جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه الگوی نظام حکومتی اسلام، در پرتو اصل ولایت فقیه در جهان بشری عموماً ودر عالم سیاست خصوصاً شکل گرفته واین اصل نشانی کامل از استقلال، آزادی و پویایی اندیشه حکومتی اسلام را در خود دارد فلذا شایسته است که امت بزرگ اسلام،ماهیت آن را به دقت و درستی بیابند. غالب مسلمانان معتقدند که در زمان حضور پیامبر(ص)، خداوند حق حاکمیت و ولایت را به پیامبر(ص) واگذار کرده است و لیکن اختلاف عمده بر سر منبع یا منابع مشروعیت حکومت پس از پیامبر(ص) می‏باشد. بطوری که این موضوع باعث انشعاب در اسلام و پیدایش دو گروه شیعه و سنی در تاریخ اسلام شد.در این پایان نامه، بررسي عمده روي دیدگاه برخی فقهای معاصرشیعه البته باتوجه به شرایط سیاسی اجتماعی زمان ونگرشی به فتاوای برخی از فقها و علمای عامه مخصوصا قاضی ماوردی در باب مشروعیت حکومت و ولایت فقیه می باشدبا توجه به مطالب مطرح شده در این پایان نامه که به روش توصیفی و بررسی اسنادکتابخانه ای جمع آوری شده حاصل یافته های این پایان نامه این است که در مذهب شیعه اغلب فقهاء، قائل به ولایت عامه انتصابی فقیه شده اند و در مکتب اهل سنتهرچند عنوان ولایت فقیه را در کتابهاى فقهى خود نیاورده اند، ولى در بحث امامت و حکومت، برخى از عالمان اهل سنّت، شرائطى را همانند شرایطى که در کتابهاى فقهى شیعه، براى ولیّ فقیه آمده است، براى حاکم ذکر کرده اند.

در متون دینی، در خصوص رحمت الهی و بروز آن در روز قیامت بیان‌های بسیاری وجود دارد؛ گونه‌های رحمت، مواقف بروز رحمت الهی، مشمولان و محرومان از آن از جمله موضوعاتی است که در این پایان‌ نامه بدان پرداخته شده است.خداوند به صفت رحمت خود، به موجودات هستی عنایت فرمود و در این میان انسان را آفرید و به او قدرت و اختیار بخشید تا با اعمال خود در دنیا که بازار جمع‌آوری موجبات رحمت الهی است، خود را به رحمت بی‌منتهای الهی و استقرار در آن موفق بدارد. قیامت جلوه‌گاه این رحمت الهی است و هر کس هر اندازه، موجبات رحمت الهی را کسب کرده باشد، به رحمت خداوند نائل می‌شود.گونه‌های بروز رحمت خداوند در روز قیامت، مغفرت، عفو و فضل الهی است. مغفرت الهی، پوشاندن و پاک کردن گناه است. عفو الهی، درگذشتن از گناه و از بین بردن اثر گناه و عقوبت است. فضل الهی، احسان و لطفی است که خداوند به انسان‌ها ارزانی می‌دارد. خداوند از انسان‌ها می‌خواهد علاوه بر سعی و تلاش در دنیا، رحمت‌ را از خداوند درخواست کنند.رحمت الهی در مواقف قیامت از جمله در موقف حساب، میزان، صراط، حوض و اعراف جلوه‌گری دارد. خروج برخی از آتش بعد ازمدتی عذاب کشیدن هم، از جلوه‌های دیگر رحمت الهی در قیامت است. اگرچه در داخل جهنم هم رحمت خداوند شامل برخی افراد می‌شود. شفاعت هم از جمله جلوه‌های تام و تمام رحمت الهی در قیامت است، رحمتی که به واسط? شافعان به بندگان می‌رسد. بهشت و نعمت‌های آن نیز، رحمت کامل خداوندی برای مومنان شایسته است.حسن ظن به خدا و باور صحیح داشتن به خداوند که موجب خوف و رجای واقعی به خداوند می‌شود، مهربانی به انسان‌ها، شیعه بودن و ... از جمله موجبات اصلی رحمت الهی است و نا‌امیدی از رحمت الهی، نداشتن رحمت نسبت به انسان‌ها، بغض و کینه نسبت به اهل بیت (علیهم السلام) و ... از جمله موجبات دوری از رحمت الهی است.رحمت الهی در دنیا و قیامت بسیار گسترده است. رحمت گسترد? خداوند شامل کسانی می‌شود که خود را در گستردگی آن قرار دهند و برای رسیدن به آن، تلاش کنند و هر قدر بیشتر طلب کرده، تلاش کنند، به همان میزان به رحمت الهی نائل می‌شوند.بیان و توجه به گستردگی رحمت الهی در قیامت، علاوه بر اصلاح باور و رویکرد نسبت به عقایدِ راستین، موجب امید و رجای واقعی نسبت به رحمت الهی و حسن ظن به خدا و ایجاد تعادل در امر خوف و رجا می‌شود.این تحقیق به صورت کتابخانه‌ای در آیات قرآن، روایات، کتب معادی، حدیثی و تفسیری شیعه انجام شده است و به حوز? روایات اهل سنت ورودی صورت نگرفته است. در این پایان نامه تلاش شده است تا به عنوان اولین تحقیق به صورت خاص در زمین? رحمت الهی در قیامت، جوانب مختلف این مسأله را مورد بررسی قرار داده باشد.

حکومت میراث نبوت وبخشی ازمسئولیت امام است که دست بشرازاعطای آن به کسی کوتاه است وهدف آن تحقق برنامه های دینی، برقراری عدالت اجتماعی ،تربیت نفوس وهدایت مردم به سوی خداست.زمانی که پس ازقتل عثمان مردم با امیرمومنان علی علیه السلام بیعت کردند ،امام عهده دارحکومتی شد که زمینه های فرهنگی فراوانی برای بروزموانع ،پیش روی حضرت فراهم شده بود که موجب دور شدن جامعه از پیامبراسلام صلی الله علیه وآله وامام علیه السلام شده بود.ازجمله این چالش ها ، ثروت حاصل ازغنائم بود.سئوالات این پژوهش اجمالا بدین شرح اند: عملکرد خلفای پیش از امام علیه السلام درایجاد موانع؛موانعی که خود امام علیه السلام با عمل به قرآن وسیره ی پیامبر اسلام صلی الله علیه واله ایجاد کرد؟ورفتارمردم وعدم پایداری آنان ،سبب بروز چه موانعی شد؟این پژوهش به شیوه ی کتابخانه ای ،اجمالا به این نتایج رسیده است :اولا : امام علی علیه السلام بهرغم تمام چالش هاوموانع ،باعنایت حق و کمک یاران خود، خسته وناتوان نشدو تا آخرین لحظات عمر شریف خود دست ازمقابله بادشمن وهدایت وتربیت مردم برنداشت.ثانیا :امام علیه السلام ،طبق نصوص قرآنی وسیره ی پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و به شیوه ی مکتبی رفتار کردوهمین امر، برخی موانع جدید را پدیدآورد.ثالثا :حضرت علی علیه السلام برای از میان بردن موانع پیشین تحولی اساسی وانقلاب بزرگی ایجاد کرد.رابعا :به رغم عدم پایداری مردم ،بایسته این بود که آنان کاملا از امام علیه السلام اطاعت می کردند که نکردند.خامسا : آن چه در حکومت حضرت امیر مومنان علی علیه السلام رخداد برای زمان ما نیز کاملا الهام بخش و عبرت آموز است .

صفوه‌الصفای ابن بزاز اردبیلی یکی از مهمترین اسناد تاریخ عرفان ایرانی و سرشار از اطلاعات ارزشمند درباره‌ی حیات عرفانی شمال غرب ایران است. این اثر مشتمل بر شرح حال زندگی شیخ صفی‌الدین اردبیلی، جد اعلای سلاطین صفوی است.با توجه به جایگاه و اهمیَت صفوه‌الصفا در معرفی و شناخت شیخ صفی‌الدین اردبیلی، این پژوهش در صدد است به بررسی محتوایی این کتاب، از جنبه‌های عرفان، کارکرد قرآن و حدیث و ابیات عرفانی و اخلاق صوفیه بپردازد. این پژوهش در پنج فصل تدوین شده است: فصل اول، شامل چهارچوب پژوهش است. در فصل دوم، به تعاریف و کلیات پژوهش پرداخته شده است. در فصل سوم، عرفان صفوه‌الصفا، که شامل مقامات و احوال، استحسانات، اصطلاحات عرفانی بویژه کرامات -که اصلی‌ترین محتوای این کتاب است-و جغرافیای طریقت شیخ صفی بررسی شده است. فصل چهارم، کارکرد قرآن و حدیث و ابیات عرفانی را در سه بخش تفسیر آیات، احادیث و ابیات عرفانی در برمی‌گیرد. در فصل پنجم اخلاق صوفیه، مشتمل بر اخلاق با خداوند متعال، اخلاق فردی، اجتماعی و مباحث دیگر اخلاقی صوفیه بررسی شده است.حاصل سخن اینکه، تعاریف این کتاب بیشتر نزدیک به تعاریف عرفان کشف و شهودی بویژه رساله‌ی قشیریه است اما در تعریف مراقبه با پیشینیان تفاوتی مشهود است. همچنین در تعریف فقر بیشتر به معنای فقر از قرن هفتم به بعد عنایت داشته؛ یعنی فقر به معنی عدم املاک و قطع دلبستگی به دنیا نیست بلکه به معنای فنا است. بیشترین کرامات در این کتاب اشراف بر ضمایر و خواطر است. کارکرد تفسیر قرآن در صفوه‌الصفا با توجه به تفاسیر اهل سنت است و معانی آیات با نکات عرفانی آمیخته شده است. در کارکرد حدیث، گرچه تنوع برداشت از آیات قرآنی را ندارد اما به کاربرد اهل سنت از احادیث، نزدیکتر است و بیشتر منابع شیخ صفی در این باره از صحاح سته‌ی اهل سنت است. در تفسیر ابیات عرفانی، شیخ صفی الفت خاصی با آثار عطار داشته و مباحث محوری تفسیرهای وی بر اشعار عرفانی درباره‌ی روح، دل و تقابل عقل و عشق است. شیخ صفی در اخلاق با خداوند متعال بر انجام همپای فرایض و نوافل پافشاری کرده است. همچنین ذکر، از ارکان تصوف شیخ صفی محسوب می‌شود. وی در اخلاق فردی نیز به مهار نفس و طهارت باطن و تزکیه‌ی قلب از طریق نگهداشت جوارح تأکید داشت و در اخلاق اجتماعی خانواده‌ای موفق داشته و خانواده و مردم را به علت اهتمام به امور اخروی ترک نکرده است؛ بلکه مشارکت اجتماعی و کسب و کار، شیوه‌ی زندگی او بوده است. همچنان که ویژگی عرفان قرن هشتم است وی هم وضع اقتصادی خوبی داشته و هم با امیران و پادشاهان و ایلخانان روابط مسالمت آمیزی داشته است. در بخش مباحث دیگر اخلاقی؛ از اتصاف شیخ صفی به شرایط شیخی برای هدایت مریدان و حقوق مرید و مراد سخن رفته است.

مساله صبر در فرهنگ اسلامی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در این پژوهش پس از بررسی مفهوم صبر از نظر لغوی واصطلاحی و رابطه آن با مولفه هایی چون ایمان، استقامت وحلم وهمچنین جایگاه آن از منظر آیات وروایات در زندگی پیامبران:، تلاش شده تا ضمن بررسی آیات امر به صبر پیامبر اکرم(ص)، به مواطن صبر ایشان به عنوان بهترین الگوی انسانهاپرداخته شود.این مواطن را می‌توان به صبر برای پروردگار، صبر به خاطر تحقق وعده الهی، صبر پیامبران اولواالعزم:، صبر جمیل و صبر برحکم خدا (که خود شامل: صبر برعبادات، صبر برهمنشینی با مومنان، صبر بر اذیت و آزار کفار و منافقان و صبر بر حکم نهایی خداوند می‌شود)، تقسیم نمود. اما آنچه در این پایان نامه به آن رسیده‌ایم این است که اکثر این آیات، دستور به صبر پیامبر گرامی اسلام(ص) از نظر تأویلی در راستای یک هدف و به منظور صبر در راه ولایت حضرت علی(ع) به‌ ایشان نازل شده است که ‌این وجه مشترک همه‌ آیات می‌باشد.کلید واژه: صبر، مواطن، پیامبر اکرم(ص)، ولایت، علی(ع).

چکیدهآموزش عمری به درازای عمر جامعه بشری دارد و انسان‌ها برای انتقال تجربیات و اندوخته‌های معرفتی خود به دیگران نیاز به آموزش داشته‌اند، به همین دلیل، با روش‌های اشاره، نقاشی، گفتار و نوشتار به آموزش می‌پرداخته‌اند، جوامع و دولت‌های متمدن دارای روش‌های آموزشی مخصوص خود بوده‌اند که تقریباً از سیستم یکسانی برخوردار بوده‌اند.در میان جوامع بشری، پیامبران به ویژه پیامبر اسلام به عنوان آموزگاران الهی دارای اهمیت خاصی هستند. به همین دلیل، بررسی سیره و روش آموزشی ایشان مفید و ضروری می‌نماید. موضوع این اصلی این پژوهش «بررسی سیره آموزشی پیامبر اسلام(ص)» می‌باشد.سوال اصلی که در این باره مطرح شده این است که آموزش در سیر رسول خدا(ص) چه جایگاهی داشته و سیره آموزشی آن حضرت دارای چه ویژگی‌های است؟ فرضیه پیشنهادی ما این است که حضرت محمد(ص) به عنوان پیامبر الهی و خاتم آنان اهتمام گسترده به امور آموزش داشته و سیره آموزشی ایشان دارای اهداف، شیوه و قلمرو ویژه بوده است. برای پاسخ به این پرسش؛ پژوهش حاضر در چهار فصل به بحث پرداخته است: فصل اول: جایگاه و تاریخچه آموزش در تمدن‌ها و ادیان گذشته. در این فصل آموزش در تمدن‌های چین، هند، ایران، یونان، روم، مصر و عربستان عصر جاهلی و در ادیان (زرتشت، یهود، مسیحیت و قرآن) پرداخته است. در فصل دوم جایگاه علم، معلم و متعلم و نیز اهداف آموزشی پیامبر(ص) بررسی گردیده است. در فصل سوم روش‌ها و قالب‌های آموزشی در سیره پیامبر(ص) مطرح گردیده است و در نهایت در فصل چهارم گستره و قلمرو آموزش‌ پیامبر(ص) و تجهیزات آموزشی ایشان مورد بحث قرار گرفته است. و در پایان چنین استنباط می‌گردد که پیامبر(ص) دارای سیره آموزشی خاصی بوده ضمن اهمیت دادن به آموزش از اهداف، روش و چارچوب برخوردار بوده است و آموزش‌های او دارای گستره وسیع بوده و از تجهیزات آموزشی نیز بهره برده‌اند. واژگان کلیدی: سیره، پیامبر اسلام، آموزش، تمدن، روش‌، مخاطبان، تاریخچه آموزش و...

چکیدهخداوند فطرت انسان را به صورت زوج خلق کرده است و تکامل دهنده انسان را از نفس خود وی آفریده است (و خلق منها زوجها؛ نساء / 1). چون انسان موجودی اجتماعی است؛ قرآن کریم در آیات فراوانی دستورات کامل و جامعی را برای نظام خانواد? مسلمان قرار داده است. در ضمن این دستورات _ چون هر اجتماعی به رهبر و مسئولی نیازمند است_ مرد را سرپرست خانواده قرار داده است، که در قرآن در آیه 34 سور? نساء با عبارت «الرجال قوامون علی النساء» از آن تعبیر شده است. قرآن در این آیه در مقام بیان برتری مرد بر زن نیست؛ بلکه در مقام بیان گزارش یا تحکیم قانونِ زندگی زناشویی، که در نهایت یکی باید عهده‌دار مسئولیت و مدیریت آن را به عهده گیرد، از قوامیت مرد سخن می‌گوید و در خانواده به عنوان یک واحد اجتماعی، نقش و وظیف? هر یک از زوجین را جداگانه بیان می‌کند؛ و اختصاص سرپرستی و مدیریت به مرد در محیط خانواده را، به منزل? نقص و عجز زن نمی‌داند. چنان‌چه اسباب قوامیت را موهبتی الهی و انفاق زوج توسط زوجه معرفی می‌کند. نظر مذاهب اربعه بر این است که قوامیت مرد در حوز? شرایط و وظایفی محصور و محدود شده است؛ بنابراین زوج نباید از چهارچوب حکم خدا و اصل معروف نسبت به زوجه خارج شود؛ زوجه نیز در خارج از حکم خدا، مجبور به اطاعت زوج نیست. با تأکید می‌توان گفت که قوامیت مرد باید مورد رضایت زوجه بوده و آن را نوعی مصلحت در حیات زوجیت بداند.واقعیتی که مردم امروز نسبت به آن تصور نادرستی دارند، قوامیت مردان و چگونگی به کارگیری آن می‌باشد که در بخشی از آی?34 سور? نساء (الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ) آمده است. نوشتار حاضر قوامیت دینی را که در قرآن آمده است غیر از قوامیت عرفی دانسته و از آن به سرپرستی، اصلاح و حمایت زوجه تعبیر کرده است.واژگان کلیدی: سرپرستی، قوامیت، مذاهب اربعه اهل سنت، مردان و زنان

رفتار مودبانه‌ی انسان‌ها درتمام جوامع بشری بروز و ظهورجدی دارد و گستره ادب بهوسعترفتار تمام اقشار و گروه‌های بشری است.در رفتار، کردار و نوشته‌های انسانها ادب که همان « ظرافت در عمل است» بار یافته و توانسته است زیبائی خاصیبه اعمال انسان‌ها بدهد. هر که از این سرمایه عظیم بهره‌ای برده باشد نام او به نیکی برده می‌شود و هرکس از آن بی‌بهره باشد خسران عظیمی نصیبش شده است. تأثیر ادب بر افراد، خانواده و جامعه فوق‌العاده مهم است. اگر عناصر جامعه به این سرمایه بزرگ مجهز شود آن جامعه مدینه فاضله خواهد شد. پژوهش درپایان نامه ی حاضر براین اصل مبتنی است که خداوندانسان راخلق نموده تا به مقام خلافت وجا نشینی اوبرسدواسباب رسیدن به این مقام را برای بشرفراهم نموده که یکی ازاین وسایط ارائه ی الگوهای رفتاری یعنی انبیا واوصیا است، لذا برآن است تا علاوه برتبیین جایگاه ادب ازحیث لغت وگستره ی آن دررفتارهای اجتماعی به میزان تاثیر رعایت آن در تربیت فرد، خانواده واجتماعپرداخته ودرپایان الگوی بارز بشری ازنگاه قرآن را معرفی نماید. براین اساس فرضیه های تحقیق چنین تنظیم گردیده است :1-

در فقه اسلامی بیع کالی به کالی یا بیع نسیه به نسیه باطل و بر بطلان آن ادعای اجماع شده است؛ ولی ایننوع بیع با انواع واقسام خود در زندگی مردم رایج و شایع است مخصوصاً که غالب معاملات بین‌المللی به این شکل انجام می‌شود و کشورهای مسلمان نیز در معاملات خود از قواعد و قوانین بین‌المللی تبعیت می‌کنند.از طرف دیگر نیز در قانون کشورهای اسلامی هیچ ماده‌ای به بیع کالی به کالی اختصاص داده نشده و حتی در مواد دیگر به آن اشاره نشده است. بر این اساس، این شبهه پیش می‌آید که ممکن است قانون‌گذار به دلیل ضرورت از این حکم اجماعی عدول کرده است. اما این احتمال نیز وجود دارد که مفهوم بیع کالی به کالی به خوبی تبیین نشده باشد. پس ضروری است تا با جستجو در منابع فقهی ابتدا دلیل این حکم و سپس مفهوم دقیق بیع کالی به کالی با ارکان و شرایط آن به خوبی روشن شود. با بررسی مساله این نتیجه به دست می‌آید که تنها دلیل بر باطل بودن بیع کالی به کالی روایتی است که از بیع دین به دین نهی می‌کند بنابراین منظور فقها از کالی به کالی همان دین به دین است؛اما اختلاف نظرها در مفهوم دین است که آیا این مفهوم فقط شامل مواردی می‌شود که ثمن و مثمن هر دو قبل از عقد به صورت دین و کلی در ذمه هستند و یا جایی که ثمن و مثمن نسیه بوده و بعد از عقد به صورت دین بر ذمه‌ی معامله‌کنندگان ثابت می‌شوند را نیز در برمی‌گیرد.از آن‌جا که همه‌ی الفاظ در فعلیت عناوینشان ظهور دارند به نظر می‌رسد که نهی از بیع دین به دین تنها مورد اول را شامل می‌شود. اجماع مورد ادعا نیز اولا مدرکی و غیرمعتبر است؛ ثانیا اجماع تنها بر بطلان بیع دین به دین است نه کالی به کالی. بنابراین اگر کالی به کالی و دین به دین را در یک معنا و مفهوم به کار ببریم بطلان بیع کالی به کالی مشروط به این است که ثمن و مثمن هر دو قبل از عقد، دین باشند اما اگر کالی به کالی و دین به دین را از یکدیگر متمایز بدانیم نه تنها بر بطلان بیع کالی به کالی دلیلی وجود ندارد؛ بلکه با استدلال به اصل صحت که مستند به عموماتی از قرآن و سنت است به نظر می‌رسد می‌توان آن را صحیح دانست. به علاوه بر خلاف نظر اهل سنت که هر معامله‌ی کالی به کالی را در قالب هر نوع عقدی باطل می‌دانند فقهای امامیه با وجود اختلاف نظرهایی که در مفهوم دین به دیندارند، کالی به کالی را تنها در قالب عقد بیع با شرایط خاص باطل می‌دانند و بر اساس قول مشهور ایشان، انجام این نوع معامله در قالب عقد صلح، صحیح و جایز است.

ولایت ،امرپسندیده ای است که از طرف شارع مقدس برای پدر و جد پدری در نظر گرفته شده است وتا زمانی که افراد محجور تحت سرپرستی او، به سن بلوغ ورشد نرسیده باشند همچنان ادامه دارد و تمام جنبه ها وشوون زندگی آنهارا در بر می گیرد.دراین پایان نامه به بررسیتطبیقی ماهیت مصلحت درتصرفاتی که از سوی ولی قهری در اداره امور مولّی علیه صورت می گیرد ، می پردازیم . با توجه به اغلب تعاریف ارائه شده از سوع فقها ، مصلحت همان «جلب منفعت یا دفع مضرت» می باشد که در واقع این تعریف ، حقیقت و ماهیت مصلحت را تشکیل می دهد.مصلحت در متون فقهی با تعابیری همچون منفعت ، غبطه ، صلاح ، حظ ونظر به کار رفته است.در مورد اقسام وشرایط ولی قهری ومحجورین تحت حمایت او در بین مذاهب خمسه اختلافاتی وجود دارد . یکی از مهم ترین اختلافات فقهی ، رعایت مصلحت یا عدم مفسده در تصرفات ولی قهری است . مسأله مورد نظر در بین فقیهان امامیه نیز با اختلاف مواجه است . با بررسی و تحلیل اقوال مختلف فقهی در می یابیم که شرط صحت تصرفات ولی قهری ، رعایت مصلحت است اگرچه مشهور فقها ، عدم وجود مفسده وضرر از سوی پدر و جد پدری را کافی می دانند اما در زمینه تصرفات وصی وحاکم ، اکثر فقها وجود مصلحت را شرط ضروری می دانند . در مذاهب چهارگانه اهل سنت نیز برخی از فقها با استناد به آیه سی وچهار سوره اسری قائل به رعایت مصلحت در تصرفات اولیای شرعی هستند . در این تحقیق همچنین به برخی از مصادیق تصرفات ولی قهری دز مذاهب پنجگانه اشاره شده است .