جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مسائل مهمی که مورد توجه فلاسفه در زمانهای مختلف بوده ,مساله عنایت واجب تعالی به مخلوقات بوده است.این نظریه اولین بارتوسط فارابی بنیانگذار مکتب مشا, ارائه گردیده است .که مسائل اساسی آن علیت واجب نسبت به مخلوقات،علم واجب به علیت خود ورضایت واجب از مخلوقات می باشد. دراین تحقیق سعی بر این بوده است که مسائل اساسی نظریه عنایت راازدیدگاه فارابی موردبررسی قرارداده وسپس این نظریه راازدیدگاه ابن سینا مورد بررسی قرارداده وتاثیراتی را که از فارابی پذیرفته وهمچنین گسترشات ونوآوریهائی را که ابن سینا در این زمینه داشته مورد بررسی قرارگرفته است. بعد ازآن نیز این نظریه را ازدیدگاه شیخ اشراق مورد بررسی قرارداده واشکالاتی را که بر این نظریه وارد کرده مطرح گردیده است وراه حل خود شیخ اشراق را نیز بیان کرده ایم. در پایان نظریه عنایت را از دیدگاه ملاصدرا مورد تحلیل قرار داده واشکالاتی را که بر نظریه عنایت وارد کرده،مطرح نموده وراه حل نهائی ملاصدرا را که نقائص نظر مشائین واشراقیین راندارد ،بیان نموده ایم.

«التلویحات اللوحیّة و العرشیّة» از کتاب های فلسفی و مهم شهاب الدین ابوالفتوح یحیی بن حبش سهروردی، به عربی است. بخش منطق کتاب سهروردی را علی اکبر فیاض با عنوان «منطق التلویحات» ترجمه کرده است. سهروردی در این کتاب اندیشه های مشائیان و چکیده اصول و قواعد فلسفه ارسطو را تبیین و تنقیح کرده است. به عقیده سهروردی هر کس که در علوم بحثی مهارت پیدا نکند، نمی تواند حکمة الاشراق را بخواند، پس شایسته است که قبل از ورود به حکمة الاشراق کتاب تلویحات را مطالعه کند. همچنین وی کتاب دیگر خود، المقاومات، را لواحقی بر تلویحات دانسته که نشان دهنده اهمیت تلویحات است. تلویحات مشتمل بر سه بخش است: علم اول (منطق)، علم ثانی (طبیعی)، و علم ثالث (الاهیات). بخش منطق دارای شش مَرصد و سی و هشت تلویح و سه مطلع و دو فصل و سه ضابط است. ظاهراً بخشِ منطق مطابق تبویب و عنوان بندی معمول کتاب های منطقی نیست. بخش طبیعیات تلویحات مشتمل بر چهار مرصد و شش مورد و بیست و دو تلویح است که هر یک از مرصدهای چهارگانه به یکی از مسائل مهم طبیعیات اختصاص دارد، بدین قرار: مرصد اول درباره حقیقت جسم و احوال و خواص آن، جهت، مکان، حرکت، زمان و احوال و لوازم آنها. مرصد دوم درباره اجسام بسیط و اقسام آنها و طبقات گوناگون عناصر؛ مرصد سوم درباره مزاج، ترکیب، آثار عُلوی و معادن؛ مرصد چهارم، که مهمترین قسمت طبیعیات است، درباره نفوس نباتی و حیوانی و انسانی، و قوا و حالات آنها. سهروردی در ادامه بحث نفسِ انسانی کوشیده است که تجرد نفس را اثبات کند. بخش سوم، حاوی یک مقدمه، چهار مورد، یک مرصاد و چهارده تلویح است. این بخش با تقسیم حکمت به نظری و عملی آغاز شده و در مراحل بعدی بیشتر به صورت پرسش و پاسخ های فلسفی است. در خلال این پرسش و پاسخ ها، مسائل گوناگون فلسفی مطرح شده و گاه اقوال ابن سینا نقل و بررسی گردیده است احتمالاً مهمترین اصل شناخت شناسی حکمت اشراقی در این بخشِ تلویحات آمده است. اما راه حل مشکل شناخت را سهروردی در این بخش به اختصار بیان کرده که عبارت است از شناخت مدرک از مدرک به علت پیدایی اضافه (نسبت) اشراقی در هنگام تلاقی موضوع مدرِک با مدرَک، و این به طور کلی مبیّن علم حضوری است که اشکال وارد بر نظریه مشائی اتحاد نفس با عقل فعال را برطرف می کند.

صدرالمتألّهین که در اِبصار، به نظریّۀ خلق و انشای صور محسوس توسط نَفْس عقیده دارد، نظریّۀ علمِ حضوریِ اشراقی اِبصار اثر شیخ اشراق، را نپذیرفته و اشکالاتی بر آن وارد کرده است. سبزواری در دفاع از نظریّۀ شیخ اشراق، علاوه بر پاسخگویی به نقدهای صدرالمتألّهین، در توجیه این نظریّه و سازوار ساختن آن با مبانی حکمت متعالیه کوشیده است. این مقاله به گزارش و نقد و بررسی این کوشش سبزواری که در واقع نوعی نوآوری در سازوارسازی دو آن دیدگاه است، اختصاص دارد. حاصل آنکه دو گونه توجیه از سخنان وی می­توان داشت که البتّه با اشکالاتی از جمله ناسازگاری با نظام حکمت اشراقی، روبه­روست، امّا نظریّه­ای را که در تبیین کیفیّت ابصار در مورد نفوس کامل از توجیه دوم وی به دست می­آید می توان نظریه­ای جدید در سیر تطور نظریۀ ابصار دانست که مبتنی بر مبانی حکمت متعالیه نیز هست.

در قالب پی دی اف

چکیده در قالب پی دی اف

کتاب مقام فلسفه در دوره تاریخ اسلام طبق گفته خود استاد داوری در پرتو مطالعه­ای کوتاه مدت اما همراه با تعلق خاطر و دلبستگی نگاشته شده­است. از نظر زمانی داوری این کتاب را قبل­ از انقلاب نگاشته­ است، در فضایی که به این موضوع چندان پرداخته نشده­ بود. در این کتاب که به جایگاه تاریخی فلسفه در ایران دوره اسلامی می­پردازد، هدف این است که فلسفه را به­عنوان مظهری از مظاهر این دوره تاریخی گرفته و مقام این مظهر و نحوه مظهریت آن مورد بررسی قرار گیرد؛ نه به ­عنوان یک جزء زائد خارجی که با تمدن مناسبت نداشته باشد و از سر تفنن یا برحسب ملاحظات و مقتضیات فرقه­بازی به آن توجه شده باشد، بلکه سعی شده فلسفه را شأنی از شئون تاریخ دوره اسلامی در نظر بگیرد. به طوری که بدون فلسفه تصور تاریخ تمدن اسلامی غیر ممکن یا دشوار باشد. درضمن سعی شده فلسفه اسلامی به­عنوان مرحله­ای از تاریخ فلسفه که باعث قوام تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلامی است، در نظر گرفته شود. البته علاقه­مندان می­توانند برای بررسی بیشتر در مورد فلسفه­ ایران به کتاب­های دیگری از خود دکتر داوری از جمله فلسفه معاصر ایران، فارابی موسس فلسفه اسلامی، فارابی فیلسوف فرهنگ، فلسفه چیست؟ و فلسفه تطبیقی مراجعه کنند.

این کتاب از یک پیش ­گفتار، یک مقدمه، شرحی از زندگی دکتر نصر و نهایتا ۲۴ فصل تشکیل شده­است. این فصول در در ۶ بخش تنظیم شده­اند. بخش اول به کلیات تفکر اسلامی و فرهنگ ایرانی پرداخته ­شده­ است. در بخش دوم به فلسفه متقدم اسلامی از فارابی تا سهروردی پرداخته­ شده­ است. نصر از آن­جا که اهمیت زیادی به وجوه اشراقی تفکر اسلامی می­دهد بخش سوم را اساسا به سهروردی اختصاص داده­است. از نظر وی سهروردی یک نقطه عطف تمام­عیار است. در بخش چهارم به فلاسفه، شعرا و دانشمندان تمدن اسلامی از خیام گرفته تا رشیدالدین فضل ­الله پرداخته­ است. وی در فصل پنجم به فلسفه متاخر اسلامی یعنی ملاصدرا و حواشی آن پرداخته ­است. نهایتاً در بخش ششم به تفکر اسلامی در ایران دروه جدید می­ پردازد. ضمنا این کتاب حاوی کتاب ­شناسی خوبی از دکتر نصر و نیز فرهنگ واژگان مرتبط با موضوعات کتاب نیز هست. اکثر این سخنرانی­ ها در دهه ۴۰ ایراد گردیده ­است که نشانگر وضعیت نسبتاً خوب دکتر نصر نسبت به همراهان وقت است. هم­چنین بعضی از آثار به زبان فرانسوی نوشته ­شده که نشانگر تسلط ایشان بر این زبان است. مطالعه این کتاب برای علاقه ­مندان به حوزه تمدن اسلامی و معارف گوناگون دینی یقیناً خالی از لطف نیست.

کتاب حاضر در اصل سخنرانی هانری کربن. ایران شناس شهیر فرانسوی و برجسته‌ترین مفسر غربی حکمت معنوی ایران و فلسفه اسلامی است که در سال ۱۳۲۴ به دعوت "انجمن ایران شناسی"، در موزه ایران باستان ایراد شده است. موضوع کتاب شناخت رابطه حکمت اشراق با فلسفه ایران باستان و به عبارتی باز شناساندن بن مایه‌های زرتشتی در فلسفه سهروردی است. نویسنده برای این منظور درباره سه بن مایه مشخص بحث می‌کند. نخست مقوله فرشته شناسی مزدایی (تفسیر فرشتگانی و مزدایی) نظریه مثل افلاطونی را در فلسفه اشراق سهروردی شرح می‌دهد سپس از "خورنه" به معنی "حضور درخشان" و به عنوان سرچشمه فره شهریاری و قدسی در فلسفه سهروردی سخن می‌گوید. سرانجام از مقوله "من ازلی" بحث می‌شود که پیوند برقرار شده میان موجودات از طریق قدرت کیهانی این تشعشع و پرتوافکنی قدسی است. "آثار سهروردی که آکنده از این سه محرک و بن مایه اصلی هستند احتمالا به ما امکان خواهند داد تا تمامت حضور و وجود ایران را به گونه‌ای اجمالی مشاهده کنیم...

در این کتاب به بررسی هفت رساله سهروردی می پردازد. آثار فارسی سهروردی مجموعه رسائل مختصر و در عین حال پر نغز و مغز در باب عرفان و اندیشه های اشراقی و با بهره از شیوه روایی به زبان پارسی است که مورد توجه قرار گرفته است. این مجموعه شامل هفت رساله فارسی است از جمله رساله العشق، آواز پر جبرییل، عقل سرخ، رساله فی حاله الطفولیه، صفیر سیمرغ، لغت موران، روزی با جماعت صوفیان، الحاق معانی واژه های دشوار از موارد در خور توجه است.

«حکمت» اصیل نزد سهروردی آن است که بر دریافت های شهودی و ذوقی مبتنی باشد. ولی دریافت های شهودی، دفعی، بسیط، بیان ناپذیر و غیرگزاره ای اند، حال آنکه مخاطب حکمت اشراق با نظامی فلسفی مواجه است که از تالیف مفاهیم و گزاره ها پدید آمده است و دو ویژگی مهم آن تدریجی الحصول و تفصیلی بودن است. با این اوصاف چگونه ممکن است معرفتی که فی نفسه بیان ناپذیر است، مبنای معرفتی شود که فی حد ذاته با مفاهیم و گزاره ها تقویم می شود؟ نگارنده در این مقاله با نگاهی روش شناختی به حکمت اشراق سهروردی نشان می دهد که حکمت بحثی اشراق که توسط او به رشته تحریر درآمده است، چیزی متمایز از معارف شهودی اش بوده و دلالتش بر شهودات نیز به نحو مجازی و یا اعتباری است. در حکمت اشراق، عقل در کشف حقیقت ناتوان، ولی در نظام سازی مبتنی بر شهودات باطنی، خلاق و اصیل است. وظیفه عقل در این مقام نقادی، مفهوم سازی و نهایتا انسجام بخشی به نظام معرفتی گزاره ای است؛ امری که نمی توان آن را از شهود انتظار داشت.