جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان از بدو تولد تا پایان زندگی هر روزه در معرض حجم بسیاری از اطلاعات و علوم مختلف قرار می‌گیرد و با تجزیه ‌و تحلیل اطلاعات حاصل‌ شده، درک بهتری نسبت به جهان بیرون از خود پیدا می‌کند. بدین سان معرفت و شناختش نسبت به آنچه می‌بیند، می‌شنود و حس می‌کند نیز بیشتر می‌شود. این علوم برای انسان از طریق احساس (حس) و عقل حاصل می‌شود. احساس (ظاهری- باطنی) در کنار عقل هر دو با هم در کسب علوم برای انسان نقش دارند، البته میزان تاثیرگذاری و حدود هر دو مختلف و مشخص است، به ‌طوری ‌که احساس مربوط به محسوسات، اما عقل مربوط به غیر محسوسات است. در بحث منشا و چگونگی پیدایش علوم برای انسان نظرات متفاوت است. عده‌ای منشا پیدایش علوم را عقل و عده‌ای حس می‌دانند، اما علامه طباطبایی به خلاف دو گروه عقلیون و حسیون، عقل و احساس را با هم و در کنار هم، منشا پیدایش علوم برای انسان می‌داند، زیرا همان ‌طور که بیان شد علوم حاصل‌شده برای انسان صرفا عقلی نیست که بگوییم احساس انسان در به دست آوردن آن کاربرد ندارد و یا صرفا حسّی نیست که بگوییم عقل در نیل به آن کاربردی ندارد. هدف از این تحقیق آشنا شدن با نظرات متفاوت و درک نسبت به منشا پیدایش علوم، چگونگی حاصل شدن علوم برای انسان و همچنین آشنا شدن با مبانی نظرات مختلف، با تاکید بر دیدگاه علامه طباطبایی است.

برداشت‌های نادرست از واقعیت ظهور و رخدادهای منتهی به آن، زمینه‌ساز برخی تصمیم‌های اشتباه و اقدام‌های ناصحیح می‌شود. انتظار فعّال، هنگامی اتفاق می‌افتد که همگان به ویژه جوانان به واقعیت‌های پیش و پس از ظهور و آثار و فواید فراوان آن واقف گردند. ائمه اطهارعلیهم السلام در طول بیش از 250 سال حضور خود، در فرصت‌های مقتضی بارها به این حقیقت اشاره کرده‌اند. در این میان امام رضا7 سخنان مهمی در راستای اصلاح تفکر قیام مهدوی بیان فرموده‌اند و به مطالب مهمی دراین‌باره اشاره کرده‌اند. این پژوهش، به شیوه تحلیلی و با جمع‌آوری اطلاعات از منابع کتابخانه‌ای تدوین شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که اعتقاد به منجی در تمام ادیان توحیدی و غیر‌توحیدی وجود دارد. تاریخ نشان می‌دهد که جهان هیچ‌گاه در صلح و آرامش مطلق نبوده و نیست. طبق احادیث موجود، دوره ظهور، دوره آرامش انسان است، ولی باید حق‌های پایمال شده پس گرفته شود. وظیفه ما شیعیان این است که معرفت خود را نسبت به امام بیشتر کنیم و خود را در تمام زمینه‌های لازم آماده کنیم.

یکی از ویژگی دوران معاصر توجه خاص به رابطه علم و دین است علم که بیشتر از راه تجربه به دست می‌آید، با توجه به این ویژگی دین اسلام که طبق فرمایش خداوند در قرآن بهترین دین است، با علوم جدید چگونه ارتباط دارد. این مقاله درصدد این است که قرآن نیز به‌صورت کلی در این موضوعات پرداخته است. به‌عبارت‌دیگر بحث از رابطه علم و دین که از سرزمین غرب سرچشمه گرفته است در بین اندیشمندان مسلمان مطرح شد است ولی نتیجه که اندیشمندان مسلمان از این بحث گرفتند غیر از نتیجه بود که اندیشمندان غرب از آن به دست آوردند و ما در این مقاله این مسئله را به‌صورت علمی- پژوهشی در چند موضوع نشان می‌دهیم 1. قرآن و خلقت آسمان و زمین 2. قرآن و خلقت انسان. 3. قرآن و رسانه‌های نوین (با تاکید بر رسانه‌‌های، رادیو، تلویزیون، سینما) نتیجه اینکه در این مقاله به‌صورت تطبیقی به رابطه علم و دین پرداخته‌شده و به‌دست‌آمده است که علوم جدید که از راه تجربه به‌دست‌آمده است در این مسائل وارید شده نه‌تنها ضدیت با دین وجود ندارد بلکه اعجاز علمی قرآن را تاید نموده است ونشان داده‌شده که این موضوع درآیات متعدد و در موضوعات متعدد قرآن پرداخته است.

علم اخلاق و خصوصا اخلاق دینی، بایدها و نبایدهایی را معرفی می‌کند که زندگی فردی و اجتماعی را جهت می‌دهد و باعث رشد و تعالی انسان می‌شود. این دستورها، بدون پیش‌فرض گرفتن بخشی از شناخت نسبت به انسان، ماوراء و موجودات پیرامون انسان ممکن نیست. مبانی انسان‌شناسی اخلاق دینی، مفاهیمی پایه‌ای هستند که طبق آنها (و مفاهیم پایه‌ای دینی) اخلاق دینی شکل می‌گیرد. برای اینکه به فهم درستی از مبانی انسان‌شناختی اخلاق از منظر دین برسیم، باید به منابع اصیل دینی مراجعه کنیم. یکی از این منابع اصیل که می‌توان مبانی انسان‌شناختی اخلاق دینی را از آن استخراج کرد نهج‌البلاغه است که اخوالقرآن نامیده شده است. این کتاب، شامل سخنان حکمت‌آمیز امام علی} است که با عقل انسان سازگاری دارد. ایشان در درجه بالایی از معنویت و اخلاق هستند برای همین به این کتاب ارزشمند مراجعه شده تا مبانی انسان‌شناسی اخلاق از آن استخراج شود. بر اساس یافته‌های این تحقیق، مبانی انسان‌شناختی اخلاق دینی در نهج‌البلاغه شامل فطرت، دو ساحتی بودن انسان، عقل، آزادی و اختیار، کمال‌ طلبی، عبد و بندگی و اقتضائات نفسانی هستند که با در نظر گرفتن این مبانی، دستورات اخلاقی صادرشده است تا انسان به کمال خود نزدیک و نزدیک‌تر شود.

سنت‌گرایی در بینش خود قائل است که در ورای کثرت عالم، به خصوص ادیان، وحدت باطنی نهفته است. کثرتی که در عالم هستی و ادیان مشاهده می‌کنیم، کثرتی صوری است که متعلق به موجودات این عالم و ظاهر ادیان است، اما در واقع، حقیقة الحقایق که همه مراتب دیگر واقعیت، تجلی اویند، واحد است، لذا وحدت ادیان در مرتبة متعالی وجود به اثبات می‌رسد. در این دیدگاه، تعدد ادیان به دلیل اختلاف در نژادها و روحیات مختلف انسان‌ها اثبات می‌شود، چرا که این شاخه‌های مختلف انسانی، مخاطب وحی‌ها قرار می‌گیرند و همین تفاوت میان قابل‌های بشری، تفاوت‌های میان صور حقیقت را رقم می‌زند. شهید مطهری از شخصیت‌هایی است که به‌واسطه نقد تجدد و تکیه بر سنت، شباهت‌هایی را با سنت‌گرایان در خود ایجاد کرده است. با مرور نوشته‌های ایشان، نوعی دفاع از پلورالیسم و وحدت ادیان را مشاهده می‌نماییم که مظنة هم‌رأیی ایشان با سنت‌گرایان را به ذهن می‌آورد، اما با دقت در نظریات سنت‌گرایان و همچنین آثار شهید مطهری، بطلان این گمان روشن می‌شود، زیرا پلورالیسمی که مطهری به آن می‌رسد از نوع نجات‎بخشی است نه حقیقت‎شناختی که سنت‌گرایان به آن رأی می‌دهند. از طرفی، شهید مطهری دین را واحد و منحصر در اسلام دانسته و اختلاف را در شرایع می‌شمرد. وی علل اختلاف شرایع را در اموری، متفاوت ازنظر سنت‌گرایان می‌داند.

با توجه به ارزش عقل و نقش عقل فعال به عنوان موجود بیرون از ذات انسان در فعلیت رساندن، عقل نظری آدمی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. عقل نیرویی است که خداوند به آدمی ارزانی کرده است. اساساً عقل، ممیز آدمیت از غیر آدمیت است. تعقل حقیقی است که موجب رشد و به کمال رسیدن انسان می‌شود. عقل را می‌توان به دو عنوان هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی تقسیم کرد. مرحله هستی‌شناسی عقل مربوط به فطری بودن عقل و یا اکتسابی بودن آن است، اما مرتبه معرفت‌شناسی عقل شامل دو مرحله نظری و عملی می‌شود. یکی از مسائل مهم در فلسفه اسلامی اتصال و یا اتحاد عقل نظری به عقل فعال است، در این میان، نظر ابن‌سینا این است که عقل نظری با عقل فعال اتصال می‌یابد نه اتحاد؛ به خلاف فیلسوفان صداریی که قائل به اتحادند. براین مبنا عقل نظری با هر چهار مرتبه خود انسان را از همان بادی امر کمک می‌کند تا به مرحله نهایی و پایانی معرفت انسان که همان عقل فعال است متصل شود. این پژوهش با دو رویکرد توصیفی و تحلیلی به تبیین و تحلیل معرفت‌شناسی عقل نظری و فرایند اتصال آن به عقل فعال می‌پردازد.