طی این تحقیق، انواع شناخت هایی که در طول تاریخ، نسبت به امام علی(ع) بوجود آمد مورد بررسی قرار گرفت. این شناخت ها عبارت است از: 1 نگاه معتدلان، این شناخت میتنی
... بر گفتار و رفتار پیامبر(ص) درباره امام علی(ع) است. در این نگاه بر اساس آیات الهی و روایات نبوی، خلیفه پیامبر(ص) شخصی است، معصوم و صاحب علم ویژه، لذا خداوند او را به مقام امامت و ولایت جامعه اسلامی منصوب می کند، بنابراین اطاعتش واجب است. پیامبر(ص) از یوم الانذار، امام علی(ع) را با عنوان وزیر، وصی و خلیفه خود معرفی کرده و همین خط را تا پایان عمر شریف خود ادامه داد. رسول خدا (ص) در غدیر خم نیز امام مردم و خلیفه خود را به مسلمانان نشان داد. ضمنا امام علی(ع) در این نگاه پس از رسول خدا (ص) افضل از همه مردم است. 2 نگاه مقصران، شناخت و روش اهل سنت همان نگاه مقصران است که در آن امام علی(ع) از مقام امامت در حد یک صحابی ممتاز و برجسته تنزل داده شده است و نهایتا امام علی(ع) را خلیفه چهارم شمرده اند، در نتیجه خلفای سه گانه را از آن حضرت، افضل می دانند. در این نگاه بر اساس روایات نبوی در کنار عمل صالح، حب امام علی(ع) و فرزندانش از حضرت فاطمه(س) را تضمین ورود به بهشت می دانند. 3 نگاه معاندان، گروه های مختلفی در دوران حیات امام علی(ع) نسبت به آن حضرت عناد و دشمنی داشتند. لازم به ذکر است که ریشه اغلب این دشمنی ها از عصر پیامبر(ص) بود. گروه های معاند عبارتند از:منافقین، غاصبان خلافت، اصحاب جمل، بنی امیه و خوارج. در این میان، بنی امیه به ویژه معاویه بن ابی سفیان، بیشتر از همه در فرهنگ سازی این نگاه نقش داشت. در این نگاه امام علی(ع) حتی از مقام یک صحابی برجسته پایین تر آورده شده، مورد سب و لعن و دم قرار داده و احادیث زیادی به منظور انحراف افکار مردم از ان حضرت صادر شده است. 4- نگاه غالبان، این شناخت در اثر تقابل با معاندان بوجود امد. غالبان شامل دو گروه بزرگ جاهلان و شیادان بودند. آنها برای امام(ع) ادعای الوهیت و علم غیب مطلق کرده، فضایل عجیب و غریبی برای امام(ع) جعل کردند. غالبان در واقع دشمنان اهل بیت(ع) و تشیع بوده، لذا ائمه اطهار(ع) به شدت آنان را از خود طرد و مورد لعن و نفرین قرار دادند.
بیشتر