جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ناصرخسرو قبادیانی بلخی یکی از حکماء و شعرای نیمهء دوم قرن پنجم هجری است ، ایام شباب را به عیش و نوش گذراند اما در سن چهل و سه سالگی تحول معنوی برای او پیش آمد از تعلقات چشم پوشید و به سوی کعبه روانه شد. پس از زیارت کعبه به مصر رفت و با دعاه اسماعیلیه آشنا شد و زندگانی معنوی تازه‌ای را آغاز کرد. پس از بازگشت به خراسان، بی‌پروا به نشر دعوت فاطمیان پرداخت . ناصرخسرو دارای تالیفات زیادی است از جمله: وجه دین، جامع‌الحکمتین، زادالمسافرین، سفرنامه و دیوان اشعار. او در فن قصیده‌سرایی استادان استادی مسلم است . او حکیمی است الهی و در مبحث الهیات و تاویل آیات قرآن نظراتش شایان توجه است . اسماعیلیه و ناصرخسرو به تاویل قائلند و آیات قرآن را به کلی تاویل می‌کنند: "شورست چو دریا بمثل صورت تنزیلتاویل چو لولوست سوی مردم دانا" و در "جامع‌الحکمتین" می‌گوید: "مر کتاب خدای را تاویل است ، اما بتاویل عقلی گویند صفات مخلوق را از خالق نفی کنیم" ناصرخسرو، قرآن کریم را از حفظ داشته و به سبب اعتقاد محکم او نسبت به قران، در شعر خویش از این کتاب آسمانی بسیار تاثیر پذیرفته است . در این رساله کوشیده‌ایم تا تاثیر قرآن کریم را در شعر ناصرخسرو براساس ابواب زیر بررسی کنیم: تلمیح به قصص قرآن: ناصرخسرو طبق روش خاص خود به قصص مختلف قرآن اشاره کرده است ، مانند داستان خلقت آدم و سجده نکردن شیطان بر او، داستان هاروت و ماروت ، داستان حضرت نوح و کشتی و طوفان و غیره. اشاره به آیات قرآن کریم: در این بخش بیتهایی از دیوان ناصرخسرو که در آنها به سوره‌ای از قرآن یا آیه‌ای از آیات قرآن کریم اشاره شده، آورده شده است ، در هر مورد آیهء مورد نظر را نیز ذکر کرده‌ایم. معنی و مفهوم آیات : ناصرخسرو در بسیاری از اشعار خود مضمون آیات قرآن کریم را آورده است ، آنچنان که به خواندن آن بیت ، و آشنایی مختصر با قرآن کریم، آیهء مورد نظر به ذهن می‌رسد. در این بخش ، ابیاتی را آورده‌ایم که مفاهیم آن از مفاهیم آیات قرآن اقتباس شده است . مفردات قرآن کریم: در این بخش اشعاری از دیوان ناصرخسرو ذکر شده است که شاعر در آنها، لغات و ترکیباتی را از قرآن گرفته است . کاربرد این لغات و ترکیبات گاهی هیچ ارتباطی به آیهء قرآن ندارد و گاهی نیز با آیات قرآن مرتبط است . تشبیهات قرآن کریم: آخرین بخشی که در رسالهء حاضر به آن پرداخته شده است تصاویر قرآنی و تشبیهاتی است که ناصرخسرو با استفاده از قرآن کریم در دیوان خود آورده است . در این رساله، هر جا آیه‌ای نقل کرده‌ایم، ترجمهء آن را نیز تفسیر ابوالفتوح رازی آورده‌ایم.

غرض اصلی از پرسش ، طلب اخبار و آگاهی، برای رفع جهل و ناآگاهی است تا حدی که می‌توان تمدن و فرهنگ بشری راه دستاورد و نتیجه پاسخ به سئوالها و پرسشهای انان دانست . در حوزه ادبیات ، ادبیات بهترین زبان و وسیله برای انتقال مفاهیم و مقاصد مذهب می‌باشد اولا بدین سبب که مانند مذهب فطری است ، ثانیا به لحاظ این که ابزار و امکاناتی که از زبان ادبی برای ایجا بهترین ارتباط - بلاغت - در اختیار دین و مذهب می‌گذارد، هیچ زبان دیگری - علمی، فلسفه - نمی تواند فراهم کند، لذا خداوند متعال نیز زبان ادبی را با تمام شیوه‌ها و امکانات آن برگزیده است تا به اقتضای حال و مقام از بیشترین و بهترین تاثیر کلام - رسایی و بلاغت - استفاده کرده باشد. حال در این محدود اهمیت ویژه استفهام، به عنوان یکی از امکانات و توانائیهای کلام ادبی معلوم و هویدا است و حاصل سخن این که به قول "رابرت فراست " که در ادبیات "چیزی بگویند و ما چیزی دیگر بفهمیم" در بخش معانی و خصوصا استفهام، این سخن بسیار ارزنده و ملموس خواهد بود. این رساله پیرامون ادوات استفهامی و کاربرد آن در قرآن مجید است که در سه باب و به شرح زیر تنظیم شده است : -1 باب اول: که در این باب به تعریف استفهام و بیان ارکان و انواع آن و به ذکر نظریات علمای نحو و بلاغت ، درباره اودات استفهامی به طور تفصیل سخت به میان آمده است . -2 باب دوم: این باب شامل دو فصل می‌باشد، فصل اول، که در آن به ذکر معانی مجازی ادوات استفهامی از دیدگاه دانشمدان بلاغت و تفسیر، پرداختیم و فصل دوم که به بیان معانی مجازی آیات استفهامی در قرآن به ترتیب سوره‌های قرآنی، بسنده کردیم. -3 باب سوم: که در فصل اول آن، درباره کاربرد ادوات استفهامی در قرآن، و در فصل دوم درباره نکاتی پیرامون معانی مجازی استفهام پرداختیم.

مولف عملکرد و روش اوصیاء پیامبر را در راه احیاء سنت آن حضرت بررسی می کند که آن بررسیها در چهار زمینه زیر خلاصه می شود: 1- رسول اسلام تفسیر قرآن کریم و مجموعه سنت خود را به حضرت علی (ع) و توسط حضرت علی (ع) به یازده فرزندش تعلیم داده شد.2- خداوند حضرت علی (ع) و یازده فرزندش را به عنوان اوصیاء معین فرمود.3- پس از رحلت پیامبر اوصیاء آن حضرت پرده تحریف و کتمان را از تفسیر قرآن کریم و سنت پیامبر و عقاید و احکام اسلام برگرفتند.4- یکایک ائمه اطهار (ع) در راه حفظ اسلام تا آخرین روز دنیا کوشیدند.

انگاره‌های انسان‌شناختی یکی از مقولات بنیادی در اندیشه معاصر است . پژوهش حاضر پس از معناشناسی «کرامت» و «انسان» در قرآن ، می کوشد به معنای دقیق «کرامت انسان» در نظام معنایی قرآن دست یابد. بررسی آراء قرآن پژوهان و مفسران نشان از آن داردکه در بحث کرامت انسان در قرآن ، نگاه یکسانی وجود ندارد . این پژوهش در صدد است تا 1) معنایی دقیق از کرامت انسان در قرآن کریم را ارائه دهد؛ 2)مبانی قرآنی کرامت انسان را تبیین کند؛در این بخش با بیان هفت مورد از مبانی کرامت ذاتی ( دارا بودن روح الهی ، خلافت الهی ، اختیار و اراده انسان ، تسخیر جهان هستی ، مسجود فرشتگان بودن ، امانت دار الهی بودن ، فطرت الهی داشتن ) به تبیین کرامت اکتسابی انسان پرداخته شد 3)موانع فرا روی انسان در دستیابی به کرامت را مورد تحلیل قرار دهد و موانع فردی و اجتماعی کرامت انسان را اعم از : درک نادرست از انسان ، صفات و خلقیات ضد ارزشی ، ، ظلم و بی عدالتی ، استبداد و استبداد زدگی ، حاکمیت طاغوت ، تهدیدهای امنیتی ، آسیب ه رسانی به حیثیت اجتماعی افرادو نابرابری و تبعیض بیان نماید . ایت تحقیق به این نتیجه رسیده است که از دیدگاه قرآن ، انسان بما هو انسان دارای کرامت الهی است . از این رو ، لوازم این کرامت نیز باید به عنوان موهبت های الهی برای انسان به رسمیت شناخته شود . با این قرائت از کرامت انسانی ، تمام آموزه های اسلامی کاملا با کرامت انسانی سازگار است.

در دین مبین اسلام، اعتقاد به وحدانیت خدای متعال سرسلسله همه عقاید می باشد. از سویی ولایت به عنوانرکن تشیع به شمار می‌رود. چنانچه در کتب روایی ایشان، ولایت به عنوان شرط دخول در قلعه محکم توحید معرفی شده است. بنابراین ارتباط و تلازم تنگاتنگی را بین توحید و ولایت می‌توان مشاهده کرد. پژوهشی که پیش رو دارید، در مقام بررسی تلازم مذکور می‌باشد.دراین راستا ابتدا در فصل نخست معنای توحید و مراتب آن بیان می‌شود و در ادامه مطرح می‌شود که با توجه به مراتب توحید،آنچه مورد نظر تحقیق حاضر است توحید ذاتی است که مورد قبول فریقین می‌باشد.در فصل دوم در ابتدا معنای ولایت و اقسام آن توضیح داده می‌شود و در ادامه آیات و روایات دال بر اثبات ولایت حضرت علی(ع) آورده شده است که دیدگاه هرکدام از شیعه و اهل سنت در مورد آن‌ها در حد لزوم بیان شده است.در فصل سوم به اثبات ولایت ائمه دوازده‌گانه(ع)از طریق روایات مورد قبول اهل سنت پرداخته شده است.در فصل چهارم ابتدا به طرح این مسأله که امامت از اصول دین است یا اصول مذهب پرداخته شده است. علماءمتقدم امامت را جزء اصل دین می‌دانندکه پیامد چنین نظریه ای، اعتقاد به کفر منکران ولایت است. در ادامه با توجه به نظر علماء متاخر، به نقد و بررسی دلایل ایشان در این زمینه و بیان این‌که امامت جزء اصول مذهب می‌باشد، پرداخته شده است. بنابراین منکر آن اسلام ظاهری را داراست اگرچه موحد واقعی نیست و به سعادت اخروی نمی‌رسد. در نهایت با توجه به اطلاعات ذکر شده در فصول پیشین تلازم ولایت با اصول عقاید به ویژه توحید از دو طریق نقلی و عقلینشان داده شده است. در طریق نقلی روایات مذکور در فصل دوم به چهار دسته تقسیم شده است که در هر کدام به اثبات تلازم مذکور پرداخته شده است. در تحلیل عقلانی به این نکته اشاره می‌شود که با عنایت و تأمل بر جمیع مطالب پیشین، مشاهده می‌شود که در فصل اول بیان شدروایات مورد قبول فریقین، پذیرش اصل توحید را به تنهایی موجب سعادت انسان دانسته‌اند. در حالی‌که با تدبر و تعمق در روایات فصل دوم، منکر ولایت موحد واقعی نیست، زیرا چنین شخصی منکر نصّ صریح پیغمبر(ص) است و از دایره حق بیرون است، همچنین به سعادت اخروی نمی رسد. ظاهرا در این‌ مرحله، در برخورد با این دو نوع روایات با یک نوعتعارض رو به رو می‌شویم و مسلم است که چنین امری در مورد شارع محال است. در بیان حل این تعارض می‌توان گفت توحید نزد شارع دارای مراتبی است.مرحله ابتدایی و ساده همان است که در فصل اول بیان شد که قبول چنین توحیدی شرط دخول در اسلام بیان شده است. در حالی‌که در مراتب بالاتر توحید معنای وسیع تری پیدا می‌کند به گونه‌ای که توحید واقعی جدای از ولایت معنا ندارد.چنانچه امامت نیز معنایی فراتر از معنای ابتدایی که همان وصایت وخلافت پیغمبر(ص) می‌باشد. سپس از طریق معارف فلسفی همچون باب دلالت، حمل شایع، ظهور و بطون، علت غایی به اثبات تلازم توحید و ولایت پرداخته شده است.

سعادت انسان، هدایت و رسیدن به مقام والای انسانیت، نجات از قید و بند اسارت، دست یافتن به مقام عبودیت و یکتا پرستی جز در پرتو هدایت ائمه معصومین و قبول ولایت آن ها ممکن نیست؛ از این رو شناخت ائمه معصومین از دیدگاه قرآن یکی از مهم ترین و لازم ترین کارها در این زمینه است. این پایان نامه با موضوع « امامت در قرآن از دیدگاه فریقین» در چهار فصل ارائه شده است: در فصل اول، پیشینه تاریخی بحث امامت، ضرورت موضوع، معنای لغوی و ا صطلاحی امام، موارد استعمال کلمه امام در قرآن، اهمیّت امامت نزد فریقین، جایگاه امامت در قرآن و برتری آن بر نبوّت و فرق بین نبوت و امامت بررسی شده است. در فصل دوم، علم امام درقرآن، ضرورت آگاهی رهبری جامعه اسلامی از نظر قرآن، دیدگاه امامیه درباره علم امام، دیدگاه اهل سنّت درباره علم امام و نقد آن، ادّله جواز تقدیم مفضول بر فاضل و نقد آن معرفی راسخین در علم، مراد از اتوالعلم در آیه شریفه 49 عنکبوت و تنها مصداق من عنده علم الکتاب(رعد_43) مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم به بررسی عصمت امام در قرآن، ضرورت عصمت برای مقام امامت، معنای لغوی و اصطلاحی عصمت، دیدگاه اهل سنّت درباره عصمت، بررسی دیدگاه اهل سنّت پیرامون آیه شریفه 124 بقره و دیدگاه امامیه پیرامون آیه شریفه 59 نساء پرداخته شده است. فصل چهارم به بررسی راه های تعیین امام و بررسی آیات مربوط به ولایت و امامت علی (ع) از دیدگاه فریقین پرداخته است. انسان کامل از منظر قرآن و روایات موسوی، سید حسن شهاب. کارشناسی ارشد فقه و معارف اسلامی. مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی. استاد راهنما: قدردان قرا ملکی، محمد حسن. استاد مشاور: حسینیان، محمدجعفر. 1380.103 صفحه. تعداد منابع: 27. کلید واژه انسان، کامل، فلاسفه، مکاتب، افلاطون، ارسطو، ژان پل سارتر، نیچه، ابوعلی سینا، صدر المتألهین، عرفا، ابن عربی، مولوی، ملکوتی، حیوانی، پیامبر|، امیرالمومنین(ع)، خود شناسی، آزادی، حق، تواضع، امام حسن×، زیاده طلبی، جهالت، سکوت، ابراهیم(س)چکیده این تحقیق با عنوان « انسان کامل از منظرقرآن و روایات» در پنج فصل تنظیم شده است: فصل اول به بررسی کلیات، ضرورت موضوع، هدف و روش تحقیق، تعریف انسان و انسان شناسی اختصاص دارد. نویسنده هدف از این تحقیق را آگاهی از تفاسیر مکاتب و دانشمندان بزرگ آن ها درباره انسان کامل و آشنایی با تفسیر انسان کامل از منظر قرآن مجید و روایات معرفی کرده است. فصل دوم به بررسی دیدگاه ها، آرای فلاسفه مغرب زمین(افلاطون، ارسطو، ژان پل سارتر و نیچه)، آرای فلاسفه اسلامی( ابوعلی سینا، فلاسفه قدیم و صدرالمتألهین)، آرای عرفا (ابن عربی و مولوی) و تحلیل و بررسی آرا و بیان نظریه مختار، پرداخته است. فصل سوم، انسان کامل از منظر قرآن مجید را طی سه گفتار ( ابعاد ملکوتی انسان، ویژگی های انسان کامل و ابعاد حیوانی انسان مورد بررسی قرار داده است. فصل چهارم به بررسی انسان کامل و صفات آن از منظر پیامبر اکرم|، امیرالمومنین(ع) (خود شناسی، آزادی خواهی، گفتار حق، رفتار با تواضع، گوش دادن به دانش های سودمند و...) و امام حسن مجتبی(ع) ( بی اهمیّت بودن دنیا در نظر او، پرهیز از زیاده طلبی، دوری از جهالت، سکوت حکیمانه و...) اختصاص یافته است. در فصل پنجم، ابعاد کمالی حضرت ابراهیم (س)، پیامبر اکرم| و امیر المومنین علی (ع) پرداخته شده است.

چکیده ندارد.

برّ و نیکی، در روابط بین افراد و مناسبت‌های اجتماعی نقش تعیین کننده‌ای ایفا می‌نماید؛ به گونه‌ای که با ایجاد فضایل اخلاقی، موجب استحکام روابط اجتماعی گردیده و استعدادهای متعالی انسان را به رشد و کمال مطلوب رسانیده و موجب نزدیکی قلوب آحاد ملت به یکدیگر شده و در ایجاد امّت واحده‌ی اسلامی، بسیار نقش آفرین است. هر جامعه‌ای که اساس فرهنگ آن بر پایه‌ی توجه به خیرات باشد، آن جامعه رو به سوی سعادت دنیوی و اخروی نموده و می‌تواند برای ملل و جوامع دیگر الگویی والا باشد. ایجاد زمینه برای تربیت انسان‌های خیّر، براساس معارف اصیل قرآن و عترت (علیهم السلام)، از اهداف اساسی این تحقیق است. مفهوم و حقیقت برّ؛ جامع خیرات است، که در ابعاد اعتقادی ـ اخلاقی و عملی قابل بررسی بوده و مصادیق متعدّدی از آن، در آیات و روایات عنوان گردیده است. در بیان اهمیت این موضوع، همین بس که: تمام اعمال نیک، در حیطه‌ی برّ قرار گرفته و بخش عمده‌ای از احکام و فروعات اسلام، بر پایــه‌ی برّ نهاده شده است و با پرداختن به آن، می‌توان به بخش عمده‌ای از مبانی و معارف اسلام دست یافت. برّ در بعد فردی و اجتماعی قابل بررسی می‌باشد، بدین ترتیب که؛ در بعد فردی از انسان نیکوکار، انسانی آراسته به عقاید حقّه و اخلاق حسنه و اعمال صالحه می‌سازد و در بعد اجتماعی، نقش کلیدی در بهبود مشکلات اجتماعی ـ اقتصادی و فرهنگی داشته و روابط مستحکمی بین مردم ایجاد می‌نماید و با رشد و توسعه برّ، همدلی و تعاون در جامعه پدید آمده و وحدت اسلامی در معنای حقیقی آن تجلّی می‌یابد؛ به گونه‌ای که، امنیت و عدالت و رفاه اجتماعی در میان اقشار مختلف استقرار می‌یابد. دستیابی به این اهداف متعالی در مورد برّ ـ که منظور نظر اسلام است ـ امکان پذیر نخواهد شد، مگر با مهیّا نمودن ملزومات آن، که عبارتند از: بهره‌مندی افراد از پشتوانه‌های اعتقادی و اخلاقی، همراه با معرفت به خداوند و یقین به قیامت و نیز، بهره‌مندی از تقوا، به معنای: پاکسازی درون از رذایل و آراستگی باطن به فضایل اخلاقی. سیمای برّ در آیات و روایات؛ با بیان اهتمام افراد به نیّت‌های خیر و ایجاد شرایط لازم برای احسان حقیقی و بیان اوصاف أبرار تصویر گردیده است. برخی آفات و موانع برّ و احسان، مانند: فخر فروشی، عجب، منّت گذاری، آزاررسانی، ریا و سُمعه در مسیر نیکوکاری آسیب‌های جدّی وارد می‌کنند و باید از سر راه برداشته شوند. از عوامل رشد و کمال برّ، می‌توان از : قدرشناسی از نیکوکاران، نیکی به عموم افراد، شتاب و استمرار در نیکوکاری و امثال اینها نام برد، که حرکت آدمی را به سوی برّ تسهیل می‌نمایند. آنچه در این پژوهش بدست آمد این است که: برای نهادینه کردن برّ در اجتماع، باید فرهنگ برّ را در جامعه ترویج نمود، به همین جهت می‌توان، در مقیاس‌های کوچکی از اجتماع، مانند: خانواده، مدرسه و خویشاوندان، افرادی نیکوکار را تربیت نمود، تا این افراد بتوانند در مقیاس‌های بزرگتری از اجتماع در امور خیرخواهانه نقش آفرین باشند. در این تحقیق به ارائه‌ی طرح‌هایی جدید، برای ایجاد خیریه‌هایی موفق اشاره شده و به مسئله‌ی وقف و احیای آن و پیشنهادهایی در این مورد پرداخته شده و نیز، صله‌ی أرحام به عنوان یکی از مبانی تقویت برّ و نیکوکاری در اجتماع مورد ارزیابی قرار گرفته است.

تعیین جایگاه و منزلت انسان در نظام هستی، موضوع مهمی است که باید به آن توجه شود. هدف از انجام این تحقیق بیان جایگاه خاص انسان در نظام آفرینش بوده است که در اینجا با تکیه بر دو منبع ارزشمند آسمانی قرآن کریم و انجیل جایگاه واقعی انسان در نظام هستی به طور مقایسه ای تبیین گردیده. کتاب مقدس و قرآن هر دوآفرینش انسان را تجلی رحمت خداوند می دانند و او را خلیفه و جانشین خدا می دانند. در انجیلانسان آمیزه‌ای از روح و جسم می‌باشد و از خلقتی مادی و الهی بهره‌مند است. وقتی آدم گناه کرد ماهیت انسان خراب شد به طوری که اینک همه انسانها با ماهیتی گناه‏آلود به دنیا می‏آیند و نسل آدم همه وارث این گناه‏اند،ولی از نگاه قرآن انسان موجودى است که از یک سو فطرتى الهى و از سوى دیگر، طبیعتى مادى دارد، فطرت او را به سمت معارف بلند، معنویات، و خیرات دعوت مى کند و طبیعت او را به حضیض مادیّت، شهوات و شرور فرا مى خواند. در کتاب مقدس، روح‌القدس، مترادف جبرئیل یا فرشته‏ای از فرشتگان خدا و آفریده‏ای از آفریدگان او نیست، او در حقیقت خود خدا است که در قلوب مردم و جهان جای دارد و به عمل اشتغال دارددر حالی که موارد استعمال روح در قرآن بسیار متنوع است.از منظر انجیل، خداوند براى نجات و رستگارى انسان گناهکار چاره اى ندید جز آنکه خود را به صورت عیسى مسیح مجسم کند تا بتواند مستقیماً به هدایت و ارشاد آن ها همت گمارددر حالی که در قرآن خداوند به حکم قضاى حتمى خود، دو مسیر متفاوت جلوى پاى آن دو و فرزندانشان نهاد: مسیرى که به سعادت و رستگارى آدمیان منجر مى شد و مسیرى که به شقاوت و بدبختى آن ها مى انجامید.و این انسان است که با اختیار خود می تواند یکی از این دو مسر را برگزیند. در انجیل و قرآن انسان دارای کرامت است. در انجیل، فیض ازلی خداوندمی‌توانند رستگاری انسان را رقم بزنند.اما در قرآن انسان شخصیتی است دارای اختیار که قدرت تشخیص راه سعادت خود را دارد، ولی برای ادامه راه، نیازمند راهنماست.در انجیل ، ایمان و عشق به خدا، مهم‌ترین اصل اخلاقی و برترین فضیلت دینی دانسته شده است. درقرآن هم، ریش? ارزش‌های اخلاقی، ایمان است واعمال صالحه ثمرات ایمان هستند.

بررسی مبانی، روش و قواعد تفسیر از جمله پژوهش های مهم در حوزه مباحث علوم قرآنی به شمار می آید. در عصر تدوین تفسیر، از دوره تابعین به بعد، برخی مفسران بدون تدوین و شفاف سازی این قبیل مباحث ، به تفسیر قرآن اهتمام ورزیده و برخی دیگر به اجمال به ویژه در مقدمات خود یا در فراز و فرودهای تفاسیرشان به این مقولات پرداخته اند. در دوران معاصر و در پی رو به فزونی نهادن تدوین آثاری که موضوع آن اصول و قواعد و روش تفسیر قرآن است، مطالعه و تحلیل علمی موضوع مذکور، توجه محققان را به خود معطوف داشته است. شیخ مفید را می توان از زمره مفسرانی دانست که در امر تفسیر دارای مبنا و روش است و برای نیل به تفسیر صحیح آیات قرآن به قواعد و اصولی ملتزم بوده است. پایبندی این مفسر و متکلم شیعی به مبانی صدوری و دلالی، نظیر وحیانی بودن کلام خدا، اعجاز کلام الهی و تحریف ناپذیری آن در بخش مبانی صدوری و هم چنین قابل فهم بودن آیات الهی، در بخش مبانی دلالی، انکارناپذیر است. شیخ مفید گرچه اثر مستقل تفسیری ندارد اما براساس همان اندیشه های تفسیری و یا آراء وی که به صورت پراکنده در برخی آثار وی منعکس شده، در تفسیر قرآن دارای روشی عقلانی و برهانی است که با تمسک به قواعد و اصول تفسیر؛ بدان دست یافته و در عین حال در روش خود از آیات و روایات نیز بهره گرفته است. تأثیر جریانات عصری در روش تفسیری او به مثابه حافظ مبانی کلامی شیعی انعکاس تام دارد. این قبیل تأثیرات را در انواع مناظرات و جدلیات و پاسخ به سوالات تفسیری گروه ها و جریانات فکری قابل مشاهده است. در این قبیل مناظرات و مباحثات آنچه به عنوان محوری اساسی تلقّیمی شود، دفاع از آراء تفسیری شیعه است؛ به خصوص در بخش هایی که با آموزه های کلام اهل بیت? همراه است.