جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهامامان شیعه همواره وحدت طلبی و تعامل مذهبی و اجتماعی و همزیستی مسالمت آمیز مسلمانان را به عنوان یک اصل در رسالت خود دنبال می کردند. این نوشتار در صدد است تا مبانی و راهکار های مهم وحدت اسلامی را از دیدگاه دو پیشوای شیعه، امام باقر و امام صادق 8مورد برسی قرار دهد، بیشتر فعالیت های آن دو امام در عرصه های مختلف علمی، سیاسی و اجتماعی در راستای تحقق وحدت و همدلی بین مسلمانان و جلوگیری از اختلاف و تفرقه در جامعه قابل ارزیابی است اینمجموعه تا حد زیادی توانسته است واقعیت فوق را با بررسی و تبیین سیره قولی و فعلی ایشان استنباط نماید. رساله‌ی پیش رو دارای سه فصل می باشد، فصل اول شامل کلیات بحث که متشکل از سه مبحث می باشد: گفتار اول درباره؛ مراد از وحدت و واژه های وابسته و همسو گفتار دوم درباره؛ قران و دعوت به وحدت اسلامی و گفتار سوم درباره وحدت و انسجام در سیره نبی گرامی اسلام است.فصل دوم شامل مبانی و محور های وحدت از نگاه امامان صادقین 8که متشکل از چهار مبحث می باشد: گفتار اول پیرامون؛ مرجعیت و محوریت قرآن و سنت پیامبر، گفتار دوم پیرامون؛ تأکید بر اصول و تعالیم مشترک دینی‌، گفتار سوم پیرامون؛ اجتهاد پذیری تعالیم دینی و وجود اختلاف در افکارو گفتار چهارم پیرامون؛ مرجعیت علمی و دینی اهل بیت.فصل سوم شامل راهکار های وحدت از نگاه امامان صادقین 8که متشکل از سه مبحث می باشد: گفتار اول ؛ حضور در اجتماعات عبادی و سیاسی، گفتار دوم ؛ توجه به آموزه ها و تعالیم اخلاقی و اجتماعی و گفتار سوم: اصلاح و تغییر نگرش دربرخی میادین علمی و آموزشی .

در این رساله، سیر تطور و تفسیر بطور کلی، مورد بحث قرار گرفته است و مسائلی همچون معنی تفسیر و تاویل و فرق بین آن دو، تفسیر در عهد پیامبر(ص) و صحابه و تفاوت صحابه در فهم و درک قرآن، و اثراتی که این اختلاف فهم در تفاسیر بعدی گذاشته است . آنگاه مصادر تفسیر در عصر پیامبر بررسی شده که شامل : قرآن کریم، وجود مبارک پیامبر اکرم(ص)، قوه استنباط و اجتهاد شخصی، و اهل کتاب از یهود و نصاری، است . بحث از مفسرین معروف صحابه اختصاص به : عبدالله‌بن‌عباس ، عبدالله‌بن‌مسعود، علی‌بن‌ابی‌طالب ، وابی‌بن‌کعب دارد که مشخصات و ارزش تفسیر آنان شرح داده شده است . تفسیر در عصر تابعین و منابع و مصادر تفسیر آنان بحث بعدی است که به همراه مدارس تفسیر در عصر تابعین شامل : مدرسه تفسیری مکه، مدینه و عراق و ارزش روایات تفسیری منقول از آنان، بیان شده است . علل پیدایش اختلاف در تفسیر که مهمترین ممیزه آن دورشدن از عترت طاهره(ع) بوده، به همراه علل دیگر تبیین شده‌است . فصل سوم، شامل : تفسیر فقهی از زمان پیامبر(ص) تا پیداش روح تقلید و تعصب مذهبی در تفسیر فقهی، و بحثی پیرامون نخستین مفسران آیات الاحکام و نگاهی به نحوه رجوع صحابه به پیامبر(ص) در مسائل احکام و نحوه برداشت صحابه و تابعین در استنباط احکام قرآنی است . در آغاز پیدایش مذاهب فقهی، هنوز روح تعصب مذهبی و تقلید، رواج چندانی نداشته است . ادوار فقه و تشریع اسلامی و مقتضیات سیاسی اجتماعی هر دوره فقهی و اثر آن در تطور تفسیر بخصوص تفسیر فقهی، بحث بعدی است . آنگاه نحوه ظهور ائمه فقهی مذاهب بزرگ و پیدایش تعصب مذهبی در تفسیر فقهی در بین شاگردان آنان و ادوار فقه شیعه و ظهور ائمه فقهی شیعه و اثرات روایات آنان بر تفاسیر فقهی بیان گردیده است . در فصل چهارم، طبقات مفسرین تفاسیر فقهی در طی چهارده قرن به همراه نام کتاب تفسیرشان و دیدگاههای مذهبی و فرقه‌ای آنان، شامل 48 مورد، بررسی شده است . درآخر فصل چهارم دونمودار هیستوگرام که نشانگر توزیع فراوانی تفاسیر فقهی است ، عرضه شده‌است . در فصل آخر، نمونه‌هایی از تفاسیر فقهی به همراه شرح حال مولف ، معرفی کتاب و روش تفسیری مولف و ذکر نمونه‌ها شامل : دو تفسیر از هریک از مذاهب شیعه امامیه و شافعیه و مالکیه و حنفیه و نیزیک تفسیر معروف از زندیه بررسی شده است .

اندیشه سیاسی علمای شیعه در سالهای 1357-1320 فصلی نوین و پویا را در فرآیند تاریخی خود تجربه نوده است. در این دوران بسیاری از متفکران شیعه در ایران ضرورت طرح ارا دین در امور سیاسی و اجتماعی را در اولویت نظری و عملی نهادند و در حالی که رشد اندیشه های سکولاری، روند تضعیف و نابودی دیانت را در زندگی بشر پیش بینی میکرد، به گونه ای اساسی نقش اندیشه دینی را در شکل دهی سیاسی و اجتماعی جامعه در دستور کار خود قرار دادند. تفکر سیاسی شیعه در این دوره که منتهی به یک انقلاب سیاسی و اجتماعی گسترده یعنی انقلاب اسلامی میگردد، با یک باز اندیشی و تجهیز در مقولاتی چون رابطه دین و سیاست، تقیه، شهادت، انتظار فرج و ... و بالمال ارائه طرح سیاسی شیعه در زمینه حکومت همراه بوده است. اهداف این پژوهش عبارت است از: باز شناسی و فهم تجزیه و تحلیل اندیشه سیاسی و دینی علمای شیعه ایران به همراه پیشنهاد یک الگوی نظری برای چنین فهمی. 2- بیان مولفه ها و شاخص های گفتمانی اندیشه سیاسی - دینی معاصر شیعه. 3- نشان دادن دگرگونیها و جنبه های متحول اندیشه علمای شیعه ایران که در برگیرنده بازاندیشی نقش سیاسی و اجتماعی دین در جامعه و انتظارهای جدید از روحانیت و مرجعیت شیعی و به عبارت دیگر توقع کارکردهای نوین از آن برای ایفای نقش برتر سیاسی و اجتماعی است. 4- فهم اندیشه حکومت اسلامی مبتنی بر ولایت فقیه به عنوان یک نظریه ایجابی و اثباتی.

چکیده مسلمانان پس از رحلت رسول خدا(ص) به دو فرقه اصلی تقسیم شدند : تشیع و تسننشیعه بهکسانی گفته می شودکه بعد از رسول خدا به جانشینی و وصایت حضرت علی (ع) اعتقاد دارند و همچنین معتقدند طبقآیات و روایات اهل بیت (ع) باید جانشین رسول خدا (ص) باشند و نمی شود شریعت اسلام بدون مجری و حاکم عالم و عادل باشد .تسنن، فرقه ای است که معتقدند پیامبر (ص) برای خودش جانشین تعیین نکرده و مردم باید از طریق بیعت جانشینبرای رسول خدا(ص) تعیین کنند . این فرقه، پیروخلفا و صحابه هستند . اهل سنت از لحاظ فقهی به چهار فرقه حنفی ، مالکی ، شافعی و حنبلی تقسیم می شوند و از لحاظ کلامی به چهار مذهب معتزله، اهل حدیث، اشعری، وماتریدیهتقسیم می شوند.وهابیت فرقه ای منشعب ازمذهب حنبلی اهل تسنن است و معتقدند کسانی که به شفاعت ،توسل ،زیارت و...اعتقاد دارند و عمل می کنند مشرک اند. . نظریه پرداز و موسس افکار وهابیت ابن تیمیه(ق7،هجری ) و کتاب مهم اش منهاج السنه است که با اظهار عقاید باطل اش باعث ایجاد هرج و مرج و درگیری در بین مردم شد که با برخورد عالمانه و قاطعانه علمای مذاهب مواجه شد و علیه وی به تالیف کتاب، مناظره و در آخر حبس وی پرداختند.وهابیت با ظهور محمد بن عبدالوهاب در قرن دوازدهم هجری، با نفوذ استعمار و حمایت آل سعود توانست عقاید خود را ترویج دهد .دیدگاه وهابیت درباره مذاهب اسلامیاین است که همه مشرک و منحرف از دین هستند و فقط آن ها توحید حقیقی را درک کرده اند و برای پیشبرد اهداف خویش با نظریات منحرف شان جنایات زیادی را در طول تاریخ خویش مرتکب شده است و قتل وغارت های زیادی به مسلمانان به ویژه شیعه روا داشته است شاهد این مدعا، جنایات بی شمار این فرقه دراقصی نقاط جهان اسلام است که هر روز شمار زیادی از مسلمانان به دست وهابیان کشته می شوند.در این نوشتار با روش تحلیلی ، توصیفی نقاب از چهره وهابیت برداشته شده است و به روشنی در می یابیم که وهابیت دشمن مشترک شیعه و سنی است و همچنین تکفیر بر خلاف سنت پیامبر (ص) است و هیچ کس حق تکفیر کسی را ندارد و در اسلام حتی اگر کسی از روی ترس شهادتین بگوید مسلمان است و جان و مالش در امان می باشد چه برسد به مسلمانانی که به فرائض عمل می کنند. همچنین برآنیم تا بهاثبات مسائل اعتقادی مشترک میان فرق اسلامی همچون: زیارت، توسل ،شفاعت، تبرک جستن و ... بپردازیم و اثبات کنیم که نه تنها بر اساس نظر وهابیت ا این آداب مذهبی شرک نیست بلکه عین عبودیت و بندگی خداوند است و سنیان و شیعیان چه در گذشته و چه در حال به این اصول معتقدند و علمای فریقین، کتاب های مستقل فراوانی در این زمینه تالیف کرده اند.تشیع با ادله قرآنی ، روایی و همچنین عقلی اثبات می کند که تنها از طریق اهل بیت (ع) می توان به سنت رسول خدا(ص) نزدیک شد و طبق آن به کمال و سعادت دنیوی و اخروی نائل شد .در عین حال در شرایط کنونی جایی برای نزاع و دشمنی میان برادران شیعه و سنی نمانده است و وهابیت عامل مهم تفرقه میان مسلمانان است . باید این گرایش را شناخت و با آن مقابله کرد و حول قرآن و اهل بیت (ع) از هرگونه تشتت و افتراق دوری گزیده و متمسک به رشته های پیوند ناگسستنی ای شد که خلل ناپذیر وحیات بخش است.

سرزمین ری قبل و بعد از اسلام از نظر سیاسی و مذهبی اهمیت زیادی داشته است. بعد از فتح ری، خلفا اعراب زیادی را ساکن این سرزمین کردند. اما به دلایلی مثل نزدیکی به علویان طبرستان و شیعیان قم، به تدریج شیعیان زیادی در این شهر حضور پیدا کردند. در قرن چهارم دولت آل بویه به عنوان دولت قدرتمند شیعه بر این شهر تسلط یافتند، و با رسمی کردن مراسم های شیعی (مثل عاشورای حسینی) به اختلافات میان شیعه و سنی دامن زدند. بعد از آل بویه، غزنویان در سال 420 هجری شهر ری را تصرف کرده، مدارس و کتاب خانه های شیعیان به آتش کشیده و شیعیان زیادی را نابود کردند. در اواخر قرن ششم حنفی ها و شافعیان بر ضد شیعیان متحد شدند و درگیری ها چندان ادامه یافت که هیچ فرد شناخته شده ای از شیعیان در ری باقی نماند و باقی مهاجرت یا تقیه ی در مذهب را پیش گرفتند.بعد از این شاهد اختلافات و درگیری‌های میان شافعیان و حنفی های ساکن ری هستیم. قزوینی به نزاع میان این دو فرقه در ری اشاره دارد و می‌نویسد: با آنکه شافعیان کمتر از حنفی ها بودند بر آنان غلبه یافتند. علیرغم وجود اختلافات میان شیعه و سنی در این منطقه، شیعیان در مجالس و محافل علمی رقیبان خود شرکت می جستند تا از عقاید و نظرات آنان آگاه شوند، یعنی تعاملات مثبت هم میان شیعیان و اهل سنت وجود داشته است. اختلافات و درگیری میان حنفی و شافعی موجبات ضعف اهل سنت را در این منطقه فراهم کرد به طوری که این درگیری باعث خرابی شهر شد و بیشتر ساکنان آن مهاجرت کردند و به تدریج دوباره شیعیان در این شهر گسترش یافتند به صورتی که در قرن هفتم بیشتر ساکنان این شهر را شیعیان تشکیل می دادند و اثری از شافعیان و حنفیان نبود. البته تعامل و همگرایی لازمه رشد و شکوفایی جوامع بشری است. تاریخ نشان داده است که ملت ها در سایه‌ی تعامل و هماهنگی به اوج عزت و اقتدار رسیده اند. و زمانی که این همگرایی را از دست داده اند دچار اختلاف و تفرقه و در نتیجه نابودی شده اند. از این رو تعامل و همگرایی میان شیعیان و اهل سنت از مسائل بیار مهم، حیاتی و ضروری جهان اسلام محسوب می شود.

با شکل‌گیری واقعۀ سقیفه، جریان جانشینی حضرت محمد (ص) از امامت به خلافت تبدیل شد. خلفایی همچون ابوبکر و عمر تا حدودی بر اساس سیره پیامبر (ص) عمل می کردند اما باروی کار آمدن عثمان خلافت از مسیر خود خارج شد و بعد از یک دوره آرمانی پیوند خلافت با امامت در دوران حضرت علی(ع)، خلافت به معاویه رسید. سیاست معاویه که کینه دیرینه ای از اسلام و سنت نبوی داشت بر آن بود که به طور نا محسوسی فرهنگ اسلامی که حضرت رسول سعی در استقرار آن داشت را به نظامی سلطنتی و طبقاتی تبدیل کند، به نحوی که در زمان خلافت معاویه و سپس فرزند او یزید جامعۀ اسلامی بار دیگر شاهد استقرار یک فرهنگ جاهلی جدید با تمام مولفه های جاهلی عربی برپایۀ یک حکومت پادشاهی شد. این پایان نامه با استفاده از روش های متداول در علوم انسانی، یعنی فیش برداری و پالایش و تجزیه و تحلیل مطالب، با استناد بر منابع و مآخذ و تحقیقات مستند و جدید صورت گرفته است.این تحقیق برآن است که درباره جریان شناسی تاریخ یکصد سال نخست هجری خاصه از جهت شناخت جریان های انحرافی و دگر اندیشانه در سیر تکوینی دیانت اسلام به بحث و چالش بپردازد و همانند پژوهش های نوین دیگر در صدد کشف روابط علمی و علّی حوادث و جریانهای تاریخی باشد. بعد از پیامبر یکسری مسایلی به وجود آمد که با اصول مورد نظر پیامبر فرق می کرد. به باور طرفداران پیامبر (شیعیان) انحراف محسوب می شدند. امامان شیعه به عنوان پاسداران اسلام واقعی در برابر این تغییرات که توسط سیاستمداران یا فرقه ها بوجود آمدند ایستادگی کردند. امام حسن علی رغم صلح با معاویه با سیاست های تبلیغی و ارشادی خودکوشیدند تا نقشه های معاویه در تخریب امام علی(ع) و اسلام حقیقی را بی اثرکند.امام حسین با قیام و شهادت خود چهره غیر اخلاقی و غیر انسانی سلطنت امویان را به جهانیان نشان داد. امامان سجاد(ع)، باقر(ع) و صادق(ع) با ادعیه تاثیرگذار خود و تربیت شاگردان در جهت مقابله با این جریان انحرافی کوشیدند، نتیجه کوشش های ایشان و دیگر ائمه حفظ اسلام راستین در قالب تفکر شیعی بود.