جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

براساس نظر صدرالمتألهین نفس انسان موجود مجرد مثالی است که جسمانیةالحدوث و دارای مراحل و مراتب تشکیکی و وحدت در عین کثرت است. یکی از مراتب این موجود، بدن مثالی است. مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی با هدف معرفی ویژگی‌های بدن مثالی و نحوه ارتباط آن با بدن عنصری و نفس از نظر صدرالمتألهین نوشته شده است. در این تحقیق سعی شده هر آنچه صدرالمتألهين درباره بدن مثالی در آثار خود منعکس کرده به صورت منسجم و مرتب ارائه شود. بدن مثالی از نظر صدرالمتألهين، موجودی غیرمحسوس به حواس ظاهر، فناناپذیر، ملازم نفس و مانند تمثالی، حاکی از ملکات و ذاتیات نفس است. این بدن متحد با نفس و بدن اصلی اوست؛ به این معنا که نفس اولاً و بالذات مدبر آن و متصرف در آن است و در زندگی دنیوی، برزخی و اخروی با انسان خواهد بود.

براساس مبانی صدرالمتألهين انسان در قوس صعود حرکت ذاتی خود را از جمادی آغاز مي‌کند و با طی مراحلی به حیات نطقی و قدسی مي‌رسد. نفس بودن ان از زمانی آغاز مي‌شود که جنین به تجرد ابتدایی و حس و حرکت ارادی رسیده و در عین تجرد از ماده، به تدبیر بدن می‌پردازد. در این نوشتار، به روش کتابخانه‌اي و شیوه توصیفی ـ تحلیلی به این مسئله پرداخته شده که نفس هرچقدر هم که در تجرد و علم و عمل ارتقا پیدا کند، تدبیر نوعی بدن را رها نمي‌كند. ازاين‌رو، حتی بعد از مرگ بدنی برزخی و اخروی دارد؛ و کیفیت حیات اخروی، متناسب با ادراکات و نیات و ملکاتی که در دنیا کسب کرده، شکل می‌گیرد. به لحاظ علمی، اگر انسان در مرحله ادراکات حسی و خیالی و وهمی باقی مانده باشد، در عالم مثال محشور مي‌شود؛ ولی اگر به ادراکات عقلی نیز نایل شده باشد، از عالم عقل هم بهره‌مند مي‌گردد و به لحاظ عملی صورت او، متناسب با نوع ملکات، به یکی از صورت‌هاي ملکی، شیطانی، بهیمی یا سبعی خواهد شد.

نظریة این‌همانی ذهن و مغز، یکی از مسائل قدیمی و مهم در فلسفة ذهن است که همواره توجه اندیشمندان را به خود مشغول ساخته است. در بیانی ساده، این نظریه این‌گونه ارائه می‌شود که انواع حالات و پدیده‌های ذهنی یک شخص در زمان معین، چیزی جز همان حالات و فرایندهای مغزی او در همان زمان نیستند. در این پژوهش برخی از مهم‌ترین مبانی این نظریه بیان شده است. با توجه به مبانی این نظریه، نقدهای بسیاری به لحاظ اندیشة غربی و اسلامی بر آن وارد می‌شود، که در این پژوهش به روش توصیفی و انتقادی، برخی از نقدهای وارد بر این نظریه بنا بر دو اندیشة غربی و اسلامی بیان شده است. با توجه به نوع نقدهایی که مخصوصاً در فضای اندیشة اسلامی آورده شده بود، تلاش می‌شود که تجرد و نفی جسمانیت نفس اثبات گردد. با اثبات تجرد نفس، به نظر می‌رسد که دیگر نمی‌توان به این‌همانی ذهن و مغز معتقد بود و غیرقابل‌دفاع بودن این نظریه اثبات می‌گردد.

در میان مسائل فلسفه ذهن، نظریۀ کارکردگرایی، ذهن را یک کارکرد می‌داند که ورودی را به خروجی تبدیل می‌کند. براساس این نظریه، با پذیرش تحقق چندگانۀ حالات ذهنی، می‌توان حالات ذهنی را در غیر انسان نیز یافت. ازآنجاکه کارکردگرایی بر نفی تجرد روح استوار است، دارای اهمیت خواهد بود. از سوی دیگر، علم‌النفس سینوی، هم نفس و هم تجرد آن را اثبات کرده است. ازجمله براهین برای اثبات نفس، برهان انسان معلق در فضاست و نیز برای اثبات تجرد نفس براهینی آورده که بر سلب ویژگی‌های بدنی و نفس جسمانیت نفس دلالت دارد. دیدگاه کارکردگرایی نیز لوازمی دارد که براساس حکمت سینوی مورد نقد و ارزیابی قرار گرفت. ازجمله اینکه تمایز اشخاص براساس نظریۀ کارکردی ذهن، مادی‌انگارانه است؛ درحالی‌که حکمت سینوی ملاک صحیح را نفس مجرد می‌داند. بنابراین براساس حکمت سینوی، نظریۀ کارکردی ذهن دچار اشکالات متعدد و اساسی‌ای است که نمی‌توان با وجود آنها از نظریۀ کارکردی ذهن دفاع کرد. این تحقیق در پی آن است که نظریۀ کامپیوتری ذهن و برخی لوازم آن را از منظر حکمت سینوی با روش تحلیلی ـ توصیفی مورد بررسی قرار دهد.

مسئله معنای زندگی ازجمله مباحث مطرح در دنیای معاصر است. این سؤال که «زندگی انسان چه معنایی دارد؟» ذهن بسیاری از اندیشمندان را به ‌خود مشغول کرده است. عده‌ای زندگی انسان را پوچ تلقی می‌کنند و به ارائه راه‌حل‌هایی برای رهایی از پوچی یا الزام مخاطبان به پذیرش این واقعیت تلخ می‌پردازند. در مقابل، بسیاری زندگی انسان را معنادار قلمداد می‌کنند. هر دو گروه در ملاک معناداری و پوچی اختلاف‌‌نظر گسترده‌ای دارند. هدف از این نوشتار، یافتن ملاک حقیقی معناداری است. روش این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است. ما در این پژوهش، بدین نتیجه رهنمون خواهیم شد که نوع خلقت انسان به گونه‌ای است که دارای استعدادها و نیازهای فطری است و درصورتی‌که آن استعدادها را شکوفا نسازد و پاسخ مثبت به آن نیازها ندهد، احساس کمبود و خلأ خواهد کرد؛ بنابراین، ارتباط با خدای متعال به‌عنوان تنها مصداق کمال مطلق موجب شکوفایی گرایش فطری به کمال مطلق و معناداری زندگی انسان و دوری از او موجب پوچی خواهد شد.

«رجعت» و «تناسخ» از موضوعات بحث‌برانگیز در فلسفه و کلام شیعی است. برخی معتقدند که چون تناسخ باطل است، پس رجعت هم به‌دلیل مشابهت با آن، مردود و باطل است. صدرالمتألهين نیز در آثار خود به‌ویژه «اسفار اربعه»، تناسخ را با استفاده از ادله عقلی رد کرده؛ ولی در باب اثبات عقلی رجعت که از مدافعان آن است، سخنی به میان نیاورده و به روایاتی بسنده کرده است. اما سؤال اصلی این است که: چگونه صدرالمتألهين بین اين دو جمع کرده؛ حال آنکه علی‌الظاهر ابطال تناسخ مستلزم ابطال رجعت نیز هست؟ در طی پژوهش با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و با هدف پاسخ به شبهات کسانی که آرای این فیسلوف بزرگ را متناقض می‌دانند، این فرضیه اثبات می‌شود که این دو مقوله با یکدیگر سازگارند و رد یکی لزوماً به‌معنای بطلان دیگری نیست. بنابراین با استفاده از براهین عقلی ایشان در رد تناسخ، همچون امتناع اعاده معدوم بعینه، امتناع بازگشت‌ موجود بالفعل به حالت بالقوه، و این‌همانی، می‌کوشیم رجعت را اثبات کنیم.

در نظر الهی‌دانان پویشی، پویش برای خداوند حقیقتاً یک کمال محسوب می‌شود. آنها برخلاف الهی‌دانان سنتی، پویش را صفت کمالی می‌دانند. از طرف دیگر، براساس الهیات اسلامی، خداوند تغییرناپذیر است و اساساً هیچ‌گونه تغییر و دگرگونی در او راه ندارد. هدف اصلی این نوشتار تبیین پویش خداوند، نزد الهیات پویشی و بررسی انتقادی آن براساس مبانی الهیات اسلامی است. روش ما در این نوشتار کتابخانه‌ای است و به صورت تبیینی ـ تحلیلی ابتدا نظرات الهی‌دانان پویشی را مطرح کرده و به صورت انتقادی آنها را مورد بررسی قرار داده‌ایم. رهاورد پژوهش آن است که خداوند در الهیات پویشی، همانند سایر موجودات است و وجود پویش امری کمالی برای وی محسوب می‌شود. ليکن این تلقی از خداوند با نقدهای جدی مواجه است.

اين مقاله شرحي است بر اوصاف شيعيان واقعي در كلام اميرمؤمنان علي. يكي از اين اوصاف، يقين است كه بر چهار گونه است: بيناشدن در زيركي، دسترسي به حكمت، عبرت گرفتن از ديگران و بهره‌گيري از روش پيشينيان. يقين عامل شناختي حفط ايمان فرد است؛ زيرا ايمان با چهار عامل صبر، يقين، عدل و جهاد تقويت مي‌شود. در روايات، يقين علمي است كه داراي منشأ اثر عملي است. يقين يا از تجربه‌هاي شخصي فرد حاصل مي‌شود و يا از شنيدن داستان‌هاي گذشتگان. براي كسب يقين، هوشمندي، تيزبيني، درك، تفسير و تحليل عميق و درست از واقعيت‌ها و پندگرفتن از تجربيات ديگران لازم است. از جمله اوصاف شيعيان واقعي، كسب يقين است كه عامل مهمي براي حفظ ايمان فرد است.

مفهوم هنر و تکنولوژی مفاهیمی هستند که مورد توجه هایدگر واقع شده و همچنین در مقالات جداگانه (سرآغاز کار هنری و پرسش از تکنولوژی) به آنها پرداخته است. این مقاله درصدد بررسی نسبت میان این دو مفهوم در اندیشه‌های هایدگر است. هنر در اندیشه مارتین هایدگر گونه‌ای از ظهور و نامستوری است که در آن حقیقت در کار است. او در بحث از تکنولوژی، فن و تکنیک را به‌میان می‌کشد و سپس مفهوم «تخنه» (techne) را در یونان باستان بررسی می‌کند، که ازیک‌سو، هنر و از سوی دیگر، تکنولوژی ریشه در آن دارند. در این مقاله نهایتاً روش تحلیل هایدگر که پدیدارشناسی هرمنوتیک است و از این منظر تحلیل او از حقیقت و نسبت هریک از مفاهیم هنر و تکنولوژی با آن در دوره یونان باستان و معاصر راهگشا بوده و نسبت میان هنر و تکنولوژی در پرتو حقیقت روشن می‌شود. روش تحقیق در این مقاله بنیادی است که به‌صورت تحلیل محتوا انجام گرفته است. هدف انجام این پژوهش چشم‌انداز جایگاه کنونی هنر در دوره تکنولوژی معاصر است.