جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پایان نامه پیش رو با عنوان بررسی و نقد روایات خشونت های قیام مهدوی به بیان سه دیدگاه متفاوت درباره قیام مهدی موعود عج پرداخته است،دیدگاه اول که دیدگاه افراطی است مسئله اصلی تحقیق بوده و در باره آن میتوان گفت که متأسفانه ذهنیت رایج مسلمانان این است که حضرت مهدی عج با چهره ای خشن ظهور کرده و جمعیت قابل توجهی از مخالفان خود را به قتل می رساند ،در مقابل این دیدگاه برخی دیگر برعکس قائلند که به هنگام ظهور حضرت، اصلا از جنگ با مخالفان خبری نیست و حتی به اندازه خونریزی حجامت هم خونریزی رخ نمی دهد.ما در این نوشتار با بررسی سندی و دلالی به نقد و بررسی این دو دیدگاه نادرست پرداخته و در نهایت با مدد از روایات صحیح به این نتیجه می رسیم که سیره حضرت مهدی عج همان سیره رسولخدا (ص) و امیرالمومنین (ع) بوده است و ابتدا به روشنگری و هدایت مخالفان پرداخته و سپس به درگیری و جنگ با دشمنان و نااهلان می پردازد و زمین را از لوث وجود آنها خالی کرده و عدل و داد را در تمام عالم فراگیر می سازد.کلمات کلیدی:مهدویت،خشونت،قتل،قیام به سیف،آخر الزمان،نقد حدیث

اندیشه مهدویت از اصول ریشه دار و استوار در حوزه معتقدات مسلمانان و اندیشمندان جهان اسلام است این اندیشه بنیادین مورد وفاق عموم متفکران مسلمان قرار دارد گرچه با تفسیر و قرائت مختلف در مفهوم ومصداق مواجه است.باور به آینده ی مشترک در جامعه ی ایمانی،یک اندیشه ی محکم ومسلم اعتقادی است.پیروان همه ادیان الهی به ویژه آخرین وکامل ترین پیام آسمانی، یعنی دین اسلام، معتقدند: همه بشردریک فرایند تکاملی به آرزوی فطری، انسانی والهی خود در کمال طلبی، به نقطه اوج تکاملی انسانی،یعنی تجلی عدالت وحاکمیت عادلانه می رسند بحث موعود در اسلام نیز به مانند دیگر ادیان آسمانی مطرح شده است.به درستی بخشی از آیات قرآن کریم خبری خوشایند از سرنوشت نهایی انسان مبنی بر آنکه جهان آینده از ستم و نابرابری به عدل و داد و برابری و برادری، آسایش و آرامش در پرتو اعتقاد و ایمان به یگانگی خدای متعال و رستگاری در آخرت داده است.این بخش از آیات نظرگاه مفسران از جمله نویسنده،‌تفسیر «المنار» محمدرشید رضا را به سوی خود کشانیده و وی را در پی پرده‌برداری از کلمات و جملات آیات واداشته است.آنچه پیش رو قرار گرفته تحلیلی از دیدگاه این اندیشمندنام آشنای اهل سنت،‌ آفریننده اثر به یادگار و ماندگار «المنار» درباره شخصیت والای حضرت مهدی(ع) و ظهور وی در دوره پایانی جهان براساس اندیشه‌ی مذهب شیعه امامیه است.نظریه تفسیری این نویسنده از جهاتی در خور توجه و تامل است.این نوشتار، ضمن مطرح کردن دلایل سست و بی‌بنیاد رشیدرضا در انکار موضوع مهدویت، به نقد و ارزیابی آن‌ها مبادرت می‌ورزد.

هدف این پژوهش، بازشناسی و تبیین انتظار منجی موعود، در تفکر شیعی و استنتاج دلالت‌های تربیتی آن می‌باشد. این پژوهش، از جمله طرح‌های تحقیق کیفی است که با روش توصیفی- تحلیلی شکل گرفته است. با این باور که آموزه‌ی مهدویت، برنامه‌ای جامع و کامل برای تشکیل مدینه‌ی فاضله و آرمانی بشری و دست‌یابی به حیات متعالی انسانی است و می‌تواند در همه‌ی شئون زندگی معاصر، تحول‌آفرین و راهگشا باشد، مهدویت و انتظار به عنوان یک نظام تربیتی مطرح گردیده و به استخراج دلالت‌های تربیتی از این آموزه‌ی الهی پرداخته می‌شود. پس از تبیین انتظار اصیل در رویکردشیعی و مولفه‌های آن، دلالت‌های تربیتی در یک چارچوب پیشنهادی در قالب اهداف تربیتی مشتمل بر اهداف غایی (اهداف مرتبط با خدا)، واسطه‌ای و جزئی (اهداف مرتبط با انسان و اجتماع و طبیعت) و اصول تربیتی شامل: خدامحوری، کمال‌گرایی، فطرت‌گرایی، عقلانیت، ولایت‌مداری، عدالت‌ورزی، اصلاح شرایط، آینده‌نگری، مسامحت، پویایی، مسئولیت، جوان‌پروری، همچنین روش‌های تربیتی که شامل روش‌های فردی و اجتماعی می‌باشد، مورد بحث قرار گرفته است. سپس ضمن بررسی موانع و آفات انتظار، به آسیب‌شناسی آن پرداخته شده و روشن می‌شودکه آسیب‌ها، گاه، ناشی از منشأ و گاه، از طرف متولیان امور دینی و تربیتی و غالباً از ناحیه‌ی متربیان می‌باشد. در نهایت پیشنهاداتی جهت بهره مندی موثر از آموزه‌ی الهی انتظار ارائه می‌شود.

چکیده مقاله: مسئله «مهدویت» از مسائلی است که تمام مسلمانان به گونه‌ای آن را پذیرفته‌اند. فرقه‌ وهابیت نیز همانند دیگر مذاهب اسلامی بنا بر روایاتی که آنها را متواتر می‌دانند، اصل مهدویت، عدالت‌گستری مهدی موعود و خروج او در آخرالزمان را باور دارند. «عبدالعزیز بن‌باز» نیز به عنوان یکی از شخصیت‌های مهم وهابی معاصر، نظراتی هرچند پراکنده در باب مهدویت ارائه نموده است. نوشتار پیش‌رو کوششی توصیفی‌ـ‌تحلیلی برای بررسی دیدگاه وهابیان، به ویژه عبدالعزیز بن‌باز راجع به مهدی موعود است. بن‌باز اخبار دلالت‌کننده بر اصل مهدویت را متواتر شمرده و منکر مهدویت را نیز کافر می‌داند. وی ویژگی‌هایی چون هم‌نامیِ پدر مهدی با رسول خدا, از اهل‌بیت بودن، حسنی بودن، عدالت گستری، حکومت کردن بر مبنای شرع مطهر، هم‌زمانی با ظهور عیسی} و ... را برای مهدی آخرالزمان برمی‌شمرد، اما نقدهایی جدی نیز بر دیدگاه او وارد است که نگارنده تلاش نموده در نقد دیدگاه وی بیشتر به منابع مورد پذیرش وهابیان رجوع نماید.

ادعیه و زیارات معصومین علیهم‌السلام را تنها نباید از منظر عواطف و احساسات دینی یا انجام آیین مذهبی مورد توجه قرار داد، بلکه با توجه به محتوای غنی و منشأ صدور این متون، لازم است از ابعاد مختلف از جمله مباحث تربیتی نیز تحلیل شود. هرچند ادعیه و زیارات دارای تفاوت‌هایی از نظر سندی و دلالی ونیز قوّت متن هستند و مواردی مانند ادعیه صحیفه سجادیه، دعاهایی همانند دعای ندبه، عهد، سلامتی امام زمان، از نظر اعتبار سنجی و دلالی وضعیت مناسب‌تری دارند، اما بطور کلی براساس قواعدی مانند تطابق این مطالب با قواعد کلی و مسلم قرآن و روایات و عقل، می‌توان در موضوعاتی مانند مسائل تربیتی از آن‌ها بهره گرفت. آثار تربیتی در این تحقیق اعم از ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی و همچنین شامل آثار خود باور مهدویت و محورها و نکات تربیتی موجود در خود ادعیه و زیارات است. در بعد فردی برخی آثار تربیتی عبارتند از: اتکا و اعتماد به خدا در تمام فراز و نشیب‌های روحی روانی زندگی، خود کنترلی و درونی سازی روش‌های تربیتی، اعتقاد به تلاش محوری در موفقیت، عین اعتقاد به امور غیبی و امداد‌های خدایی، نقش انسان کامل در زندگی فردی و اجتماعی، تکلیف محوری و ….در بعد خانوادگی، مشارکت دادن و سهیم دانستن اعضای خانواده و حتی نسل‌های بعدی در تربیت معنوی و فضای انس با امام زمان عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف و دیگر آثار تربیتی دینی، برنامه ریزی و روشمندی برای نیروسازی در اهداف بلند اسلامی و مهدوی از طریق تربیت خانوادگی از جمله اموری هستند که از این متون استفاده شده است. در بعد اجتماعی سیاسی، برخی از آثار تربیتی مورد استفاده از ادعیه و زیارات عبارتند از: مسئولیت پذیری در مسائل اجتماعی، اولویت‌بندی و مشارکت اجتماعی در دغدغه‌های اصلی مربوط به اسلام و مهدویت و برنامه ریزی کلان برای تربیت کلی جامعه، ظلم ستیزی و عدل گستری، انتظار سازنده و حقیقی و …. در بعد اجتماعی سیاسی، برخی از آثار تربیتی مورد استفاده از ادعیه و زیارات عبارتند از: مسئولیت پذیری در مسائل اجتماعی، اولویت‌بندی و مشارکت اجتماعی در دغدغه‌های اصلی مربوط به اسلام و مهدویت و برنامه ریزی کلان برای تربیت کلی جامعه، ظلم ستیزی و عدل گستری، انتظار سازنده و حقیقی و …. در جمع‌بندی می‌توان نوعی نظام تربیتی را از این متون در کنار آیات و روایات و دیگر قواعد اسلامی اقتباس نمود؛ در این نظام تربیتی برخی قواعد و مبانی مانند جامعیت زمانی و تاریخی و نیز شمول فردی و اجتماعی در تربیت مهدوی مشاهده می‌شود. از سوی دیگر روش‌های تربیتی این نظام نیز مبتنی بر تکریم همه جانبه انسان، تحول و اصلاح زیر ساخت‌های اقتصادی بر اساس سلامت و حلال بودن و دیگر شروط است که عامل سلامت تربیتی نسل‌ها و جامعه و زمینه سازی برای جامعه مهدوی و نیز سامان دهنده سبک زندگی مهدوی خواهد بود و سر انجام موانعی در برابر تحقق این نطام تربیتی موجود است که برخی اصلی هستند؛ مانند ساختارهای فاسد و فساد انگیز ایجاد شده توسط ظالمان و جائران و مستکبران و برخی دیگر از موانع مانند عوامل علمی فرهنگی و همچنین موارد عملی و نفسانی در درجات بعدی قرار می‌گیرند. این نظام جامع می‌تواند در برابر الگوهای ارائه شده از سوی فرقه‌های انحرافی و عرفان‌های بدلی ( که مبتنی بر سکولاریسم و انسان محوری و لذت‌گرایی صرف هستند)، غلبه نظری و عملی داشته باشد و نیازهای تربیتی هر زمان را برآورده نماید.

اعتقاد به دوره آخرالزمان و انتظار منجی، عقیده ای است که در ادیان آسمانی؛ یهود، زرتشت، مسیحیت و مدعیان نبوت عموماً و دین مقدس اسلام خصوصاً، به مثابه یک اصل مسلّم، مورد قبول واقع شده است. شور و التهاب انتظار موعود آخرالزمان، در تاریخ پرفراز و نشیب این ادیان موج می زند. یهودیان، مسیحیان، زرتشتیان و مسلمانان در تاریخ خود هر گونه سختی و مشکلات را به این امید بر خود هموار کرده‌اند که روزی «مسیحا»، «سوشیانت» یا مهدی(موعود، منجی) خواهد آمد. این موضوع نقش زیادی در امیدواری به آینده‌ی پیروان این ادیان داشته و دارد. در سده‌ی گذشته اندیشمندان و دین‌پژوهان بزرگى همچون هانرى کربن، دارمستتر، ایگناتس گلدزیهر، آنه مارى شیمل و تعداد زیاد دیگری از این خاورشناسان به موضوع مهدویت توجه خاصی نشان داده و سالهاى زیادى را در این حوزه به تحقیق و مطالعه پرداخته‌اند. اکثر شرق‌شناسان در بررسی و مطالعه‌ی مهدویت از روش تاریخی‌گری استفاده کرده‌اند. آنها می‌کوشند تا مسائل اعتقادی تشیع، همچون امامت و مهدویت را بر اساس ریشه‌ها و تحولات تاریخی بررسی کنند. بر این اساس، آنها نگاه منفی گرایانه ای به بحث مهدویت دارند، امّا در بین آنها کسانی مانند هانری کُربن هستند که از روش پدیدارشناسانه به این موضوع نگریسته اند. برخلاف شیوه‌ی تاریخی‌گری که در آن، به مسئله بدون در نظر داشتن ظرفیت‌ها و عناصر ذهن اهتمام و توجه می‌شود، در این روش پژوهش‌گر به جای آنکه به توجیه و تبیین رویدادهای تاریخی و پیدایش یک اندیشه اکتفا کند و پیدایش یک پدیده با رویدادهای تاریخی گره زده شود، بیشتر به مولفه‌های فکری و اعتقادی دین توجه می‌کند. در این پایان‌نامه سعی شده است، با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای، به نقد و بررسی مهدویت از دیدگاه هانری کُربن به عنوان نماینده ی شیوه ی پدیدارشناسانه که نگاه مثبتی به این موضوع داشته است ودارمستتر، ایگناتس گلدزیهر و آنه مارى شیمل، به عنوان نمایندگان شیوه‌ی تاریخی و منفی گرایانه پرداخته شود.

نگاه‌ علمی‌ و فرامذهبی‌ به‌ مسئله‌ی‌ مهدویت‌ چهره‌ای‌ درخشان‌ و تابناک‌ از آینده‌ای‌ روشن‌ برای‌ بشریت‌ تصویر می‌کند. از آنجا که باور مهدوی برشی از امامت بوده و در همه بدنه‌ی حکومت اسلامی حضور دارد، تبیین الگوی تربیتی اعتقاد به مهدویت ضروری می‌نماید تا در پرتو آن منتظر تکالیف رفتاری خویش را تمییز دهد. در منشور تربیتی منتظر، بین میزان اعتقاد به امام زمان و رفتار منتظر ارتباط مستقیمی نهفته است و هر چه منتظر از معرفت کامل‌تری برخوردار باشد رفتار کامل‌تری نیز خواهد داشت. ره‌آورد تحقیق حاضر، بیان رسالت مهدویت در مقوله تعلیم و تربیت و تأثیر آن بر شکل دهی جامعه مهدوی در زمان غیبت است. تبیین اندیشه مهدویت و پیوند آن با حوزه‌های تربیتی و اخلاقی، تقویت مبانی تربیتی و اخلاقی جامعه منتظر بر اساس اندیشه انتظار، کاربردی کردن مباحث مهدویت متناسب با نیازها و اقتضائات امروزی از جمله اهداف این پژوهش هستند که به شیوه کتابخانه‌ای و تحلیل ادله به دست آمده است. نتیجه‌ی تربیت انسان‌های منتظر بر این اساس ، پرورش انسان‌های مفید برای جامعه انسانی و اسلامی است. در صورتی‌که این فرآیند به خوبی صورت پذیرد، ثمره این‌گونه تربیت بروز و ظهور فضائل عالی چون عدالت خواهی، الگو پذیری، بصیرت ورزی، خودیاری‌های اجتماعی و رشد افرادی با بینش قوی، ایمانی راسخ و کرداری مناسب با شأن یک انسان منتظر بوده که در این نوشتار به هریک پرداخته شده است.

موضوع مهدویت از جمله موضوعاتی است که همواره از صدر اسلام تا کنون، مورد توجه محدثین، مورخین، مفسرین، دستگاه‌های حکومتی و ... بوده است؛ کثرت احادیث نقل شده در این باب در منابع حدیثی فریقین به روشنی گویای اهمیت این موضوع نزد محدثین بوده است. اهمیت موضوع مهدویت سبب شده تا برخی، با جعل یا تحریف احادیث مهدویت، مضمون این احادیث را دچار خدشه کرده و مهدی موعود (عج) را به یک نسل خاص یا به یک دستگاه حکومتی مشخص منتسب کرده و از این رهگذر، فضیلت شاخصی را نصیب قوم یا قبیله یا خاندان مشخصی کنند و بعضی هم احادیث موضوع مهدویت را مورد تردید قرار داده‌ یا احیاناً منکر جریان مهدویت شده‌اند. آنچه در این رساله مد نظر است بررسی جامع سندی و فقه الحدیثی احادیث موضوع مهدویت در منابع روایی اهل سنت است؛ مباحث مختلفی که در احادیث مهدویت مطرح شده، از جمله موضوعاتی نظیر بحث نسب مهدی موعود (عج)، نام پدر مهدی موعود (عج)، نشانه‌های ظهور مهدی موعود (عج)، شاخصه‌های اصلی قیام حضرت مهدی (عج)، بحث نزول عیسی بن مریم (ع) و اقتدای وی به مهدی موعود (عج) و ... در این رساله مورد بحث و بررسی قرار گرفته و تلاش شده تا با بررسی سندی و فقه الحدیثی، میزان اعتبار روایات ابواب مختلف موضوع مهدویت در منابع روایی اهل سنت مورد بحث و بررسی قرار بگیرد. پس از انجام بررسی‌های سندی و فقه الحدیثی، جعلی و ضعیف بودن برخی احادیث موضوع مهدویت که به علل گوناکون، انگیزه جعل و تحریف در آن وجود داشته، مشخص شده و روایات صحیح و مورد اعتماد مهدویت نیز مشخص شده و شواهد تایید کننده صحت این دست روایات نیز ذکر شده است.