جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عنوان این پایان نامه، نقد و بررسی روایات فضایل خلفای سه‌گانه در صحیح مسلم (باب فضایل) با تأکید بر دیدگاه علامه عسکری(‌ره) است که شامل پنج فصل می باشد.فصل اول، شامل دو بخش است که بخش اول کلیات تحقیق و بخش دوم آن به ادبیات تحقیق اختصاص داده شده است که به مهمترین واژگان کلیدی در متن می پردازد.فصل دوم، با عنوان علل و انگیزه‌های جعل فضایل که به بررسی انگیزه های مختلف در جعل فضایل از صدر اسلام تاکنون پرداخته شده است که می توان به مهمترین انگیزه ها از جمله: انگیزه سیاسی، ‌انگیزه فرهنگی، انگیزه مالی و دنیوی و انگیزه خیرخواهانه اشاره کرد.فصل سوم، با عنوان نقد و بررسی روایات فضایل ابوبکر که به بررسی سندی و دلالی تمام روایات پرداخته شده است.فصل چهارم، با عنوان نقد و بررسی روایات فضایل عمر بن خطابکه به جرح و تعدیل راویان حدیث و بررسی محتوایی حدیث پرداخته شده است.فصل پنجم، با عنوان نقد و بررسی روایات فضایل عثمان که به بررسی سندی و دلالی روایات پرداخته شده است.با توجه به اهمیت کتاب «صحیح مسلم» که بعد از قرآن، برای اهل سنت یکی از کتب معتبر می باشد، در این پژوهش سعی شده است با روش توصیفی- تحلیلی، احادیث روایات فضایل خلفای سه گانه در بوته‌ی نقد و واکاوی قرار گیرد، که مسلم در مدح و ستایش خلفای سه گانه: ابوبکر، عمر بن خطاب و عثمان گردآورده است. بررسی این احادیث دیدگاهی نسبتاً جامع نسبت به صحت و سقم و کیفیت احادیث «صحیح مسلم» به دست خواهد داد. با پژوهش صورت گرفته تمامی سلسله اسنادی که مسلم، حدیث را بدان طرق نقل کرده از لحاظ علم رجال و بررسی دلالی روایات از جهت علم فقه الحدیث به صورت مفصل بحث شده است.

حقانیت امیرمومنان و شیوه‌ی رفتاری ایشان پس از پیامبر با خلفائی که حق خلافت را غصب کرده بودند این شبهه را پدید می آورد که چرا علی × در پی احقاق حق خود برنیامد. و چگونه به خلافت خلفاء تن در داد و حتی با آنان همکاری کرد. در پژوهش حاضر با گردآوری سخنان امیرمومنان و بررسی موقعیت تاریخی عصر پس از پیامبر|، موانعی شناسایی شده است که وجود آن‌ها مانع احقاق حق علی × شد و امیرمومنان بهترین روش را در رویارویی با خلفاء برگزید به گونه‌ای که همان مردم پس از25 سال با اصرار خلافت را به علی × بازگرداندند. موانع سیاسی استخراج شده که پیش روی امیرمومنان قرار گرفته‌اند عبارتند از:کینه جویی عرب، اعتقاد به جمع ناپذیری نبوت و خلافت در یک خاندان، دشمنی قریش، قبیله گرایی، حزب گرایی، سرعت عمل گردانندگان سقیفه و موانع فرهنگی: فرهنگ شیخوخیت، فرهنگ جاهلی، احساس خود باختگی و موانع اجتماعی: شبهه افکنی سردمداران سقیفه، ناپایداری مردم، اختلاف و فروپاشی مسلمانان، روحیه‌ی متزلزل دینی، نداشتن پایگاه اجتماعی همگی مانع از احقاق حق سریع شدند. در این مدت امیرمومنان به اصول ویژه‌ای مانند: اصل وحدت، اصل صبر و استقامت، اصل عدم انظلام و اصل اعتدال پای بند بود و برای رسیدن به حقانیت خویش از روش‌های گفتاری مانند: معرفی شخصیت حقوقی خویش، استدلال و احتجاج، دعوت خصوصی از مردم، اعتراضات علنی، رویارویی ویژه با توطئه سقیفه بهره‌مند شد و در رفتار نیز به این روش‌ها: همکاری با خلفاء، مشاوره دادن به خلفاء، و انتقاد از خلفاء دست یازید.و سرانجام دستاورد علی× از این رویارویی پذیرش حقانیت از سوی همه‌ی مردم با اصرار بود.

یکی از نیک‌بختی‌های انسان‌های سده‌ی اخیر این بود که شاهد شکل‌گیری موج مواج بیداری دینی در سراسر دنیا بودیم؛ به ویژه در جهان اسلام و آن هم در منطقه‌ی خاورمیانه که برای ما ایرانیان این مسئله دو چندان اهمیت دارد. زیرا ما شاهد اولین موج برانگیزاننده بیداری اسلامی بودیم که به یکی از مهمترین انقلاب‌های جهان منتهی شد و عظمت و شکوهش دنیا را به حیرت و تحیر واداشت که در سایه ایدئولوژی شیعی و نظریه امامت و مهدویت شکل گرفت.دامنه‌ی این رویداد شگفت‌انگیز آنقدر گسترده بود که نظریه‌پردازان گوناگون در سراسر گیتی در پی چون و چرائی انقلاب اسلامی 1357 ایران برآمدند و دوست و دشمن به این نکته معترف بوده و هستند که عامل اصلی هم‌پیوندی و خیزش و قیام مردم ایران، ایدئولوژی شیعی بوده است. پس جا دارد که دانش‌پژوهان ایرانی برای شناخت این ایدئولوژی و ابعاد گوناگونش که بی‌گمان درون‌مایه‌ی اصلی آن «انتظار» است، هرچه بیشتر کوشا باشند.نیک می‌دانیم که در دنیای اسلام نخستین شکاف‌ها و شقاق‌ها خاستگاه سیاسی داشت و در پی آن پیامدهای سیاسی مهمی در بر داشت. به تعبیر اسلام‌شناسان فتنه‌ی کبری که موجب شکاف جامعه اسلامی گردید، بر سر جانشینی پیامبر اسلام (ص) پدیدآمد.به بیان دیگر «امامت» که در نظر شیعیان ادامه‌ی رسالت و نبوت بود و بر مبنای وصایت تعیین می‌گردید، در سقیفه شکل دیگری یافت و قدرت‌پرستان و دنیا دوستان، شکار حکام دینی شدند و زلال امامت را که به مهدویت منتهی می‌شد، با گِل طمع و با فریب دیو دنیا، تیره و تار کردند.مسأله‌ی امامت اساساً مسأله‌ای است تالی تلو نبوت، ولی نه به این معنی که مقامش از هر نبوتی پایین‌تر است، بلکه مقصود این است که چیزی است شبیه نبوت که انبیای بزرگ الهی این را هم داشته‌اند. یعنی نبوت را با امامت توأم داشته‌اند.در بینش شیعی، فلسفه اصلی ظهور و انتظار از دیدگاه سیاسی این است که عدالت در سراسر گیتی گسترش یابد و جور و بیداد از میان برود و مدینه کمال مطلوب و فاضله‌ای ایجاد شود که رهبری آن در دستان مهدی موعود (عج) است.از این‌روی می‌توان گفت جهان‌بینی سیاسی شیعه همراه با نوعی بینش مثبت روی به کمال دارد و هرچه که تاریخ پیش می‌رود، شیعه به آن کمال مطلوب نزدیکتر می‌گردد. حال آنکه در بینش غیرشیعی این رویکرد مثبت نسبت به تاریخ وجود ندارد، فرقه‌ها و مذاهب غیرشیعی اسلامی بر این اعتقادند که جامعه کمال مطلوب را پشت سرگذاشته است و هرچه که جلوتر می‌رویم فاصله‌ی ما از آن جامعه کمال مطلوب بیشتر می‌شود! این تفاوت میان دو گروه اسلامی مسأله‌ای بسیار مهم و بنیادین است که در این رساله به تبیین آن خواهیم پرداخت.

رساله حاضر به بررسی دیدگاهها و آراء خلفاء ثلاثه و همچنین همسران پیامبر (ص) درباره ابعاد مختلف شخصیتی امام علی (ع) می پردازد. این نوشتار به دو بخش اصلی تقسیم بندی شده است. بخش اول مشتمل بر پنج فصل است. بخش دوم نیز دارای چهار فصل است. در آخر به جمع بندی و نتیجه گیری نهایی از مجموع مباحث پرداخته شده است.

در پژوهش حاضر، با توجه به تفسیرهای متفاوت طرفداران پیوند دین و سیاست این نکته در مد نظر قرار می گیردکه تفسیر نظریه پیوند دین و سیاست تحت تاثیر عوامل مختلف صورت می گیرد. بنابراین می توان این پرسش را مطرح کرد: چه عواملی در تفسیر نظریه یاد شده موثرند؟ فرض نویسنده این است که در بررسی آرای هر اندیشمند سیاسی، لازم است هم ویژگی های شخصیتی وی مورد توجه قرار گیرد و هم اوضاع عصر او. لذا نویسنده تلفیقی از یک اصل کلی از دانش هرمنوتیک و نیز تبارشناسی به مفهوم مورد نظر میشل فوکو را به عنوان چارچوب نظری تحقیق خود در نظر گرفت. بر طبق اصل کلی مورد نظر از دانش هرمنوتیک و نیز تبارشناسی به مفهوم مورد نظر از دانش هرمنوتیک، تفسیر هر مفسر متاثر از پیش فهم ها و علائق اوست و تبارشناسی به مفهوم مورد نظر میشل فوکو، رابطه میان دانش و قدرت را مورد توجه قرار می دهد. به طور کلی، در چارچوب نظری یاد شده بر تاریخمندی تفسیرها تاکید می شود. فصل اول پژوهش به بررسی مفاهیم و معرفی شخصیت های مورد نظر در این تحقیق اختصاص دارد. نکته اصلی درباره رابطه دین و سیاست که در این فصل بیان می شود، این است که با توجه به مصادیق متعدد مفهوم دین نمی توان به طور مطلق از چگونگی رابطه ی دین و سیاست سخت گفت. ضمنا در میان پیروان یک دین نیز معمولا فهم های مختلف از آن وجود دارد. علاوه بر این، دیدگاه هر متفکر درباره چگونگی رابطه دین و سیاست، به فهم او از سیاست نیز بستگی دارد. این نکته به روشنی، چه در استدلال های طرفداران پیوند دین و سیاست و چه در استدلال هواداران جدایی دین از سیاست در دو فصل بعدی به چشم می خورد. در فصل چهارم، تفسیر امام محمد غزالی و در فصل پنجم تفسیر خواجه نصیر الدین طوسی از چگونگی پیوند دین و سیاست ارائه می شود. تفسیر غزالی مبتنی بر سه رکن است که عبارتند از: خلیفه و سلطان و عالم دینی. از سوی دیگر، تفسیرخواجه نصیر الدین طوسی مبتنی بر مدینه فاضله ای است که در راس آن حاکمی واجد خصوصیاتی معین قرار دارد. در فصل ششم، نقش پیش فهم های غزالی از افعال خداوند، سیاست، جامعیت دین و انسان و نیز نقش دلبستگی او به مذهب اهل سنت و تصوف در او به مذهب تشیع و حکمت در تفسیر وی بررسی می شود. سرانجام در فصل هشتم، رابطه تفسیرهای مورد نظر با قدرت از طریق تعیین عوامل موثر در تفسیر غزالی بررسی میشود که عبارتند از: 1. اختلافات فرقه ای، 2. افول عقلگرایی در بین اهل سنت، 3. اهمیت یافتن علمای دینی، 4. محدودیت قدرت خلیفه در مقایسه با سلطان، 5. فعالیت خلافت رقیب مستقر در مصر (خلافت فاطمیان)، 6. تهدید اسماعیلیان. از سوی دیگر، عوامل سیاسی-اجتماعی شناسایی شده موثر در شکل گیری تفسیر خواجه نصیر الدین نیز عبارتند از: 1. اختلافات فرقه ای، 2. حمله مغول و پی آمدهای ناشی از آن، 3. اختلاف و عدم اتحاد حکومت های اسلامی. در این فصل همچنین بیان می شود که نکته مشترک در هر دو تفسیر، وجه اقتدارگرایانه آنهاست. به این ترتیب، وجه تاریخی هر دو تفسیر تایید می شود، زیرا هر دو هماهنگ با ساخت اقتداری قدرت در عصر خود با حکومت های فردی سازگارند.

علی رغم جایگاه و اهمیت احکام اختصاصی پیامبر اکرم(ص) در نگاه قرآن و سنت و فقیهان مسلمان به گونه ای که برخی از علما فرا گرفتن آن را برای یک فقیه در جهت شناخت احکام مشترک و احکام اختصاصی آن حضرت لازم و واجب شمرده اند ،متاسفانه در این مورد تالیف جامع و مستقلی در بین دانشمندان شیعه و اهل سنت صورت نگرفته است.در این رساله پژوهشگر تلاش نموده است تا احکام اختصاصی پیامبر اکرم(ص) را از دیدگاه شیعه و اهل سنت با ذکر مستندات و نیز فلسفه و حکمت آن مورد بحث و بررسی قرار دهد.محتویات عمده این رساله از این قرار است : کلیات شامل تعاریف ،خطابات شفاهی ، قاعده اشتراک و حکمت احکام اختصاصی پیامبر اکرم (ص) ، نمونه هایی از احکام واجب و حرام و مباح مانند نماز شب و تعیین جانشین و خواندن و نوشتن و سرودن شعر ،احکام مربوط به همسران پیامبر (ص) نظیر حرمت ازدواج با آنها و وجوب ماندن در خانه پیامبر (ص) و...، لزوم گرامیداشت پیامبر (ص) بر مسلمانان.بسیاری از احکام اختصاصی برای پیامبر (ص) وجود دارد که هر کدام دارای حکمتی می باشدو برخی از احکامی که از استحکام کافی برخوردار نیست مورد نقد قرار گرفته است

این پژوهش با عنوان تفسیر روایی سوره نساء آیات 14ـ1 بر پایه روایات اهل بیت (علیهم السلام) با هدف تأکید بر نقش روایات در فهم قرآن و ارائه تفسیری مبتنی بر روایات به شیوه «کتابخانه ای» و روش «تحلیلی» انجام پذیرفته و دارای دو دامنه‌ی قرآنی و روایی است که دامنه‌ی قرآنی آن مفاد ظاهری آیات و دامنه ی روایی آن مجموعه ی روایات تفسیری أهل بیت (علیهم السلام) از تفاسیر مأثور می باشدمهمترین یافته پژوهش آن است که قرآن کریم در این آیات به منظور سالم سازی انسان و جامعه، شاخص هایی چون ایمان، تقوی، عدالت و معروف را مطرح و بر اساس آن،ضمن تأکید بر گفتار و رفتار خردمندانه و خداپسندانه، حلال بودن درآمد ها و پاکیزگی در امور مختلف و تشریع حکیمانه و جامع نظام ارث که بر مصالح واقعی استوار است، حمایت جدی از حقوق مالی بانوان مانند حق مالکیت، پرداخت مهریه و ارث به عمل آورده، تعدد زوجات را محدود و مشروط می نماید و بر تأدیه حقوق اقشار آسیب پذیر مانند ایتام اصرار می ورزد و در این زمینه ها سنت های غلط جاهلی را طرد می نماید تا با دگرگونی در باور ها و ارزشها و منش های عصر بعثت، تحولی بنیادین در ابعاد مختلف حیات فردی و اجتماعی انسان پدید آورده، آن را مدیریت نماید.ضمناً در این پژوهش 116 روایت تفسیری مورد بهره برداری و گونه شناسی قرار گرفت که سازگاری و هماهنگی آن ها با خطوط کلی آموزه های قرآن کریم به دست آمد و با توجه به این که قرآن متن است و سنت شرح آن، نقش بی بدیل روایات در فرایند تفسیر این کتاب آسمانی نیز روشن گردید، وهم چنین احکام ودستورات بیان شده دراین آیات و روایات بر اساس حکمت بوده و اسلام بنیان جامعه انسانی را فقط بر عنصر عاطفی قرار نداده، بلکه بر مبنای زندگی عقلی بنا نهاده است، در نتیجه هدف اسلام از تشریح احکام ارث، مهریه، و تعدد زوجات رسیدن به صلاح عقلی در سنت های اجتماعی است؛ نه آنچه احساسات و عواطف محض دوست دارند.کلید واژه ها : تفسیر، روایت تفسیری، تفسیر روایی، اهل بیت، گونه ها،آموزه‎ها.

این پژوهش با موضوع تفاوت دیدگاه های فقه امامیه و اهل سنت در حقوق اجتماعی بانوان مورد مطالع? تطبیقی قرار گرفته است که به منظور آشنائی با این حقوق آن چه لازم است؛ بررسی حقوق فطری و طبیعی می باشد تا با آشنائی معنا و مفهوم این حقوق، بررسی و تحقیق حول حقوق اجتماعی بانوان در اقسام گوناگون آسان افتد. از جمله نکات مهم در این پژوهش نقش زمان و مکان در صدور فتاوا توسط فقهای مذاهب خمسه می باشد؛ لازم به ذکر است که در این پژوهش بیان خواهد شد که نوع جهان بینی فقهای می باشد که در نوع تفکر ایشان راجع به زن بسیار موثر خواهد بود. و منجر به صدور آراء و احکام گوناگون و و انقسام ایشان به مانعین و مجوزین در حقوق اجتماعی بانوان با مصادیق گوناگون همچون حقوق اقتصادی، سیاسی و قضائی خواهد شد.

آنچه در این پایان نامـه می آید کنـکاش گونه ای است کـه به تطبیـق ابیـاتی از دیـوانناصرخسرو با احادیث شیعی دوازده امامی می پردازد. این جستارگونه در صورتی می تواند دارای اهمیت تلقی شود که بتواند محمل هایی روایی برای ابیات بیابد تا از این رهگذر هم احیاناً گره از برخی ابیات گشوده شود و هم قضاوت درباره ی گزاره های ناصرخسرو از منظر مزبور سهل شود و ... برای این هدف در آغاز ابیاتی را که داری پیام تلقی می شد گردآوری و سپس برحسب موضوع با احادیث مقایسه شد؛آنگاه مشخص شد که بسیاری از پیام های مذهبی او با احادیث مذکور در پیوند است. در مواردی نیز مطالبی در دیوان استفاده شده که در منابع اهل سنت مذکور است. درمورد استفاده از سخنان ائمه نیز ناصر خسرو گاه به صورت منطوقی از آن کلمات بهره برده و گاه به گونه ی مفهومی. در تشبیهات نیز در چند مورد ملاحظه شد که این شاعر از میان ارکان تشبیه تنها در وجه شبه با کلمات ائمه همراهی نکرده است؛ همچنان که گاه ساختار جمله ها همان ساختار روایی است با این تفاوت که ناصر خسرو تنها موضوع قضیه را عوض کرده و محمول را به حال خود باقی می گذارد. نکته قابل توجه اینکه پر رفت وآمدترین سخنان در دیوان ناصرخسرو از آن امیر بیان علی (ع) است. ضمن اینکه در این سیر اجمالی گاه با احادیثی از زبان آن دسته از ائمه مواجه می شویم که درشمار ائمه ی پس از امام صادق (ع) هستند.

اوس و خزرج که در مدینه ساکن بوده اند ریشه جنوبی داشتند واز جمله اعرابی بودند که پس از شکسته شدن سد مارب از یمن به این ناحیه کوچ کردند. این دو قبیله در تاریخ حجاز پیوسته باهم اختلاف و زدو خورد داشتند جنگ بعاث مشهورترین این نبردها می باشد این اختلافات آنهارا مستاصل کرده بود و دنبال نجات دهنده ای می گشتند .تا اینکه در قرن هفتم میلادی با پیام نبی اسلام آشنا شدند و پس از پیمان عقبه دوم پیامبر به همراه یارانشان به این شهر مهاجرت کردند اوس و خزرج پس از ورود پیامبر به شهرشان انصار نامیده شدند و در پذیرش مهاجرین مکی و تثبیت قدرت پیامبر (ص)فداکاری زیادی نمودند .تعالیم اسلام و رهبری پیامبر محیط سیاسی ،اجتماعی ،اقتصادی وفرهنگی مدینه را به کلی متحول کرد و انصار در تمام این تحولات نقش کلیدی داشته اند و خداوند تعالی در آیات قرآن بارها انصار را ستوده است .