جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شهرسازی از دیدگاه اسلام مفهومی فراتر از مفاهیم صرف مادی داشته؛ بلکه بر کلیه عوامل مادی و معنوی و فعالیت‌های شهری در راستای دستیابی به نقطه مطلوب زندگی مادی و معنوی ساکنان شهر دلالت می‌نماید. در تحقیق جاری، ما با هدف دستیابی به دیدگاه امیر مؤمنان علی در خصوص مبانی فکری حاکم بر اهل شهر به‌عنوان مهم‌ترین بعد از ابعاد سه‌گانه شهر مطلوب قبل از ابعاد ارتباطات انسانی و ابعاد کالبدی به‌عنوان دو بعد دیگر شهر مطلوب، ابتدا دو موضوع ماهیت و نیازهای انسان را از دیدگاه امام بررسی نموده و سپس بر اساس هشت مبنای معرفی‌شده در تحقیقات قبلی نگارندگان این پژوهش، مبانی فکری انسان را مورد بررسی قرار داده‌ایم. بدین منظور روش تحقیق تلفیقی از روش‌های تحلیل متن و محتوا و فراتحلیل است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد انسان به‌طور عمده دو ساحت جسمانی و روحانی داشته و به تناسب ساحت‌های حیات انسان، نیازهای او نیز تحت همین ساحت‌ها قابل‌ شناسایی و تعریف هستند. همچنین در باب اصول حاکم بر فکر انسان مشخص گردید که این اصول بایستی با ماهیت و حقیقت انسان هماهنگ و حافظ و نگهبان مقام خلیفة‌اللهی بشر باشد. در نهایت مشخص گردید که تشکیل شهر مطلوب تنها به فضیلت‌های این‌جهانی ختم نشده و نگاه به آخرت دارد. از‌این‌رو شهر مطلوب خود، نه به‌عنوان یک هدف، بلکه به‌عنوان یک وسیله در خدمت هدف متعالی انسان بوده و به همین دلیل این شهر بایستی ضمن توجه توأمان به نیازهای مادی و فرامادی انسان، زمینه‌های لازم زیست‌مقربانه انسان و تربیت خلیفة‌الله را تأمین نماید.

مهدویت از مهم‌ترین مباحث دین اسلام است که از دیرباز در میان مسلمانان رایج بوده و بیان تأثیرات اخلاقی آن در خانواده از مسائلی حیاتی است که تبیین آن در دوران غیبت ضرورت دارد. تبیین صحیح و اعتقاد راسخ به مهدویت، می‌تواند تحولی عظیم در زندگی خانواده اسلامی به‌وجود بیاورد وآثار و برکات مهم و قابل‌توجهی در پرتو آن نصیب خانواده می‌شود. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی ـ تحلیلی، با محور قرار دادن متون و منابع دینی با هدف بررسی تأثیرات اخلاقی اعتقاد به مهدویت در خانواده اسلامی انجام شده است. اعتقاد سازنده و صحیح به مهدویت در خانواده، در به وجود آمدن صفات حسنه در خانواده، جلوگیری از یأس و ناامیدی، احساس امنیت و آرامش، کسب کمال معنوی، ایجاد امید و افزایش تلاش برای حل مشکلات، ایجاد وحدت و همبستگی در خانواده و نقش اساسی در تربیت فرزند، کمک می‌کند که بدون این اعتقاد صحیح و سازنده، این تأثیرات در خانواده به وجود نمی‌آید.

برخی افراد در جامعة اسلامی اهل زهد و تقوا هستند؛ اما برای پرداختن به مسائل سیاسی انگیزه و میلی ندارند یا آن را کاری لغو و دنیاگرایانه می‏دانند. در مقابل، برخی نسبت به آن اهتمام ویژه دارند و به ضرورت طرح مسائل سیاسی معتقدند. دربارۀ درست یا نادرست بودن برخی رفتار‏های شخصی نیز دیدگاه‏های گوناگونی ابراز می‏شود که نیازمند اعتبارسنجی و تشخیص دیدگاه درست از نادرست است. ازاین‏رو باید دیدگاه اسلام دربارۀ ارتباط اخلاق و سیاست را تبیین کنیم. بدین منظور، در گام نخست به چیستی اخلاق از منظر اسلام اشاره و سپس به لزوم توجه به حسن فاعلی در کنار حسن فعلی، نقش مراتب نیت در ارزش کار، ملاک ارزش واقعی، تمایز ارزش حقوقی از ارزش اخلاقی و ارزش در مسائل سیاسی می‏پردازیم.

امروزه، عصر بازگشت به اسلام، بیداری و احیای تمدن اسلامی است. پویایی تمدن اسلامی، با نقشه راه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، به عنوان دکترین نظام جمهوری اسلامی ایران توسط رهبر فرزانه انقلاب مطرح گردید. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی و مطالعه اسنادی، در صدد تبیین نقش مبلغان دینی و ارائه راهکار باورمندسازی و پویایی تمدن اسلامی از منظر رهبر انقلاب است. یافته¬های پژوهش حاکی از این است که نیل به این تمدن، دارای چند مرحله پیروزی انقلاب اسلامی، تشکیل نظام، دولت، کشور اسلامی و امت یا تمدن اسلامی است که نقش مبلغان دینی در باورمندسازی و باور به امکان تحقق و پویایی تمدن اسلامی، با نقشه راه «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» بسیار حیاتی است؛ زیرا روحانیون با جهاد تبیین و ترویج ‌بیداری اسلامی، زمینه‌ساز تحقق انقلاب اسلامی برآمدند که خمیرمایه اولیه ساخت هویت تمدنی را فراهم نمود و با شکل‌دادن به نظام و دولت اسلامی، در پی تشکیل کشور و تمدن اسلامی، در قالب تمدن نوین اسلامی ایرانی با الگوی مزبور هستند. عمدتاً دو راهکار اقدامات نظری و عملی، بسترساز باورمندی به پویایی تمدن اسلامی، به عنوان‌ مهم¬ترین نقش مبلغان دینی در هدایت و بارومندسازی تحقق تمدن اسلامی در سه ساحت دینی، سیاسی و اجتماعی است.

مسجد محل عبادت در اسلام است و تأکید ویژه‌ای از سوی اولیای دین نسبت به ساخت و آباد نمودن آن شده است. آموزه‌های دینی اعم از قول، فعل و تقریر معصومان(ع) نسبت به گسترش کارکردهای مسجد، کاملاً گویاست. امور سیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی از کارکردهایی هستند که دین اسلام آنها را بیان داشته است. در این میان، برخی از کارکردها نیز هستند که امروزه خود را نشان می‌دهند. راهبردهایی که پیشوایان دین اسلام در احکام به مسلمانان معرفی کرده‌اند، شامل مساجد نیز می‌شود. با نگاهی عمیق‌تر به این نوع از تأکیدات و عملکرد دیگر ادیان و ملل در رابطه با نشانه‌های ملی و دینی خود می‌توان دریافت که پیامبر اسلام(ص) و اولیای دین با نگاهی راهبردی به ساخت مسجد سفارش نموده‌اند. این تحقیق با استفاده از منابع اسلامی، بر اساس منابع کتابخانه‌ای نگاشته شده و نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که مسجد در اسلام، علاوه بر اینکه مکانی برای عبادت و بصیرت‌افزایی و همچنین مسائل سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است، به‌عنوان نشانه و علامتی از تمدن اسلامی برای کل تاریخ به‌شمار می‌رود.

نظریه «بازگشت به خویش» از اندیشه‌های کانونی علی شریعتی، یکی از روشن‌فکران ایران معاصر است که فهم فرایند شکل‌گیری این ایده، به‌عنوان ستون فقرات مکتب فکری وی، مستلزم راهیابی به اندیشه اوست. در این مقاله با بهره‌گیری از هرمنوتیک قصدگرای اسکینر، که رهیافتی معتبر در فهم آرای سیاسی است، مجموعه 36جلدی میراث فکری شریعتی، به‌عنوان یک کنش گفتاری قصدشده، مورد توجه قرار گرفته شده تا نمایانگر گردد که فضای خلق چنین گفتاری در راستای گفتمان حاکم بر فضای سیاسی ـ اجتماعی دهه 40 و 50 و همچنین پاسخ به مسئله «ازخودبیگانگی» و «سرگشتگی» جوانان در ایران بوده است. مقاله حاضر با مفروض دانستن اندیشه سیاسی ـ اجتماعی به‌عنوان آراء و عقایدی درباره سامان وجه سیاسی ـ اجتماعی حیات آدمی، مدعی است که اندیشه سیاسی ـ اجتماعی شریعتی در قالب و قامت نظریه «بازگشت به خویش» بروز و ظهور یافته است که از سویی نیازمند اصلاح، تنقیح و تکمیل است و از سوی دیگر، دارای امکاناتی است که می‌توان در شرایط امروز کشور، به‌ویژه در جهت بازگشت جوان ایرانی به خویشتن خویش در دوران پساانقلاب از آن بهره جست. به‌نظر می‌رسد علی شریعتی در قالب یک ایدئولوژیست نوآور، با خلق ایده بازگشت به خویشتنِ ایرانی که مدعی بود دارای درون‌مایه‌های ایرانی و اسلامی در کنار ایده‌های نو و جدید است، در برهه‌های بحرانی تاریخ ایران توانست تا حدودی ذهنیت و افکار جوانان را به خود جلب کند، مسئله‌ای که امروز نیز در پرتو توجه به اندیشۀ درستی از بازگشت به خویشتن همچنان امکان‌پذیر است. با این وصف، نباید برای «بازگشت به خویشتن» با رویکرد التقاطی چشم‌بسته در مسیری گام برداشت که متفکرانی چون شریعتی درست یا نادرست طی کردند، بلکه باید از آموزه‌های اسلام ناب الهام پذیرفت و متناظر به آن آموزه‌ها مسیر «بازگشت به خویشتن» را هموار ساخت.

از دیدگاه شیعه، آینده‌ی جهان بسیار روشن و خوشبینانه است، این جامعه جهانی مطابق با آیات قرآن و روایات معصومان(ع)، یک آینده بیشتر ندارد و آن جامعه مطلوب و آرمانی مهدوی است. این مدینه‌ی فاضله در زمین، با توجه به آموزه قرآنی «انَّ اللهَ لا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ» (رعد: 11)، مشروط به تغییر از جانب مردم است و تا خودشان اقدام به تغییر نکنند، تغییری در سرنوشتشان به وجود نخواهد آمد. این تصویر واقع‌بینانه و تحقق‌یافته از تاریخ بشر، حکایت از نقش مهم خانواده در این حرکت می‌کند. خانواده فاطمی مقدمه‌ساز جامعه مهدوی است، باید دید شاخصه‌های این خانواده چیست و چه نقشی در حرکت جامعه بشری به‌سوی جامعه مهدوی دارد؟ در پرتو این تحقیق که به روش کتابخانه‌ای ـ توصیفی صورت گرفته است، شاخصه‌های قرآنی و روایی متعددی برای خانواده فاطمی معرفی می‌شود، ازجمله ایمان، تعدد فرزندان، مواسات و ساده‌زیستی.

خانواده دارای کارکردهای گوناگونی است که هر کدام نیازی از نیازهای اساسی افراد را برآورده می‌سازد، اما پیش‌شرط تأمین نیازها، بسامانی خانواده است. خانواده نابسامان و ازهم‌‌گسیخته نمی‌تواند به‌عنوان یک نظام، کارکرد درستی داشته باشد. خشونت خانوادگی یکی از چالش‌هایی است که گریبان‌گیر این نهاد مقدس می‌شود و آن را تا سرحد فروپاشی می‌کشاند و زمینه‌ساز ایجاد اضطراب و ناامنی در اعضای خانواده می‌باشد. خشونت خانوادگی علل گوناگونی دارد، بخشی از این علل، فردی هستند. در این نوشتار علل فردی بروز خشونت خانوادگی و راهکارهای مقابله با آن مورد بررسی قرار گرفته است. روش گردآوری داده‌ها و اطلاعات در این تحقیق به‌صورت اسنادی و کتابخانه‌ای بوده و در پردازش داده‌ها از روش توصیفی ـ تحلیلی استفاده شده است. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که مهم‌ترین علل فردی وقوع این پدیده عبارت‌اند از: تفاوت‌های جسمی بین زن و مرد، ضعف اخلاقی، عدم توجه به تغذیه. راهکارهای دینی مواجهه با خشونت خانوادگی عبارت‌اند از: شناخت ویژگی‌های اختلافی زن و مرد، تقویت ایمان، اصلاح تغذیه و... .