جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

طبق نظریه علّی معرفت، باید بین معلوم (مُدرَک) و فاعل شناسا (مُدرِک) یک رابطه‌ى علّی برقرار باشد. از سوی دیگر، افلاطو ن­گرایی مستلزم قبول هستی­مندهایی است که فاقد قدرت علّی­ اند و بنابراین نمی­ توانند مدرَک و معلوم ما باشند. این تعارض را اصطلاحاً «مسأله دسترسی‌پذیری معرفتی» می­ نامند. جیمز رابرت براون، فیلسوف معاصر آمریکایی، مدعی است که این مسأله را حل کرده است. او نخست با توسّل به مثال نقض EPR استدلال می‌کند که نظریه علّی معرفت معتبر نیست و بنابراین لازم بودن شرط قدرت علّی برای حصول معرفت منتفی است (دلیل نقضی). سپس با فرض وجود یک قوه ادراکی به نام «چشمِ ذهن» تلاش می‌کند تا دسترسی غیرعلّی به هستی­مندهای ریاضیاتی را معقول جلوه دهد (دلیل حلّی). اما هیچ‌کدام از دو استدلالِ براون قابل دفاع نیستند و مشکل دسترسی ­پذیری هم‌چنان باقی است. زیرا این مدعا که «نتایج آزمایش EPR را نمی ­توان بر اساس رابطه علّی بین مدرِک و مدرَک تبیین کرد»، مستلزم اِفراز دامنه مصادیق معرفت علمی به دو زیر مجموعه معرفت علّی و کوانتومی است، نه بی اعتباری نظریه علّی معرفت. یعنی دسترسی به نتایج EPR را شاید با رابطه علّی و فیزیک نسبیت نتوان تبیین کرد اما به هر حال یک پشتوانه علمی دیگر دارد: نظریه کوانتوم. در حالی‌که نظریه علمی مشابهی وجود ندارد که هستی­مندهای ریاضیاتی را در دسترس علمی ما قرار دهد. از سوی دیگر، استعاره‌ى چشم ذهن صرفاً ارزش تبیینی دارد نه توجیهی. روشن است که مشکل دسترسی را نمی ­توان با توسّل به وجود ناموجه یک قوه‌ى شناختی حل کرد.

بحران انسان مدرن و چگونگی ظهور آن در هنر مدرن، یکی از موضوعاتی است که فیلسوفِ اسپانیایی، خوزه اُرتگا ای‌گاست بدان پرداخته است. به باور او بحران مختصِ انسان است و آدمی در جنبه‌های مختلفِ زندگی‌اش آن را تجلی می‌دهد، یکی از این جنبه‌های مهمِ بر آمده در زندگیِ آدمی، هنر است. انسان‌زدایی هنر مدرن، فاصله گرفتن از جنبه‌های زیبایی‌شناختی سنتی، رهایی از واقعیتِ عینی و روی آوردن به انتزاع و امر جدید، اموری هستند که هنر را دست‌خوش تغییر کرده‌اند. پویایی و ویژگی‌های هنر مدرن از مشخصه‌های دنیای نوین است که در آن سرعتِ تغییر و دگرگونی پدیده‌ها، موجب عدم ثباتِ ارزش‌های موجود شده، به‌طوری که سراسر تاریخ هنر قرن نوزدهم و بیستم از بیانیه‌های گوناگون و ایسم‌های متعدد انباشته شده است. این شتاب و تغییرات اساسی هر وضعیتی را ناپایدار و دچار بحران می‌کند. از دیدگاه اُرتگا هنرمند در چنین وضعیتِ ناپایدار و بحرانی است که به سوی سبکی دیگر می‌رود و این امر در نتیجه‌ی فعلِ او یعنی اثر هنری نمود می‌یابد و این نمود، مرزهای تعریف هنر را دست‌خوش دگرگونی می‌کند. به عبارتی این فرایند از تغییر در نگاه هنرمند آغاز می‌شود، در اثر هنریِ او تجلی می‌یابد و این‌گونه معنای هنر را دگرگون‌ مى‌کند. مقاله‌ی حاضر بر آن است که بر اساس دیدگاه اُرتگا ای‌گاست به پرسش از چگونگی و چرایی بحران انسان و هنر مدرن پاسخ دهد.

در فیزیکالیسم و اقسام مختلف آن، غالباً تلاش بر تبیین علمی و فلسفی رابطه‌ی ذهن-بدن بوده است، لیکن معضل اصلی، دو اصل علمی و پذیرفته ‌شده در دیدگاه فیزیکالیسم است که عبارتند از کامل بودن جهان فیزیک و بسته بودن علّی فیزیک. کیم استدلال می­ کند که با این دو پیش­فرض، مشکلاتی بر سر راه تبیین علّیت ذهنی در دیدگاه ­های فیزیکالیسم غیرتقلیل­گرا پیش می ­آید. در این مقاله، رویکردهای مختلف مربوط به مسأله‌ی ذهن-بدن، مطرح می­ شود و ایرادهای وارد شده از سوی کیم به آن‌ها مورد بحث قرار م ی­گیرد. این ایرادها شامل مشکلات مربوط به طرد علّی ذهن و نیز بیش ­تعین علّی می­ گردد. کیم استدلال می­ کند که ابتناء ذهن-بدن به عنوان موضوع مورد اتفاق اقسام مختلف فیزیکالیسم است. او استدلال می­ کند چنان‌چه ابتناء ذهن-بدن را به فرم حاضر و با پیش­ فرض­ های دیدگاه ­های حال حاضر فیزیکالیستی بپذیریم، اقسام مختلف فیزیکالیسم ضدتقلیل­گرایانه به شبه­ پدیدارگرایی افراطی منجر می­ شود.

هرچند ماژولاریتی گسترده ذهن فرضیه‌ محبوبی در علوم شناختی است، اقبالی در فلسفه ندارد. در این مقاله با پرداختن به خاست‌گاه نادرست ماژولاریتی گسترده یعنی خاست‌گاه فودوری آن، به معرفی خاست‌گاهی دیگر، یعنى آرای سایمون، برای فرضیه ماژولاریتی گسترده پرداخته‌ مى‌شود. هم‌چنین استدلال‌هایی در پذیرش ماژولاریتی گسترده ذهن بیان مى‌گردد. در نهایت نیز با پاسخ به دو نقد مهم درباره دو ویژگی مهم ماژولاریتی گسترده، ویژگی کپسوله بودن و قلمرو-ویژگی، تلاش مى‌شود راه پذیرش ماژولاریتی به‌سان فرضیه‌ای درست درباره ذهن فراهم آید.

تئودور آدورنو از جمله فیلسوفانی است که هنر جایگاه بسیار والایی در اندیشه­ ی او دارد و به جرأت می ­توان گفت بدون درک درست آراء او در باب هنر نمی­ توان چندان چیزی درباره ­ی اندیشه­ های او به چنگ آورد. این ارتباط میان آراء زیبایی­ شناختی و کلیّت اندیشه در مورد فیلسوفانی چون کانت و هگل نیز صادق است. م ی­توان گفت مهم­ترین دغدغه ­ی آدورنو درباره ­ی هنر، رابطه ­ی دیالکتیکیِ اثر هنری با جهان تجربی، جهان روزمره و وضعیت موجود است. چرا که به زعم آدورنو هنر تنها ساحتی است که تا حدّی توانسته است از مناسبات متحجّر جهان سرمایه­ داری بگریزد و پناهی برای آزادی (هرچند مشروط) باشد. تنها در هنر است که هنوز می ­توان صدای درد و رنج واقعی را شنید. درد و رنج زیستن در جامعه ­ای شی‌ء شده که جایی برای زندگیِ واقعی باقی نگذاشته است. بحث جامع و کامل درباره ­ی آراء آدورنو در این باب در مقاله­ ی کوتاه موجود نمی­ گنجد. سعی بر آن است تا به مهم­ترین مباحثی که در این باب در نوشته­ های آدورنو مطرح شده است پرداخته شود و مسأله­ ی هدایت کننده، راه­ هایی است که هنر از طریق آن وضعیت موجود را به نقد می­ کشد. در بخش اول به مفهوم صنعت فرهنگ پرداخته­ شده است تا آن چیزی که آدورنو در تقابل با هنر خودآیین قرار می­دهد روشن شود. در بخش دوم رابطه ­ی دیالکتیکیِ اثر هنری و جهان تجربی به بحث گذاشته شده و در بخش پایانی به مباحث مربوط به فرم و محتوای اثر هنری و رابطه ­ی این دو با نقد جامعه پرداخته شده است.

در میان تمام تقریرهای براهین صدیقین سینوی و نیز یکی از براهین ابطال تسلسل که تفتازانی در کتاب شرح المقاصد آن را بیان کرده است، یک فرض متافیزیکی مشترک وجود دارد. این فرض متافیزیکی مشترک «تعهد به وجود سلسله علی به‌مثابه موجودی ممکن فی‌نفسه» است. طبق این فرض، سلسله‌ی علّی متشکل از موجودی ممکن و تمام علل ممکن آن، به‌مثابه‌ی موجودی فی‌نفسه، ممکن و منحاز از مؤلفه‌های خود تحقق دارد. صدرا در کتاب اسفار پس از شرح برهان ابطال تسلسل تفتازانی، تحت عنوان «هدم و تحقیق» این فرض مشترک را به چالش می‌کشد. وی تحقق فی‌نفسه سلسله‌ی علّی تام را به دلیل تعارض با قاعده‌ی مساوقت میان وحدت حقیقی و وجود حقیقی، ممکن نمی‌داند. اکنون چنان‌چه نقد صدرا نقد مستدلی باشد، بر تمام تقریرهای برهان صدیقین سینوی و نیز بر صورت‌بندی‌ای که بر مبنای یکی از تقریرهای برهان یعنی تقریر نجات شکل گرفته نیز تأثیرگذار است؛ اما در این نوشتار نشان داده خواهد شد که نقد صدرا بر فرض وجود فی‌نفسه‌ی سلسله‌ی علّی تام علاوه بر آن‌که نوعی مصادره به مطلوب است، با گفته‌های وی در باب نحوه‌ی وجود عدد به‌مثابه‌ی یک کل در تعلیقاتش بر کتاب شفاء و نیز دیدگاه او درباره‌ی رابطه‌ی علت و معلول نیز منافات دارد.