جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مباحث مهم در عرفان عملی«مراقبه» است که مراحل سیر و سلوک سالک إلی الله در پرتو این مقوله‌ی مهم، پی‌ریزی می‌شود. از آنجا که یکی از محوری‌ترین تعالیم امام خمینی(س) مراقبه می‌باشد و آیت الله بهاری همدانی(ره) از عرفای معاصر نیز در مراسلات خویش بر این مطلب تأکید داشته‌اند، لذا این پایان نامه با هدف تبیین شباهت‌ها و تفاوتهای آرای امام خمینی(س)و آیت الله بهاری همدانی(ره) در باب مراقبه تدوین گردیده‌است. در پی یافتن پاسخ این سوال که چه تعریفی از مراقبه می‌توان ارائه داد و مراقبه چه ساحاتی از ساحات انسان را دربرمی‌گیرد، تعریف جامعی از مراقبه ارائه شده است و براساس برخی اشارات غیر صریح امام خمینی(س) و با استناد به برخی احادیث، به معنای موسَّع‌تری از مراقبه دست یافتیم که علاوه بر مراقبه در عرصه‌ی رفتار، مراقبه در ساحات صفات و عقاید را نیز شامل می‌شود. هم‌چنین مبانی معرفتی مراقبه و نظریه‌ی تشکیکی بودن مراقبه و مراتب متعدد آن تبیین گردیده است. در پاسخ به این سوال که مراقبه چه آثار و نتایجی دارد، حبّ و أنس، شرم و حیاء و کشف و شهود به عنوان آثار و نتایج قطعی آن، که مورد اتفاق نظر قدماءو عرفای معاصر بوده است، مطرح گردیده است و در تبیین عوامل حدوث و بقاءمراقبه و آفاتو موانع آن علاوه بر بررسی آثار قدماء، به مباحثی مانند تضرّع و توسل و غفلت و دنیا طلبی که در ادبیات عرفانیعرفا، مورد غفلت واقع شده است و امام خمینی(س) و آیت الله محمد بهاری همدانی به آن موضوعات توجّه داشته‌اند، پرداخته شده است.

چکیده: اهداف و ضرورت های تشکیل حکومت اسلامی یکی از مباحث مهم در طول تاریخ اسلام بوده است که همواره مورد توجه عالمان دین اسلام بوده است و در این زمینه عالمان بسیاری به نظریه پردازی پرداخته انداز جمله این عالمان دینی امام خمینی(ره) می باشد ایشان در تاریخ اسلام یکی از بزرگ ترین عالمان دینی است که از «حکومت اسلامی» و عملیاتی کردن آن سخن گفته است و تنها فقیه و مرجع تقلیدی است که در مرحله‌ی عمل توانسته است به اندیشه و اعتقاد خویش در گسترده ی وسیعی جامه‌ی تحقق بپوشاند .از دیدگاه فقهی امام خمینی (ره) (ضرورت اجرای احکامِ شرع) همان طور که تشکیل حکومت اسلامی را در زمان رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم ایجاب می نموده، دلیلی است بر لزوم ایجاد حکومت اسلامی و تشکیل آن در عصر حاضر.امام (ره) تشکیل حکومت اسلامی خصوصاً در عصر غیبت امام معصومراضروری و مقتضی می نماید، امام خمینی (ره)به سیره نبوی استناد نموده اند. دلایل ایشان عبارت اند از: سنت و رویّه پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم دلیل بر تشکیل حکومت است، زیرا؛اولاً: خود تشکیل حکومت داد و تاریخ گواهی می دهد که تشکیل حکومت داده، و به اجرای قوانین و برقراری نظامات اسلام پرداخته و به اداره جامعه برخاسته است: والی به اطراف می فرستاده، به قضاوت می نشسته، و قاضی نصب می فرمود، یا سفرایی به خارج و نزد روسای قبایل و پادشاهان روانه می کرده; معاهده و پیمان می بسته; جنگ را فرماندهی می کرده و خلاصه، احکام حکومتی را به جریان می انداخته است. ثانیاً: برای پس از خود به فرمان خدا تعیین (حاکم) کرده است. وقتی خداوند متعال برای جامعه پس از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم تعیین حاکم می کند، به این معناست که حکومت پس از رحلت رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم نیز لازم است. و چون رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم با وصیت خویش فرمان الهی را ابلاغ می نماید، ضرورت تشکیل حکومت را نیز می رساند.بنابراین در زمان غیبت امام دوازدهم (عج) احکام الهی نمی بایست معطل بماند و اجرا نشود، بلکه:امروز و همیشه وجود (ولی امر) (زمامدار اسلامی)، یعنی حاکمی که قیّم و برپا نگهدارنده نظم و قانون اسلام باشد، ضرورت دارد، وجود حاکمی که مانع تجاوزها و ستمگری ها و تعدی به حقوق دیگران باشد; امین و امانت دار و پاسدار خلق خدا باشد; هادی مردم به تعالیم و عقاید و احکام و نظامات اسلام باشد; و از بدعت هایی که دشمنان و ملحدان در دین و در قوانین و نظامات می گذارند جلوگیری کند.کلمات کلیدی: حکومت، غیبت، ولایت فقیه، امام خمینی

وصیت نامه سیاسی- الهی امام خمینی مجموعه مدوّنی از اصول عقیدتی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نظام اسلامی می باشد. تاکنون هیچ مطالعه منحصراً زبانشناختی ای روی این وصیت نامه انجام نشده است. بررسی پیش فرضی وصیت نامه امام از نقطه نظر انواع پیش فرض (وجودی، واژگانی، ساختاری، واقعیت پذیر، واقعیت ناپذیر، خلاف واقع) در همین راستا است.«پیش فرضها، باورها و عقاید گوینده هستند؛ گزاره هایی که هنگام ادا کردنشان، او صحتشان را مسلّم می داند، یا به نظر برسد که مسلّم دانسته است». در تحلیل پیش فرضی یک متن رویکرد خاصی وجود ندارد و تحلیل، صرفاً توصیفی و مبتنی بر مفاهیم است. با توجه به سوالات مطرح شده( که مربوط به انواع پیش فرض و میزان بسامد آنها هستند) این نتاج حاصل شد: 1- وجودی (501مورد) > 2- ساختاری (333مورد) > 3- واژگانی(239مورد) > 4- واقعیت پذیر (61مورد) > 5- خلاف واقع (20مورد) > 6- واقعیت ناپذیر (11مورد). محوری ترین اندیشه های امام که حاصل تحلیل پیش فرضی وصیت نامه ایشان است، عبارتند از: ضرورت بکارگیری آموزه های قرآنی در کنار احادیث و روایات معصومین در همه شئون از کشورداری گرفته تا زندگی فردی، جمع میان سیاست و دیانت، وحدت میان حوزه و دانشگاه، وحدت علم و دین، بقای دولت و هرحزب حاکم نتیجه توجه و عنایت به مستضعفین، تفکیک میان اسلام ناب محمدی(ص) و اسلام تحریف شده، هماهنگی میان ولایت مطلقه فقیه با حکومت مردمی یا دموکراسی.

با توجه به آیاتی که تفسیر و بررسی آنها گذشت دلالت هیچیک بر حرمت مدیریت زنان احراز نگردید آیه قوامون گرچه می توانست با دلالت التزامی، حرمت مدیریت های زنان را در سطوح کلان ثابت کند اما دارای سه مشکل جدی است اول آن که قیاس نظام خانواده با نظام اجتماع مع الفارق است استاد مطهری اجتماع منزلی را بر خلاف اجتماع مدنی می‏داند و این دو با یکدیگر از این لحاظ قابل مقایسه نیستند. اجتماع زن و مرد یک اجتماع طبیعی است نه قراردادی. قیاس دو اجتماع مدنی و خانوادگی با یکدیگر دلیل منطقی ندارد.دوم اینکه اگر ولایت مطلقه مردان درخانواده ثابت می شد قیاس اولویت هم ممکن بود درحالیکه این ولایت(اگر ثابت باشد) محدود به امور زناشویی است بنابر این تسری این ولایت محدود به اجتماع صحیح نخواهد بود. سوم آنکه بسیاری از پُست های کلان مدیریتی از سنخ ولایت نیستند تا مشمول آیه قرار گیرند بلکه از جنس وکالتند و یا دست کم ولایت بودن آنها محرز نیست. چهارم اینکه در واژه « قوامون» اختلاف نظر وجود دارد برخی آن را به معنای مراقبت ، مسئولیت می دانند نه سلطه و اختیار، یعنی مرد مسئول تامین نیازهای همسر خویش می باشد بر این اساس اصلاً مقوله ولایت مطرح نیست تا شما بخواهید عدم جواز آن را در سطوح کلان استنباط نمایید.اما آیه «امن ینشّأ فی الحلیه» صفات مذکور در آیه، ذاتی زنان نیست و عمومیت ندارد و شرایط فرهنگی، اجتماعی و محیط تربیتی در این زمینه موثر است.قرآن واقعیتی بر اساس محیط تربیتی بیان می‏کنداز تعبیر «یُنشّوُ» پیداست که قرآن منطقه تربیت را بیان می‏کند؛ زنانی که در چنان محیطی رشد می کنند طبیعتاً نمی توانند مسئولیت های سنگین اجتماعی را بردوش گیرند این مسئله در مورد مردان نیز صادق است مردانی که در زر و زیور رشد و نموّ کرده باشند و پختگی لازم را در حوادث و سختی های روزگار کسب نکرده باشند، نمی توانند عهده دار مسئولیت های سنگین اجتماعی شوند «و هو فی الخصام غیر مبین» دلیل دیگری بر این مدعاست زیرا در زمان مافراوانند زنانی که قدرت محاجه داشته و می توانند سخن خود را به خوبی تبیین کنند زنان وکیل شاهد بر این مدعا هستند.اما آیه ملکه سبا ، حرمت مدیریت زنان را ثابت نمی کند زیرا تعجب هُدهد نمی تواند دلیل بر مذمت باشد شاید تعجب وی به این دلیل باشد که تا آن زمان ، حکومت و مدیریت زنان سابقه نداشته است واثبات مذمومیت و حرمت بسیار بعید به نظر می رسد. ثانیاًخداوند درقرآن بلقیس را دوراندیش، عاقل، واقع‏نگر و پیرو و خواهان حق و حقیقت معرفی می‏کند. قرآن بیان می‏کند که وقتی بلقیس نامه حضرت سلیمان علیه‏السلام را دریافت کرد، از آن با احترام یاد نمود:«قَالَتْ یَا أَیُّهَا المَلَأُ إِنِّی أُلْقِیَ إِلَیَّ کِتَابٌ کَرِیمٌ» و سپس در مورد نوع برخورد با حضرت سلیمان علیه‏السلام، با بزرگان قوم خود مشورت کرد که این نشان‏دهنده حُسن تدبیر و شیوه صحیح مدیریت او بر کشورش است که برخلاف دیگر پادشاهان، مستبدانه و مغرورانه تصمیم‏گیری نکرد نمل/29 ثالثاً وقتی وی به دربار حضرت سلیمان علیه‏السلام آمد و شکوه و عظمت حکومت حق را مشاهده کرد و با دربار خود مقایسه نمود، حقیقت بر او روشن شد و متوجه گردید که قدرت او در مقابل قدرت خداوند ناچیز است، به سرعت ایمان آورد و از گذشته و افکار و عقاید خود، با تعبیر «ظلم بر نفس خود» یاد کرد.«قَالَتْ رَبِّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی وَ أَسْلَمْتُ مَعَ سُلَیْمَانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ» درنهایت پس از ایمان آوردن بلقیس،وی مدت ها ، بر قوم خود حکومت کرد. نمل/ 44اما آیه «وقَرنَ فى بیوتکنَّ» بر حرمت مدیریت زنان دلالت ندارد؛ زیرا اولاً، شأن نزول آیه خطاب به همسران پیامبر صلی‏الله‏علیه ‏و‏آله است و مخاطب آن عموم زنان نیستند و به فرض عمومیت, فرمانى ارشادى است نه الزامى. از این روى, هیچ فقیهى به مقتضاى ظاهر این آیه شریفه, فتوا به وجوب خانه نشینى و حرمت آمد و شد زنان در جامعه را نداده است.ثانیا ، همان‏گونه که از سبک و سیاق آیه مشخص است ـ صِرف عدم حضور در اجتماع مورد نظر آیه نیست، بلکه در این آیه، زنان رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله از ظاهر شدن در اجتماعات، بسان زنان عصر جاهلیت نهی شده‏اند و این دلالت نمی‏کند که اگر زنی همه شئونات شرعی و اخلاقی را رعایت کند از حضورش مانعی باشد.اما آیه« وللرّجال علیهِنّ درجه » با توجه به صدر آیه و نیز آیات قبل و بعد آن, به خوبى می توان دریافت که آیه ،طلاق و مسائل آن را بیان مى کند و در محدوده نظام خانواده به شوهران امتیاز داده است. دلالت این آیه می تواند ریاست شوهر بر همسر در خصوص روابط زوجیت باشد با این ترتیب نمی توانبر اساس آیات قرآن کریم، حرمت فقهی مدیریت زنان را به ویژه در سطوح کلان نظام از قبیل وزارت و ریاست بر قوای سه گانه احراز نمود هنگامی که حرمت ثابت نشد اصل بر جواز خواهد بود آری اگر این موضوع، ذیل ولایت زنان قرار می گرفت و شک در جواز مدیریت داشتیم، اصل عدم ولایت جاری می شد و برای جواز آن محتاج دلیل می شدیم اما به دلیل آنکه موضوع تحقیق ، مدیریت های در سطح کلان است که فارغ از ولایت می باشد، در صورت عدم اثبات حرمت، می توان ، جواز را نتیجه گرفت. بخش دوم ادله روایات است ، روایاتی که می تواند مانعی برای جواز مدیریت زنان محسوب شود مورد بررسی قرار می گیرد روایات هم به لحاظ سندی بررسی می شود و هم دلالت آن ها مورد کنکاش و تحلیل قرار می گیرد.این روایات در 8 دسته زیر قرار می گیرند:1.

آزادی اندیشه از جمله آزادی های ضروری در راستای رشد و کمال هرچه بیشتر بشریت است . متاسفانه، این روزهاتبلیغاتی علیه جمهوری اسلامی صورت می گیرد و این نظام مقدس را متهم به سلب آزادی، از جمله آزادی اندیشه می کنند. هدف ما از این تحقیق اثبات وجود آزادی اندیشه در دیدگاه و عقایدامام خمینی است وچون تحقیقاتی کهاز قبل در این زمینه صورت گرفته به طور کلی به مبحث آزاد اندیشی در آثار امام پرداخته شده و به آثار اصول فقه ایشان کمترین توجه شده ، بنابراین ما لازم دیدیم به تحقیق در زمینه آزاد اندیشی در دروس اصول فقه امام راحل بپردازیم چراکه عقل از منابع علم اصول فقه است و باید در این علم مباحثی مرتبط با مبانی آزاد اندیشی وجود داشته با شد . برای تحقق این امر به روش تحقیق توصیفی –تحلیلی روی آورده ایم و اطلاعات و داده های تحقیق را با روش کتابخانه ایگرد آوری کرده ایم . سوال اصلی تحقیق این است که آیا امام خمینی به عنوان مجتهدی مبارز و آزادی خواه در دروس اصول فقه خود برای عقل و اندیشه بشری آزادی و اختیار قائل است ؟ در نهایت به نتایجی می رسیم که از جمله آنها اثبات وجود آزادی اندیشه و حریت فکر درآثار اصول فقه امام خمینی است که ایشان همواره در دروس اصول خود به عقل و بنای عقلا اتکا و استناد می کردند ، برخلاف برخی از اصولین مانند مرحوم نایینی .

فطرت از مبنایی‌ترین و در عین حال پیچیده‌ترین موضوعات پژوهش‌های عرفانی و فلسفی است. به اعتقاد امام خمینی (س) سرشت همه افراد بشر بر فطرت الهی و عشق به کمال مطلق خلق شده و در این مورد هیچ تفاوتی میان افراد بشر وجود ندارد. فطرت انسان ذاتاً متمایل به خیر و سعادت است و از نقص و شر گریزان است. در واقع ایشان تمام فطریات انسان را براساس همین فطرت عشق به کمال مطلق تبیین و تفسیر و اثبات می‌کنند. نفس انسان در آغاز خلقت چیزی جز استعداد محض نیست و عاری از هرگونه فعلیت در صفات کمال و ضد آن می‌باشد و مهمترین عامل در رساندن انسان به سعادت و کمال مطلوب، حرکت براساس گرایش‌های فطری و فعلیت دادن به استعدادهای بالقوه فطری و تعدیل قوا و پاره کردن همه حجاب‌ها با قدم اراده و اختیار به تبع نور هدایت می‌باشد.

از قرن دوم هجری عده ای از مسلمانان، از ترس آلوده شدن به دنیا و گرفتاری در عذابهای اخروی دنیا را پلید پنداشته و تارک آن شدند و همین زهدورزی در ادامه حیات خود عرفان زاهدانه را شکل داد. اما از قرن پنجم، صوفیه از دل خواندن و باز خواندن آیات قرآن و ارائه تفسیر کاملا متفاوت از داستان خلقت انسان و کائنات، رویکرد خودرا به دنیا تغییر داده و آن را مجلای تمام اسماء و صفات الهی و بستر معاشقه انسان و خدا یافتند و به این ترتیب عرفان عاشقانه را شکل دادند.عارف زهد مشرب، شخص ریاضت کش گوشه گیری است، دچار خوف بی نهایت از خدا و عذاب آخرت، که فقط به تنزیه حق و صفات جلالی او توجه دارد اما عارف عاشق آن خوف بی نهایت را به عشق مبدل ساخته و به تنزیه و تشبیه باهم توجه دارد و در یک سیر استعلایی به سمت کمال لایتناهی است و البته می داند که فاصله بین او و أمر مطلق پرنشدنی است اما در راه فنای صفاتی امیدوارانه تلاش می کند و در این راه هم به وجوه جمالی و هم به وجوه جلالی خداوند نظر دارد.در میان عرفای اسلامی، بیش از همه مولانا جلال الدین رومی عشق را محور اصلی اندیشه های خود ساخته است. او به واقع پیامبر عاشقی است. مولوی بعد از دیدار با شمس تبریزی از عرفان زاهدانه به عرفان عاشقانه عبور کرد.امام خمینی(س) هم در آثار مکتوب عرفانی و در شیوه سلوک خویش به عنوان رهبر دینی و انقلابی کشورمان، بیرون از تنگنای خانقاه و زاویه و عافیت طلبی های زاهدانه به نوعی گذار از زهد به عشق را به نمایش می گذارد.

انسان کامل، انسان والایی است که با سیر و سلوک معنوی به نهایت کمال نایل شده ‌است. او مظهر تمام اسما و صفات الهی است که پروردگار در آینه‌ی وجود او خود را می‌نگرد و خلق نیز در آینه‌ی وجود شریف او خدا را می‌بینند. بدون تردید، موضوع انسان کامل، قدمتی به گستره‌ی آفرینش انسان دارد .تمامی انسان‌ها از ابتدای خلقت تا کنون به دنبال یک انسان تمام و ایده‌آل بوده‌اند که او را الگو ونمونه‌ی خود در راه رسیدن به کمال قرار دهند . هر گروهی با هر دین و مکتبی بنا بر خواست و استعدادشان هم نام‌هایی گوناگون بر آن نهاده‌اند. ولی دیدگاهی که در عرفان اسلامی در این باره مطرح است، نشان از اصالتی دیگرگونه دارد که بسیار کامل‌تر و ریشه‌ای‌تر از دیگر دیدگاه‌هاست. عارفان مسلمان فراوانی چه شیعی و چه سنّی در روزگار مختلف به این موضوع پرداخته‌اند که نشان از شناخت عمیقشان نسبت به معارف دینی-اسلامی بوده است. از این میان، نگارنده این موضوع را در آرای شیخ محمود شبستری وآثار عرفانی امام خمینی ? به عنوان یک عارف معاصر با هم مقایسه کرده و تأثیر‌پذیری این بزرگان را از پیشینیان آشکار گردانیده است. از مطالعه‌ی آثار این دو عارف برجسته این‌گونه استنباط می‌شود که این دو بزرگ عالم عرفان به واسطه‌ی تأثیر‌پذیری از مکتب ابن‌عربی در کلیّات، دیدگاه‌هایی بسیار نزدیک به هم دارند و اختلاف چندانی در دیدگاه آن‌ها مشاهده نمی‌گردد؛ ولی در بحث ولایت و ختم ولایت، بین این دو تفاوت‌های اساسی وجود دارد. که این امر هم به سبب مذهب تشیّع امام ? و سنّی بودن شیخ محمود شبستری است.

هدف از نوشتار حاضر بررسي مباني فقهي و حقوقي فتواي حضرت امام خميني(س) مبني بر جواز تغيير جنسيت مي باشد. در اين رساله پس از گذر از کليات که در بردارنده مسائلي مانند بيان مسأله، ضرورت و اهميت آن و پيشينه موضوع مي باشد به موضوع شناسيمسأله تغيير جنسيت و مسائل مربوط به هويت جنسي و اختلالات آن پرداخته شده است. در بخش حقوقي، رويه قضايي کشورها در اين زمينه مورد پژوهش قرار مي گيرد. در زمينه مشروعيت يا عدم مشروعيت تغيير جنسيت به ذکر ادله موافقين و مخالفين در اين زمينه پرداخته شده و نظرات هر گروه به طور مبسوط مورد بررسي قرار مي گيرد. در ادامه، اثر تغيير جنسيت بر امور مدني و جزايي اين افراد مانند عبادات، نکاح، مهريه، ولايت، عناوين خانوادگي، ارث و حدود و ديه مورد بررسي قرارگرفته و نظر حضرت امام خميني(ره) در هريک از اين موارد بيان شده است.به طور خلاصه مي توان گفت : تمام فقهاي شيعه قائل به جواز تعيين جنسيت در خنثاي فيزيکي هستند و مخالفي در اين زمينه وجود ندارد اما در مورد افراد ترانسکسوال(خنثاي رواني) نظرات از مشروعيت مطلق تا ممنوعيت مطلق متغير است و هر گروه نيز دلايلي براي اثبات نظر خود ارائه کرده اند. حضرت امام خميني(س) قائل به مشروعيت مطلق تغيير جنسيت مي باشند. از نظر اهل سنت عمل جراحي تغيير جنسيت تنها در خنثاي بدني و فيزيکي جايز است اما انجام آن در افراد ترانسکسوال حرام مي باشد. به طور کلي مي توان گفت چون علم پزشکي اين وضعيت را به عنوان يک بيماري تلقي نموده است و بنا بر سيره عقلا که مورد تاييد شارع و قانون گذار نيز مي باشد مبني بر اينکه هر بيماري حق دارد خود را معالجه نمايد مي توان چنين نتيجه گرفت که انجام عمل تغيير جنسيت در اين افراد في نفسه جايز است اما انجام آن در افراد عادي که علايم جنسي بدنشان با تمايلات روانيشان همخواني دارد به علت وارد شدن ضررهاي فراوان و غير قابل جبران روحي و جسمي جايز نمي باشد.

هدف اصلی این پژوهش توصیف گفتمان سیاسی جامعه مدرسین حوزه علمیه و نسبت‌سنجی آن با گفتمان سیاسی امام خمینی بر اساس نظریه تحلیل گفتمان می‌باشد. بدین منظور سئوال اصلی این رساله چیستی گفتمان سیاسی جامعه مدرسین در دهه شصت و چگونگی نسبت آن با گفتمان سیاسی امام خمینی است.برای پاسخ به سئوال فوق ابتدا به گونه‌شناسی گفتمانهای موجود در سپهر سیاسی دهه شصت ایران و تعیین جایگاه گفتمان جامعه مدرسین در میانآنها پرداخته شده‌است.پس از آن بر اساس چارچوب نظری بحث شده، مولفه‌های گفتمان سیاسی امام خمینی، دال مرکزی این گفتمان و دالهای شناور آن تبیین گردید. بر اساس یافته‌های این پژوهش حکومت ولایی دال مرکزی گفتمان امام خمینی می‌باشد که نظریه ولایت فقیه با مشروعیت الهی و پیوند وثیق دین با سیاست از مولفه‌هایی هستند که دال مرکزی این گفتمان را تقویت می‌کند.در فصل نهایی با استفاده از بیانیه‌های جامعه مدرسین دال مرکزی این گفتمان تبیین شده و یک نسبت‌سنجی میان دال مرکزی و دالهای شناور گفتمان جامعه مدرسین با دالهای گفتمان سیاسی امام خمینی صورت گرفته‌است. در نهایت خروجی این رساله منتج به این نظر شد که بین این دو گفتمان شباهتهای زیادی وجود دارد و در واقع گفتمان سیاسی جامعه مدرسین همواره مروج و موید گفتمان سیاسی امام خمینی است، با این وجود در حوزه اختیارات ولی فقیه و میزان اختیارات دولت اسلامی و همچنین مالکیت خصوصی و ...دارای اختلاف نظر می‌باشند که این اختلاف ناشی از اختلاف در مبانی فقهی است واین مساله خود نشانگر باز بودن باب اجتهاد در فقه سیاسی شیعه است.