تقدم کلام شیعه بر معتزله | کتابخانه مجازی الفبا

واصل بن عطا , ابوحذیفه (مؤسس مکتب کلامی معتزلة، موسس نظریة "المنزلة بین المنزلتین"، متاثر از حسن البصری، اثر گذار بر عمرو بن عبید، أحمد بن أبی دؤاد، الجاحظ، الزمخشری، أحمد أمین مصری، صاحب کتب «أصناف المرجئة»، «التوبة»، «معانی القرآن»، «المنزلة بین المنزلتین»، «الدعوة»، «الفتیا» و «السبیل إلى معرفة الحق»), 80ق.مدینه،عربستان 131ق.بصره،عراق
متز, آدام (Adam Mez؛ خاورشناس آلمانی، مقیم بازل سوئیس؛ استاد زبان‌های شرقی در دانشگاه شهر بازل سوئیس؛ صاحب کتاب «تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، یا، رنسانس اسلامی» با عنوان عربی «الحضارة الاسلامیة فی القرن الرابع الهجری»؛ وی مدعی تأثیر پذیری شیعه در مسائل کلامی از معتزله است), 1869م. فرایبورگ، آلمان 1917م. فرایبورگ، آلمان
خیاط معتزلی, ابوالحسین (متکلم معتزلى، رئیس معتزله بغداد در قرن سوم هجری), 300 ه‍.ق
شهرستانی , محمد بن عبدالکریم (متکلم، مورخ، محدث، فقیه شافعی، اصولی، مکتب اشعری، مولف کتب «الملل والنحل» و «نهایة الاقدام فی علم الکلام» و «مصارعة الفلاسفة» و «تفسیر مـفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار»، ازطرفداران اسماعیلیه؟), 479ق./1087م. شهرستانه، خراسان بزرگ (اکنون: جوزجان، افغانستان) 548ق./1154م. شهرستانه، خراسان بزرگ
کَراجُکی طرابلسی, ابوالفتح محمد بن علی بن عثمان (فقیه امامیه، اصولى شیعه، ریاضیدان، ستاره شناس، ادیب، آگاه به علوم حدیث، فلسفه، کلام، نحو، اخلاق، تاریخ، رجال، تفسیر و پزشکى در نیمه اول قرن پنجم هجرى و معاصر با شیخ طوسى), قرن4ق. کراجک، نزدیک واسط، عراق ‎۴۴۹ق/1058م. صور، لبنان
شیخ مفید, ابو عبدالله محمد بن محمد بن نُعمان (متکلم، فقیه و عالم بزرگ امامیه؛ مقیم بغداد در عراق) , 336ق./948م. (بغداد،عراق) 413ق./1023م. (بغداد،عراق)
علم الهدی, سید مرتضی (شریف مرتضی، فقیه و متکلم بزرگ امامیه؛ مقیم بغداد در عراق), 355ق./967م. بغداد،عراق 436ق./1045م. بغداد،عراق
کربلائی, سید احمد (استاد فقه، اصول، حکمت، اخلاق و عرفان در حوزه نجف، در سیر و سلوک شاگرد ملا حسینقلی همدانی، استاد سیر و سلوک میرزا علی آقای قاضی و سید جمال الدین گلپایگانی و میرزا مهدی غروی اصفهانی), نیمه دوم قرن13ق. کربلا، عراق 1322ق. نجف، عراق
مطهری , مرتضی Murtaḍā Muṭahharī (فیلسوف، متکلم، مفسر و اندیشمند معاصر), 1298ش. فریمان، خراسان رضوی 1358 ش. تهران
سمرقندی , جهم بن صفوان (بنیان‌گذار فرقه‌ی جبریه‌ی خالصه=الجبریة الخالصة، موسس فرقه کلامی جهمیه، جبریه محض و خالص، از معطله=المعطلة به دلیل تعطیل ذات الهی از اوصاف جمال و کمال), 128ق. (مقتول)
ابوزهره, محمد (مکتب اشعری، استاد سابق دانشکدۀ اصول دین و دانشکدۀ حقوق دانشگاه الازهر مصر), 1315ق./1898م.محلة‎الکبری،مصر 1394ق./1974م.قاهره،مصر
قاضی عضدالدین ایجی , عبدالرحمن بن احمد (مکتب اشعری), 700ق./1301م. إیج (شهرى در فارس) 756 ق./1356م.(کرمان)
مکدرموت, مارتین (کشیش یسوعی انگلیسی), 1934م.