحول و تطور بوده اند.اینکه زنان از نظر اخلاقیویا ذاتی با مردان برابرند و یا بر آنان برتری دارند متفاوت بودن تعقل و استدلال اخلاقی وتفکر مردانه و زنانه ، داوری های متنوعی است که با پذیرش یا عدم پذیرش آنها ، انواعنظریات اخلاق فمینیستی از هم جدا می شوند. بسیاری از آنان معتقدند جامعه پدر سالارانه است و دانش پژوهی ، فلسفه و اخلاق حامی پدر سالاری است و زنان در آن شریر به حساب می آیند. بدین ترتیب مسلم است فمینیسم و اسلام دو دنیای متفاوت هستند اگر قصد توجیه و تفسیر اخلاق فمینیسمی در آموزه های اسلام را داشته باشیم با سیستم نظام مند حقوقی اسلام مواجه می شویم که برای هر یک از زن و مرد و با توجه به ویژگیها و تفاوتهایشان حقوق مشخصی قائل است . اصل عدالت و تطابق حقوق با نقشها و تکالیف متفاوت جنسیتی از اصول مبنایی اسلام در روابط زن و مرد است .فضایل و ارزشهای اخلاقی اموری واقعی هستند که زمان و مکان مشمول بوده و همه انسان ها را شامل می شوند در حالی که براساس اخلاق فمینیستی زن از شان و جایگاه والاتری نسبت به مرد برخوردار است و اگر کرامت و حرمت مرد در پایی زن قربانی شود اشکالی ندارد. اما عکس این مطلب ضد ارزش و رذیلت است و این زن بودن زن است که فضیلت ساز است و فضایلی چون عدالت و عفت آنگاه که با زن بودن و اقتضائات آن ناسازگار باشد ، باید کنار گذاشته شود. از اینرو در بحث از احقاق حقوق زنان و بررسی تکالیف و اخلاقیات ایشان همواره باید جانب احتیاط رعایت شود که با نفی هرگونه سنت صحیح، هر تفکر ضد اخلاقی جدید، تأیید نگردد.

قرآن برخلاف سایر معجزات محدود به زمان و مکان خاص نبوده و نیست.قرآن معجزه ی بزرگ پیامبر اسلام (ص) است که اعجاز آن در ابعاد گسترده ای نمود دارد.امّا آنچه خیلی اهمیّت دارد و کمتر مورد توجّه قرار گرفته است،این می باشد که جهت عمده ی اعجاز دائمی قرآن که در همه ی اعصار و زمانها نظر دانشمندان و ملل گوناگون را جلب می کند علوم،معارف و مقررات آن است که پیوسته راهگشای جوامع بشری است. روشی که در راستای این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است روش توصیفی- تحلیلی می باشد. احکام شرعی قرآن دارای ویژگی هائی می باشد که هیچ بشری قادر به عرضه هم آوردی برای آن نیست.قوانین قرآن با عقل و فطرت سازگار بوده و به تمام جنبه های انسان توجّه دارد و در عین حال از هرگونه تناقضی مبرّاست و با این همه،توسط فردی امّی و درس نخوانده بیان شد و این دلیل واضحی بر اعجاز و الهی بودن قرآن است. با بررسی مواردی چند ازآیات و موضوعات مرتبط از دیدگاه تفاسیر عصری،می توان معتقد شد که عرضه تشریعاتی این چنینی خرق عادت بوده و نمودی روشن از اعجاز قرآن است و پاسخ گوی نیازهای مردم و مبنای هدایت در همه زمانها و مکانها می باشد.

هدف از این پژوهش بیان نظر و آرای فقهای امامیه و چندی از فقهای اهل سنت در ادوار فقه در باب قضاوت، شهادت و مرجعیت زن است. روشی‌که در این‌ پژوهش به‌کار‌رفته روش‌کتابخانه‌ای و ترجمه کتب و تحقیق از منابع موثق بوده است. ابزار اندازه‌گیری در این پژوهش استفاده از کتب فقهی (شیعه و سنی) و کتب حقوقی می‌باشد. این پایان نامه متشکل از چهار فصل می‌باشد.فصل اول؛کلیات طرح تحقیق ومفهوم شناسی واژه‌های کلیدی ،فصل دوم؛ قضاوت زن و سیر تحولات تاریخی آن، فصل سوم؛ مرجعیت زن و سیر تحولات تاریخی آن ، فصل چهارم؛ شهادت زن و سیر تحولات تاریخی آن، که در دوره‌های تاریخی فقه مورد بررسی قرار گرفته و بازنگری دلایل و مستندات فقهی جهت پاسخ به شهادت و سوالات مطروحه در این زمینه گردآوری شده را مورد بررسی قرار داده ایم.ماحصل و نتیجه این پایان نامه با توجه به تفحص و جستجوی به عمل آمده عبارت است از شرط ذکوریت به عنوان یکی از شروط قاضی در ابتدای دوره‌ی دوم فقه اسلامی از زمان شیخ طوسی (ره) سیر تکاملی را طی کرده و از اواخر دوره ی سوم فقهایی که قائل به جواز قضاوت زنان در مواردی یا به طور مطلق بوده‌اند افزوده می‌گردد؟ زیرا از مهم‌ترین شئونات حکومت اسلامی، بیان اجرای قوانین و احکام الهی است. در همه ادوار زنان فقیه و مجتهدی که یکسان با مردان بوده‌اند مورد پذیرش جامعه اسلامی بوده‌اند، دیده می‌شوند و بنا بر سیره عقلاء که همان رجوع جاهل به عالم است حفظ گردیده است. زیرا قضاوت و مرجعیت تقلید از مناصب مهم و حساس است. شهادت زن نیز از مقوله حقوق نیست، بلکه تکلیف است. عدم تفکیک این دو باعث بروز سوء تعبیرهایی شده و زنان به این باور غلط سوق داده می‌شوند که به ایشان ستم شده و حقوق آنان رعایت نشده است. و نتیجه آن‌که حقوق اجتماعی زن در اسلام هم‌چنان حفظ و رفیع‌تر گردیده است.