جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تبعیض و تعصب نژادی و قومی در سراسر تاریخ به شکل های گوناگون و با شدت و ضعف های فراوان از سوی حاکمان ظالم اعمال گردیده. اسلام نیز در پرتو وحی الهی با تبعیض قومی و نژادی مبارزه برخاسته است و پیامبر اسلام(ص) نیز در خشکاندن ریشه این سنت جاهلی توفیق فراوانی به دست آورد. در دوران معاصر امام خمینی برخی مفاهیم را جان دوباره بخشید و در ادبیات سیاسی جهان اسلام آن ها را احیاء نمود. یکی از این مفاهیم نفی تبعیض نژادی و قومی در امت اسلامی بود که خود مقدمه ای برای تقریب مذاهب در دنیا و جهان اسلام می باشد. امام خمینی در اندیشه خود بردوگونه تبعیض تأکید بیشتری داشت؛ نخست تبعیض اقتصادی که آن را حاصل سرمایه داری و حذف بعد معنوی دانسته و دیگری تبعیض نژادی که نتیجه سلطه استکبار بر ملت های ستمدیده عنوان می کرد. در این نوشتار به بررسی زمینه های فهم این دو تبعیض قومی و نژادی خواهیم پرداخت.

نظریه مقاصدالشریعه یکى از مهم ترین نظریه هاى مصلحت گرایانه فقهى است که در فقه سیاسى اهل سنت، با ارائه برداشتى عقلانى از شریعت، موجبات شکل گیرى شاخه اى از فقه به نام فقه المقاصد را فراهم نموده است. مقاله حاضر در صدد بازخوانى تلاش هاى فقیهانه از فقهاى اهل سنت در ارائه نظریه مقاصدالشریعه است که با بررسى تاریخچه شکل گیرى این نظریه، تحولات آن در دوران معاصر، پیشینه نظرى مفهوم مصلحت و تحول آن را در فقه سیاسى اهل سنت مطالعه مى کند. بر این اساس، مطالب مقاله در دو بخش آراء فقیهان گذشته و فقیهان و نوگرایان دینى معاصر، تنظیم شده، شکل گیرى و تحول نظریه مقاصدالشریعه را در این دوران بررسى مى کند.

اندیشه سیاسی مفهومی است که بیانگر یک نوع تفکر و اندیشه منسجم و دارای چارچوب درباره موضوع سیاست می باشد. این چارچوب و ساختار فکری منسجم،مولفه ها، اجراء و تعاریف خاص خود را دارد که چگونگی تعریف این مولفه ها و ربط آنها به یکدیگر، یک اندیشه سیاسی را به مثابه یک بنیاد خاص از سایر اندیشه ها متمایز می سازد. در بررسی و کالبد شکافی اندیشه های سیاسی پنج مولفه عمده را می توان برشمرد هستی شناسی معرفت شناسی، فرجام شناسی ، انسان شناسی و مولفه پنج مباحث مربوط به جامعه و دولت. فرضیه اصلی پژوهش که مورد آزمون قرار گرفته این است که: اسلام به مثابه یک اندیشه سیاسی برای تمامی موافه های این اندیشه و مفاهیم آن، تعریف ها، توضیف ها و تجویزهای خود را دارد که آن را به مثابه یک بنیان از سایر اندیشه های سیاسی متمایز می سازد. تبیین اندیشه سیاسی اسلام می تواند در چگونگی عمل پیروان آن تاثیر گذار باشد. از یک سو طرح اسلام در جهان به عنوان مبنای نظام حکومتی و از سوی دیگر بروز رفتارهای سیاسی به نام اسلام در گوشه و کنار جهان موجب شده است تا تبیین اندیشه سیاسی این دین نه تنها برای پیروان و بازیگران عمل سیایس آن بلکه برای پیروان سایر ادیان و دیدگاه ها نیز که تماشاگر این نوع از عمل سیاسی هستند قابل توجه باشد. قران درباره هر یک از مولفه های اندیشه سیاسی مباحثی را مطرح می نماید که به هر یک از این اجزا و پایه ها، قوام واستحکام منطقی می بخشد و در مجموع طرح کلی بحث از همگونی، توازن، انسجام منطقی و عدم تعارض بین بخش ها برخوردار می باشد.در هستی شناسی، سخن از عالم غیب و تاثیر آن بر عالم طبیعت (شهود) می آید و باور به حقیقت غیبت از ویژگی های معتقدین به این اندیشه قرار داده می باشد. بر این مبنا نیک فرجامی را آنکه کامل می داند که تمام مراحل هستی را شامل شود و این نه تنها نفی دنیا نیست بلکه تاکید بر نیک فرجامی در آن است. چرا که نیک فرجامی را برای تمام مراحل هستی از جمله دنیاا می خواهد. در بحث انسان شناس ی، مهمترین ویژگی این اندیشه این است که در کنار جایگاهی که برای انسان در ارتباط با طبیعت و سایر انسان ها قائل است رابطه ای برای انسان با پروردگار هستی ترسیم می کند و انسان را به عنوان جانشین پروردگار در زمین معرفتی می کند و قائل شدن به ربوبیت برای مبدا هستی در کنار قرار دادن وحی به عنوان مهم ترین منبع معرفتی برای انسان نشانگر آن است که اندیشه سیاسی نمی تواند خالی از راهنمایی و هدایت پروردگار هستی باشد و وحی و هدایت الهی باید مبنای عمل سیاسی باشد. نگاهی به پایه های اندیشه سیاسی اسلام نشان می دهد محوری مشترک مباحث آن را به یکدیگر مرتبط می سازد این محور مشترک موثر دانستن مبدا ربوبی در تمام مناسبات هستی است که حاقه های وصل این پایه ها به محور مبدا ربوبی دو عنصر (ایمان و عمل صالح) می باشد و این دو عنصر نیز مبتنی بر اراده و اختیار انسان می باشد. بر این چهار پایه و محور و حلقه های وصل است که سقف اندیشه سیاسی درباره مباحث جامعه و دولت معنی پیدا می نماید و چرایی تجویز هایی که در این باره صورت می گیرد روشن می شود. دولت و جامعه دو بستر مهم برای تحقق یک اندیشه در عمل می باشند. آنچه مبنای عمل است باید معطوف به هدایت الهی باشد. براین مبنا پذیرش انسان و اداره او برای قبول حکم خدا شرط لازم برای تحقق دولت و جامعه مورد نظر اندیشه سیاسی اسلام خواهد بود. پذیرش حکم خدا صرفا به معنی پذیرش افراد به عنوان عهده دارن حکم از جانب خداوند نمی باشد بلکه همراه آن پذیرش ساری . جاری شدن حکم خدا در تمام مناسبات فردی و اجتماعی نیز می باشد و پذیرش این مبنای نظری همراه با پذیرش چارچوب رفتاری نیز می باشد . به علاوه اینکه با توجه به سنن و قوانینی که بر هستی جاری است بر رفتار و عمل آثاری مترتب بود که این آثار متناسب با آن رفتار است. بر اعمال سوء و بر ایمان و عمل صالح که حکم خدا ست حیات مترتب خواهد بود. قرآن تاکید دارد آنچه مبنای عمل از سوی خداوند تعیین شده است چون از مبدا ربوبی و آفریدگار انسان وضع شده است منطق با فطرت استعداد و ظرفیت و توانایی انسان هاست از این رو این قوانین سازگارترین قوانین با ساختار و شاکله انسانی است.

امام صادق(ع) در طلیعه حرکت و نهضت علمى اسلام، همزمان با انتقال خلافت، از سلسله بنی امیه به آل عباس، یکى از چهره هاى درخشان و مورد توجه و محل رجوع علماى اسلام بوده است. کاوش و بررسى ابعاد وجودى و علمى آن امام، بسیارى از حقایق پنهان، در کیفیت رشد و گسترش و شکل گیرى فرهنگ و علوم اسلامى را، روشن مى نماید. امام صادق(ع) در این حرکت عظیم در ابعاد مختلف علمی چون فقه، حدیث، کلام، تفسیر و علوم بشرى دیگر و... نقش داشته است. ایشان شاگردانی تربیت کرده است که در دانش هاى گوناگون تبحر داشته اند. از دیگر فعالیت هاى امام صادق(ع) مبارزات علمى ایشان با جریان ها و فرقه هاى مختلف که در جامعه اسلامى آن زمان در پى تساهل و تسامح بوده اند و از سوى حاکمیت وقت حمایت می شده اند.

قوم کُرد در طول تاریخ اسلامى خود از ابتدا تا به امروز در زمینه هاى مختلف ازجمله تفسیر قرآن تلاش هاى چشم گیرى داشته است و تفاسیر متعددى را با زبان هاى مختلف ازجمله عربى، کُردى، فارسى به جامعه اسلامى تقدیم کرده است. روند چنین امرى در عصر حاضر بیش از گذشته بوده است به طوری که مى توان در صدسال اخیر به بیش از 60 تفسیر کامل و ناقص که برخى به چاپ رسیده و برخى همچنان مخطوط هستند اشاره کرد. در این میان تفسیر سعید نورسى (ساکن کردستان ترکیه)، ملامحمد جلى زاده (از کردستان عراق) و استاد ناصر سبحانى (از کردستان ایران) هم از جهت منهج و هم بیان مطالب، بیش از همه جلب توجه می کنند.

در سال هاى اخیر انگشت اتهام به سوى اسلام و اسلام گرایان بوده تا آنان را عاملان خشونت و مسببان تروریسم جهانى بنامند. این در حالى است که روح اسلام با خشونت مخالف است و توصیه هاى فراوانى بر پرهیز از خشونت دارد. در این مقاله سعى شده دیدگاه اسلام را در خصوص تروریسم و خشونت بررسى کرده و دلایل و توجیهات برخى اسلام گرایان افراطى را براى اعمال غیرقابل قبول خود به چالش بکشد. نگارنده بر این باور است که باید روشنفکران و مبلغان دین اسلام در مقابل هجمه سیاه سازى چهره اسلام موضع گیری کرده و مانند همیشه با عزمى راسخ به تعیین مواضع اسلام میانه رو بپردازند این مقاله نیز بر همین مبنا و با نیتى خیرخواهانه به رشته تحریر درآمده است تا جهان بفهمد که اسلام نه تنها تروریست پرور نیست، بلکه خود قربانی ترور و تروریسم شده است. نمونه بارز آن ایران اسلامى است که چون حکومتى بر پایه باور راستین دینى است قربانی تروریسم شده است و شخصیتى هاى زیادى اعم از مذهبى و سیاسى را از دست داده است.

ادبیات فارسى، آیینه احساسات و عواطف پاک شاعرانى است که از سر ارادت و عشق به آستان معشوق، به سرودن شعر پرداخته اند به ویژه شعرایى که شمیم محبت اهل بیت(ع) مشام جانشان را نوازش داده و دل در گرو محبت آنان نهاده اند و شعر آیینی سروده اند. چنین شاعران بزرگوارى علاوه بر آن که اندیشه متعالى آنان در جریده عالم ثبت مى شود حلقه اتصال دوستداران اهل بیت(ع) به آیندگان مى شوند. یکى از عناصر فرهنگى که جزء مضامین اصلى سروده هاى شاعران قرار گرفته، قیام عاشورا و نهضت حسینى است. در این رهگذر فرهنگى، تنها شاعران شیعی مذهب به ابراز ارادت به حضرت اباعبدالله(ع) و نهضت ایشان نپرداخته اند بلکه شاعرانى از اهل سنت نیز، جانمایه شعر خویش را با ابراز ارادت به اهل بیت(ع) و عاشورا مزین ساخته اند. این مقاله درصدد است تا جلوه هایی از ارادت شاعران اهل سنت به قیام عاشورا و شخصیت والامقام حضرت حسین بن على(ع) را نشان دهد.

جهانى شدن در منطقه خاورمیانه با به چالش کشیدن هویت های ایدئولوژیک (حاکم) و تک گفتار، نیاز به هویت و معنا را تشدید کرده است. بنیادگرایى، یکى از پاسخ هایى است که به این نیاز داده شده است. آن ها با گزینش معنا و انحصارى کردن آن، انرژى خود را صرف به کار بستن معانى و ویژگى هاى برگزیده مى کنند. بازسازى معنا توسط گروه های بنیادگرا، با تکیه بر مفاهیم جمعى همچون مذهب، جهاد، شریعت، خانواده و اجتماع صورت مى پذیرد. این جماعت ها، هویت هایى را مى سازند که کارکردشان ایجاد انسجام و حمایت از افراد در برابر دنیاى به ظاهر خصمانه بیرونى است. بر این پایه به نظر مى رسد بتوان گسترش هویت بنیادگرا در خاورمیانه به خصوص عربستان، عراق و سوریه و در دنیاى نوین را برآیند شتابان جهانى شدن دانست.

این پایان نامه شامل دو بخش است. بخش اول که با نام سیری تحلیلی در تاریخ بنی امیه از تکون تا سقوط است به چهار فصل به نامهای 1- از تکون بنی امیه تا ظهور اسلام ، 2- از ظهور اسلام تا فتح مکه ، 3- از فتح مکه تا خلافت عثمان و 4- از خلافت عثمان تا قتل وی تقسیم می شود. بخش دوم نیز شامل شناخت شخصیت و سیاست معاویه و مواضع امیر مؤمنان علی(ع) در برابر فتنه معاویه است.

جهانى شدن، از نمادهاى بارز زندگى در چند دهه اخیر و هم چنین مهم ترین چالش جوامع و کشورها در هزاره سوم مى باشد. این پدیده که در اثر گسترش وسایل ارتباطى اعم از وسایل حمل و نقل و رسانه هاى ارتباط جمعى به وجود آمده، تمامى افراد، جوامع و فرهنگ ها را به یکدیگر پیوند داده و در این بین تأثیراتى را نیز بر آن ها داشته است که گروه القاعده نیز در این میان از این فرآیند تأثیراتى را گرفته است. القاعده نیز تشکیلات بین المللى نظامى و بنیادگرای اسلامی است که در دوران جنگ شوروى، توسط اسامه بن لادن در افغانستان و در شهر پیشاور تأسیس شد. این سازمان در قالب شبکه هاى نظامى گوناگون فراملى و به عنوان یک جنبش رادیکال اسلام سنى فعالیت مى کند که با آنچه که تأثیرات و دخالت هاى غیرمسلمانان بر دنیاى اسلام مى نامند، مبارزه کرده و براى گسترش اسلام در جهان فعالیت مى کنند. در واقع القاعده به مثابه جنبشی تروریستی ضد جهانى شدن در واکنش به سلطه آمریکا در سطح جهانى به ویژه کشورهاى مسلمان شکل گرفته است. به طور کلى نوشتار حاضر بر آن است تا با استفاده از روش کیفى-اسنادى، به این پرسش پاسخ دهد که چه رابطه اى بین فرآیند جهانى شدن و جنبش القاعده وجود دارد؟ در این راستا، فرضیه ما این است که بین فرآیند جهانى شدن و جنبش القاعده، یک رابطه مستقیم حکم فرماست؛ به گونه ای که جنبش القاعده از ابزارهایى که فرآیند جهانى شدن در بُعد فناورى هاى اطلاعاتى و ارتباطى و به ویژه نظامى در اختیار آن ها قرار داده، به بهترین نحو بهره برده است. از سویى دیگر نیز این جنبش سعى بر آن دارد تا نقش رهبرى ایالات متحده آمریکا را بر فرآیند جهانى شدن، کم رنگ جلوه دهد. در پایان نیز براى جمع آورى داده ها و اطلاعات موردنظر خود از منابع اسنادى، کتابخانه اى و اینترنتى استفاده خواهیم نمود.