جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عین‌القضات همدانی، باباافضل کاشانی و علاءالدوله سمنانی، از جمله عرفایی هستند که اندیشه‌های عرفانی خود را علاوه بر نثر در شعر و آن هم در نوع رباعی وارد کرده و به سرودن رباعی عرفانی شهرت یافته‌اند.این پژوهش با هدف بررسی اندیشه‌های عرفانی در رباعیات این سه شخصیت عارف و اندیشمند انجام یافته‌است. به یقین بررسی مضامین و اندیشه‌های عرفانی این سه عـارف بـزرگ اطلاعـات گران‌سنگی را عرضه می‌‌کند، که می‌توان بر اساس آن سیر مضامین رباعیات عارفانه را از قرن پنجم تا هشتم – که دوران شکفتگی عرفان و تصوف است-ترسیم کرد.تحقیق حاضر در دو فصل تنظیم شده‌است، فصل اول شامل مطالب مختصری در شرح احوالعرفا، فصل دوم بررسی اندیشه‌های عرفانی آنهاست که در این فصل به بیان مضامین مشترک و متفاوت رباعیات آنها پرداخته شده‌‌است. مهمترین مباحث این فصل شامل حال و مقام است.نگارنده در این تحقیق ضمن بررسی سیر مضامین عرفانی در رباعیات این سه شخصیت دریافته‌است که اندیشه‌های عرفانی در رباعیات عرفای مذکور تحولاتی اندک و محسوس را پشت سر نهاده‌است‌ بعضی از این مضامین که بسیار اندک است، در طول سه قرن فراز و نشیبی را طی کرده تا به مرحله‌ی تثبیت و استحکام رسیده‌است. این نکته گفتنی است که مضامین و اندیشه‌های عرفانی در رباعیات باباافضل و علاءالدوله سمنانی بسیار مشابه است و حتی در جزئی‌ترین مسائل نیز مشترکند و اشتراک از اختلاف بیشتر است. اما عین‌القضات در رباعیات خود به بیان مضامینی پرداخته‌است که با دو عارف مذکور تفاوتهایی دارد.

در این پژوهش منطق الطیر عطار و روانشناسی تحلیلی یونگ مورد مطالعه قرار گرفته است.هدف از انجام این تحقیق تطبیق و بررسی عرفان اسلامی با دیدگاه یونگ در سیر کمال شخصیت انسان است.بر اساس طبقه بندی روش های تحقیق این پژوهش در زمره روش کتابخانه ای قرار گرفته است که طی آن پژوهنده نخست به مطالعه دقیق و فیش برداری پیرامون هر دو موضوع پرداخته و سپس با تحلیل و بررسی مطالب جمع آوری شده شباهت ها و تفاوت ها مشخص و به آن ها اشاره گردیده است.این پژوهش در 6فصل تنظیم گردیده است که به شرح زیر است:فصل اول:کلیات (اعم از مقدمه،روش تحقیق،پیشینه و...فصل دوم:به تعاریف مفاهیم و موضوعات در هر دو حوزه اشاره گردیده است. فصل سوم:هشت گام روانشناختی فرآیند تفرد به همراه تحلیل عرفانی هرگام و بیان شباهت ها و تفاوت ها،به طور جداگانه بررسی گردیده است.فصل چهارم:به هفت وادی منطق الطیر از دیدگاه عرفانی ،اختصاص یافته است.

نبوت سرچشمه ای است که کلیه حکم ، معارف و نیکویی های جامعه بشری از آن ناشی می شود و ادبیات نیز بستری است که چنین اندیشه های متعالی درآن به گونه ای هنرمندانه بازگو می شود . مولانا از ادبایی است که سخنان حکمت آمیز و تفکر درآثارش بسیار است . ما در میان گفتار اوتجلی نبوت را پی گرفته ایم . مولوی در مثنوی از مباحث نبوت و انبیا مدد گرفته است تاسخنان خویش را مستحکم تر سازد . اونبوت با دید عالمانه و عارفانه خویش رنگی تازه بخشیده است . ما ابتدا به نبوت قرآن و تشریح موضوعات آن با استفاده ازکتب دینی پرداخته ایم سپس عقیده و مذهب مولوی را در فصلی واهمیت مثنوی را درفصلی دیگر بیان کرده ایم .

با نگاهی به پیشینه زبان و ادب فارسی در سرزمین پهناور شبه قاره پاکستان و هند به صدها شخصیّت برجسته برمی‌خوریم که چون ستارگان درخشان در آسمان شعر و ادب فارسی نمودار شدند و با سرودن دهها هزار بیت شعر تر و سخنهای نغز، رنگین‌کمان هزاررنگ آفریدند.از جمله این یکه‌تازهای میدان شعر و ادب فارسی، می‌توان میرزااسدالله خان غالب دهلوی را نام برد که در قرن سیزده هجری ظهور کرد و در هر دو زبان فارسی و اردو قاعده و طرحی نو در انداخت.غالب دهلوی، اگرچه در ایران ناشناخته نیست و پیشینه غالب‌شناسی در ایران به بیش از نیم قرن می‌رسد. اما بخاطر عدم آشنایی پژوهشگران که درباره او نوشته‌اند، به هر دو زبان فارسی و اردو، قبل از این تحقیق جامعی که تمام ابعاد و زوایای زبان و اندیشه این شاعر را مورد بررسی و نقد قرار دهد، انجام نشده بود. به همین سبب، نگارنده این رساله بر آن شد که کاری سترگ و تحقیقی جامع را، که دربرگیرنده هر سه بخش احوال و آثار و افکار او باشد به انجام برساند و هرکدام از بخش‌های مذکور را در فصلی جداگانه فراهم آورد.

چکیده ندارد.

مسعود سعد سلمان از شاعران بزرگ زبان فارسی در نیمه‌ی دوم قرن پنجم وآغاز قرن ششم است. از این شاعر بیش از پانزده هزار بیت برای فرهنگ و تمدن ایران به یادگار مانده است. در این پایان‌نامه، لغات، اصطلاحات، ترکیبات و تعبیرات مشکل اشعار او را شرح کرده‌ایم. مسعود سعد در زبان ادبی خود از تعبیرات غیرمستقیم و ادبی و هنری استفاده کرده است، در کنار اینها ورود لغات و اصطلاحات علمی به شعر او دیوان او را نیازمند شرح کرده است، تا جایی که بدون مراجعه به لغت‌نامه‌ها، فهم اینگونه مفردات برای همگان و خصوصاً دانشجویان دوره کارشناسی که شعر او را در برنامه درسی خود دارند، آسان نیست. بدین جهت نزدیک چهار هزار مدخل از مشکلات اشعار او را به صورت الفبایی نوشته و شرح داده‌ایم. بخش قابل توجهی از لغات، ترکیبات و اصطلاحات حوزه بخارا و نواحی شرقی و شمال شرقی قرن ششم را در دیوان این شاعر می‌توان یافت. لغات و ترکیبات دیوان او به قلمرو تمام شعبه‌های علوم از جمله: طب، نجوم، فلسفه، منطق، جغرافیا، حکمت، دین، اجتماع، دیوان حکومتی، سیاست، اساطیر، تاریخ و امثال اینها تعلق دارد. در این فرهنگ تمامی لغات و اصطلاحات مشکل مربوط به علوم مذکورو همچنین تعبیرات استعاری و به اصطلاح مجازی را شرح داده‌ایم.

جبران خلیل جبران در اصل لبنانی بود اما بیشتر سالهای عمرش را در آمریکا و چندسالی را نیز در فرانسه گذراند. او دوازده ساله بود که به خاطر فقر اقتصادی به همراه خانواده‌اش مجبور به مهاجرت به امریکا شد. زندگی دوران کودکی او در کنار مسلمانان لبنان و بعد از آن کنار مسیحیان امریکا و یهودیان فرانسه اثری از این دینها در ذهن او باقی گذاشت . او به همه ادیان به دیده احترام می‌نگریست و خواهان تسامح دینی بود و از تعصب دینی بدش می‌آمد. جبران معتقد بود که دین حقیقی در سینه مردم جای دارد و به همین خاطر به کشیشانی که دین را وسیله‌ای برای تسلط بر دیگران قرار داده بودند، حمله کرد و در مقابل کشیشان نیز او را به کفر متهم کردند. بر خلاف دیگر مسیحیان که مسیح (ع) را انسانی ضعیف می‌دانند، جبران او را انسانی قوی می‌داند که به هنگام مرگ ابهت بسیاری داشت . جبران آثار زیادی به دو زبان عربی و انگلیسی دارد که (النبی : پیامبر)شاهکار او به حساب می آید. جبران پیشرفت خود را مدیون زنان است بخصوص مادر و خواهرش و ماری هاکسل زنی که هزینه تحصیل او در فرانسه را تامین نمود و کمک فراوانی در راه ترقی جبران کرد. جبران معتقد است که خدا در تمام هستی وجود دارد و برای پیداکردن او نباید به حل چیستان پرداخت بلکه خدا در اطراف ما وجود دارد. او به مسیح (ع) و پیامبر اسلام (ص) و علی (ع) به دیده احترام می‌نگرد. جبران در فلسفه خود از دانشمندان و ادبای مشرق‌زمین بخصوص مولوی تاثیر پذیرفته است .

انسان در جهان‌بینی عرفانی نقش فوق‌العاده‌ای دارد تا آنجا که انسان عالم کبیر و جهان عالم صغیر است و بدین سبب آدمی از کهن‌ترین زمان‌های تاریخ تاکنون همواره در تکاپوی دست‌یابی به انسان آرمانی بوده است. در اشعار حافظ که بر قله‌ی بلند عشق و عرفان بنا نهاده شده است، هرچیز نشانی ویژه می‌یابد. انسان در شعر حافظ عاشق آزاده‌ای است که شعله‌ی عشق سراسر وجودش را به رنگ معشوق درآورده است. او اسطوره مقاومتی است که بار امانتی را به دوش می‌کشد که حتی کوه‌ها و آسمان‌ها از پذیرفتن آن سرباز زدند. او با فرشتگان باده‌ی مستانه می‌زند و در این شور و مستی از آن‌ها پیشی می‌گیرد تا آن‌جا که خداوند عزوجل بر خود مباهات می‌کند و بر این آفرینش خود را ستایش می‌کند و خود را شایسته صفت احسن‌الخالقین می‌شمارد. باید حافظ را از نظر عظمت اندیشه در تاریخ تفکر انسانی، یگانه و بی‌مانند دانست، آزاداندیشی و غنای فکری او موجب شد در آن عصر پر از التهاب اندیشه و هنر را درآمیزد و از این میان، شهری آرمانی را پی‌ریزی کند. شهری خالی از دروغ و تزویر که انسان گل سرسبد آن باشد. انسان در شعر حافظ عاشقی است آزاده، لبریز شعر و سرور که با گام‌های بلند اندیشه به جهانی برتر و شایسته‌تر قدم می‌گذارد. جهانی فراتر از مرز زمان و مکان و آرزوهای خود را بر مبنای عشق و جاودانگی در آنجا می‌جوید.

یکی از حوزه‌های گسترده در پژوهش، حوزه مضامین و موضوعات است. چرا که مضمون و موضوع یکی از عناصر تشکیل دهنده متن است؛ از این‌روقابلیت تحلیل و بررسی دارد. برخی از این مضامین جهان شمولند مثل: عقل، عدل، آزادی، حکمت و اخلاق. مفهوم حکمت و اخلاق وارد ادبیات شد و بر این اساس بسیاری از شعرا حکیم نامیده شدند. و شخصیت‌های برجسته‌ای در این حوزه پرورش یافتند. از جمله این شاعران ابوالفتح بستی وزیر، نویسنده و شاعر ذولسانین عصر غزنوی است.بستی ایرانی تبار بوده، ولی به زبان عربی نیز شعر سروده است. سبکتگین ، امیر غزنویریاست دیوان انشا را به او سپرده بودو نوشتن نامه‌ها و فرمان‌های اداری و معاهداتوظیفه اول او بوده است. ولیشعر را گاهی و به صورت فی البداهه سروده است؛ از این رو غالب اشعار او در قطعه‌های کوتاه است و شعر بلند در دیوان او به ندرت دیده می‌شود. اما در همین قطعه‌های کوتاه، معانی و مفاهیم حکمی و اخلاقی بسیاری دیده می‌شود؛در واقع بن‌مایه اصلی اشعار او را حکمت و اخلاق تشکیل داده است. قصیده‌ی نونیه مشهور او با عنوان (الحِکَم) یکی از زیباترین قصیده‌ها در حکمت و پند و اندرز می‌باشد که در آن همه حکمت‌هایی که پراکنده در جای‌جای دیوانش دیده می‌شود؛ به صورت یکجا در این قصیده گرد آمده است. بستی، بیشتر آموزه‌های اخلاقی وحکمی که راه سعادت را برای آدمی می‌گشاید در قالب شعر با زبانی ساده و عامه فهم بیان کرده وبا تذکرات اخلاقی و اجتماعی شیوه‌ و چگونگی گفتگو با همنوعان خود راتعلیم و در ضمن توصیه‌های اخلاقی راه چگونه زیستن را آموزش می‌دهد.پند واندرزها ،حکمت‌ها و مفاهیم اخلاقی موجود در اشعار بستی، قابل تطبیق با مفاهیم حکمی و اخلاقی موجود درقرآن،نهج البلاغه واحادیث رسیده از ائمه اطهار(?) است.و همین مسئله خود نشان ازدانش گسترده‌ی شاعر و آشنایی او با فرهنگ اسلامی است. این اشتراک در مضمون به گونه‌های مختلف از جمله توارد و تأثیر پذیری او از فرهنگ اسلامی یعنی قرآن و روایات قابل تحلیل است. البته تأثیر از قرآن و روایات، بیشتر به شکل مضمون و کمتر به شکل تعابیر و واژگان قرآنی، و آیه‌ی قرآنی دیده می‌شود. بستی، در برخی جاها؛ ترکیبات قرآنی و یا آیه‌ای از قرآن را استعمال کرده و در بسیاری موارد مضمون آیات قرآن و روایات را گرفته است و در بیشتر موارد معنی را گرفته و آن را به شکل دیگری تفسیر کرده است.

از جمله تحولات اساسی که شاعران معاصر عرب از نیمه اول قرن بیستم در روند شعر سرائی خود بوجود آوردند، استفاده از شخصیتهای تاریخی ( ادبی، دینی و سیاسی) در اشعارشان بوده است. که خفقان سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه عرب، از جمله عوامل گرایش این شعرا به بکار گیری اینگونه شخصیتها به شمار می آید؛ چرا که شاعر معاصر می خواست با پنهان شدن در پشت این شخصیتها ، ضمن رساندن سخن خود به گوش جامعه، خود را از حوادث احتمالی همچون خشم و ستم حاکمیّت در امان دارد.از شخصیتهای دینی که در شعر معاصر عرب به وفور از آن یاد شده، حضرت موسی کلیم الله می باشد.شاعران معاصر عرب در اشعار خود و جهت هر چه بهتر فهماندن اندیشه خود به مخاطبین از تمام یا قسمتی از داستانهای حضرت موسی (ع)، چه دوره قبل از نبوت ایشان و چه بعد از آن به اقتضای کلام بهره گرفته اند. از نکات قابل توجه در مورد شعرای معاصر عرب این است که اکثر آنها مسلمان بوده اند و بررسی سیمای حضرت موسی کلیم الله به عنوان پیامبر قوم یهود در اشعارشان از اهمیّت فوق العاده ای برخوردار است. شاعران معاصر عرب بیشتر به جنبه های دینی ،سیاسی و تاریخی شخصیّت حضرت موسی (ع ) توجه نموده و اکثر آنها در اشعارشان از او به عنوان سمبل مبارزه با ظلم و ستم و طرفدار حق و عدالت ، نماد آزادی و رهائی و منادی تقوا و دین حق وغیره یاد نموده اند.البتّه عدّه ی اندکی از این شعرا نیز او را سمبل قوم یهود و حیله ها و نیرنگ هایشان دانسته اند ، که البتّه فضای سیاسی حاکم بر جوامع عربی در سده اخیر در شکل گیری اینگونه اندیشه ها بی تأثیر نبوده است.