جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از شیوه‏های بیانی قرآن‏ کریم، برای تبیین حقایق و معارفش، استفاده از اسلوب قصه است. قصص قرآن، به عنوان یکی از مولفه‏های کتاب وحی، از نظر محتوا و هدف، شامل هم? حکمتهای نزول وتوأم با هدفمندی و همسو با غرضی است که آن را دنبال می‌کند و حاوی پیامهای مهم اعتقادی، تربیتی و سنتهای تاریخی و اجتماعی و...است و داستان حضرت موسی(ع) نیز به دلیل تکرارهای مکرر، مملو از این نکات است.عده‏ای معتقدند، قصه‏های قرآنی سمبلیک و پرداخته شده است و پایبند بودن به واقعیت، در آنها مد نظر نیست و از این رو سعی دارند، حجیت بخش اعظمی از آیات الهی را زیر سوال ببرند؛ بنابراین، پس از بیان معانی قصه و ویژگیهای منحصر به فرد قصص قرآنی، به تفصیل در مورد حقیقی یا سمبلیک بودن داستانهای قرآن، سخن رانده شده ونتیجه‏ای که بدست آمده، گویای این مطلب است که سمبولیک کردن داستان، به معنی غیر واقعی بودن آن نیست؛ بلکه سمبلیک بودن با واقعی بودن قصه قابل جمع است.در پایان‏نامه‏ی حاضر، مواردی از مسائل اعتقادی، مورد تحلیل قرار گرفته است؛ از جمله: عصمت حضرت موسی(ع) و آیات منافی عصمت آن حضرت، مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به مراتب هدایت، که منجر به عصمت می‌شود، مصونیت حضرت موسی(ع) از گناه، به اثبات رسیده، وعلاوه برآن، در آیات مربوط به دوران بعثت آن حضرت، ثابت شده که همه چیز مشمول تقدیر الهی است؛ اما نه به مفهومی که اختیار را از انسان سلب کند.فریب و شعبده بودن سحر و عدم نقش آفرینی آن به معنای تأثیرگذاری درامور جاری طبیعت، موضوع دیگری است که به آن پرداخته شده است. و نیز، غوامض موجود در برخی از آیات اعتقادی این داستان، مورد واکاوی قرار گرفته و نتیجه‏ی مطلوب به دست آمده است.همچنین، پس از روشن شدن عدم امکان رویت خداوند با چشم مادی، به موضوع شفاعت خواهی حضرت موسی(ع) در حق نمایندگان بنی اسرائیل اشاره شده و این امر، مویدی برای عقیده اصیل اسلامی شفاعت شناخته شده است. و نیز، قرار گرفتن کوه، بالای سر بنی اسرائیل،یکی دیگر از موضوعات مهمی است، که با بهره گیری از منابع معتبر حدیثی و تفسیری، معجزه بودن آن به اثبات رسیده است. علاوه بر این موارد، مسائل دیگری نیز، مورد بررسی قرار گرفته، که گاه با به دست آوردن کلید حقیقت، شبهه‏ی مورد بحث، رفع گردیده است.

قرآن کریم با اهل کتاب به روش خاص خود احتجاج نموده و از این راه عده ای از آنان را به راه حق و راه کمال نزدیک کرد. در این رابطه دلایل و شواهد روشنی بر جواز احتجاج در آیات و روایات وجود دارد که در قرآن کریم، مواردی از جمله، یهود، نصارا، مجوس وصابئین را در فصل اول بررسی نموده ایم. فصل دوم: احتجاج قرآن با اهل کتاب درباره توحیداست. در مورد قائلین به تثلیث و احتجاج قرآن بر علیه آنان ،همچنین احتجاج بر رد فرزند داشتن خداوند به عقیده مسیحیان و یهودیان است. فصل سوم: احتجاج قرآن با اهل کتاب درباره نبوت است و فصل چهارم،‌احتجاج قرآن با اهل کتاب در مورد معاد است. در فصل پنجم درباره احکام و کتب آسمانی به احتجاج پرداخته و در خاتمه نتیجه گیری از مباحث مطروحه است.

این پروژه که با عنوان «رابطه‏ی گناه و نزول بلایا از دیدگاه قرآن و روایات» مورد بررسی قرار گرفته، در پی آن است با روش توصیفی- تحلیلی با تکیه بر منابع اسنادی- کتابخانه‏ای به این سوال پاسخ دهد که از دیدگاه قرآن و روایات بین ارتکاب گناه و نزول بلا چه رابطه‏ای وجود دارد؟ بر همین اساس نگارنده پس از مفهوم شناسی دوواژه‏ی «گناه و بلا»، گناهانی که سبب نزول بلای خاص می‏شود را بیان کرده است؛ بدین‏صورت که ابتدا بلایا را به دو بخش بلایای فردی و اجتماعی تقسیم و ذیل هر بلا، انواع گناهانی که سبب بروز آن بلا می‏شود را آورده است؛ به عنوان نمونه در مورد بلای فردی بیماری، گناهانی چون انحرافات جنسی (زنا، لواط، خودارضائی)، موسیقی، حسد، شراب‏خواری و... به عنوان مواردی که در پیدایش این بلا نقش مهمی دارند، بیان گردیده است. در پایان به راه‌های رهایی از گناهان پرداخته و از مواردی چون یاد مرگ، پرهیز از هم‏نشین بد، محیط خانواده، خداترسى، ایمان به معاد، آگاهی از کرامت انسانی، یاد خدا و... به عنوان راه‏های رهایی از گناهان نام برده است. با مطالعه این بحث و با نگاه عمیق، درمی‏یابید که گناهان در نزول بلا نقش بسزائی دارند.

1- ثواب در قرآن کریم به همان معنای لغوی یعنی « رجوع جزای عمل به انسان » و در روایات به معنای «اجر حسن جمیل » به کار رفته است.2- از نظر خواجه نصیر الدین طوسی ثواب به معنای « نفع خالص مستحق همراه با تعظیم و اجلال » است، اما قید استحقاق بنا بر دیدگاه «تفضل» صحیح نمی باشد.3- نام های مترادف ثواب در قرآن کریم و روایات:اجر، نعمت، آلآء، فضل، رحمت، احسان، لطف، مثوبت و جنت است.4- عقاب در لغت به معنای « مجازات کسی به خاطر عمل سوء او» می باشد، در قرآن کریم و روایات عقاب به همان معنای لغوی است، و قیدهایی مانند: ضرر، استحقاق، توهین و تحقیر نیز از آیات و روایات استفاده می شود، ولی از نظر خواجه نصیر الدین طوسی عقاب به معنای « ضرر مستحق، مقارن با توهین وتحقیر» است.5- نام های مترادف عقاب در قرآن کریم و روایات، عذاب، معاقبت، عقوبت، نار، جهنم، شقاوت و خسران است.6- کلمه « جزاء » هم به معنای ثواب و هم به معنای عقاب استعمال می شود.7- اکثریت امامیه از جمله خواجه نصیر الدین طوسی و معتزله به استحقاق در ثواب و عقاب معتقدند.8- استیفای ثواب و عقاب در صورت دیدگاه استحقاق یا به روش مجازات است یا به روش تجسم اعمال، این دو روش مورد تایید قرآن و روایات است.9- بعضی از متکلمین امامیه مانند ابراهیم ابن نوبخت، به تفضل در ثواب و عقاب قائل شده اند، اما شیخ مفید بین استحقاق و تفضل جمع کرده است، آیات و روایات تنها از طریق وجوب وفای به وعد به استحقاق ثواب اشاره کرده اند. 10- تعلق ثواب به اطاعت می تواند شرائطی داشته باشد، خواجه نصیر الدین چند شرط را برای آن ذکر کرده است که برخی از آنها مورد تایید قرآن کریم و روایات است، بعضی از این شرایط عبارتند از:الف: قصد تقرب در امتثال تکلیف؛ب: موافات یعنی محافظت بر طاعت تا هنگام مرگ؛ت: سختی و مشقت در امتثال تکلیف؛11- وفای به وعد طبق ادله عقلی ونقلی واجب است، اما وفای به وعید واجب نیست.12- حبط در قرآن و روایات به معنای « فاسد شدن عمل » به کار رفته است.13- احباط در قرآن معنایی غیر از مصطلح معتزله دارد، و به معنای حبط به کار رفته است، اما در روایات به معنای « بطلان عمل و ثواب آن به وسیله گناه » آمده است.14- در اصطلاح متکلمین معتزلی، حبط و احباط به یک معنا است، این معنا عبارت است از: « خروج فاعل طاعت از استحقاق مدح و ثواب به استحقاق ذم و عقاب توسط معصیتی که بعد از طاعت انجام گرفته است. »، ولی این معنا مورد تایید قرآن و روایات نیست.15- تکفیر به معنای « عفو سیئات »، مورد تایید قرآن و روایات است.16- تکفیر در اصطلاح متکلمین عبارت است از « محو گناهان متقدم مکلف به وسیله طاعت متاخر او»، این معنا نیز مورد تایید قرآن و روایات نمی باشد.17- از منظر قرآن، روایات و برخی از متکلمین از جمله خواجه نصیر الدین ممکن است ثواب و عقاب در دنیا محقق شود، البته با ویژگیهای خاص دنیوی.18- تحقق ثواب و عقاب اخروی طبق ادله نقلی و عقلی ثابت شده است، و اوصاف ویژگیهای آن از جمله کامل بودن، روحانی و جسمانی بودن و دارای درجه بودن آن در قرآن و روایات بیان شده است.19- اثبات دوام ثواب توسط دلیل عقلی یا نقلی؛ مورد اختلاف متکلمین است، اما خواجه نصیر الدین طوسی آن را از طریق عقل ثابت می کند. 20- دوام عقاب برای مومن فاسق از نظر امامیه و اشاعره، طبق ادله عقلی و نقلی ثابت نیست، ولی معتزله عذاب او را دائمی می دانند، دائمی بودن عقاب کافر معاند مورد اجماع است.21- طبق ادله نقلی، توبه، عفو و شفاعت از مسقطات عقاب اند، و سقوط عقاب به وسیله توبه، عفو و شفاعت، تفضل است.22- یکی از ویژگیهای ثواب و عقاب اخروی، خلوص آنها از هر گونه زوائد است و ادله عقلی و نقلی این معنا را تایید می کند.

موضوع ارتباط آیات یک سوره با یکدیگر یا عدم ارتباط آن از دیرباز مورد اختلاف محققان بوده است، و اگر چه بعضی همانند اغلب مستشرقان متوجه ساختار کل حاکمبر سوره و ارتباط آیات نبوده اند، بعضی دیگر بر انسجام آیات هر یک از سوره ها تأکید داشته اند هرچند که غالباً رابطه مورد نظر آنها فراتر از ارتباط خطی نبوده است. این رساله جستجوی ارتباط شبکه ای آیات را در هریک از سوره های زمروغافر عهده دار شده است تا فارغ از بررسی های نظری، عملاً کیفیت ارتباط آیات این سوره ها، به تصویر کشیده شود. به این منظور از رهگذر استخراج موضوعات آیات و سازماندهی آنها هفت خط اصلی – ارتباطی در سوره زمرشناسایی شده است که عبارتند از: توحید، مخالفان حق، حقایق، معاد، نبوت، مومنان، پیامداعمال. ودر سوره غافر پنج خط اصلی - ارتباطی توحید، مخالفان حق، معاد، نبوت، مومنان. آنگاه ضمن دقت در نحوه جابجایی بین خطوط یاد شده و یافتن نقاط ظاهراً منقطع و بررسی آراء مفسران در توجیه موارد بررسی شده و در نهایت با کشف و شناسایی نکات تازه گامی برای پدیدار ساختن شبکه ارتباطی آیات در این سوره برداشته شده است.

چکیده ندارد.

ظلم امری نکوهیده و مخالف فطرت انسانی است و روح انسان ها آن را بر نمی تابد. دین اسلام نیز همواره بر حفظ عزت و حرمت انسان ها تاکید داشته است، ظلم به موجب تضییع حدود معین الهی، سبب زیر پا نهادن حرمت و عزت انسان ها می گردد.به همین جهت خداوند متعال در قرآن کریم ،نوع بشریت را از ظلم کردن و پذیرش ظلم نهی می کند.در این نوشتار که با عنوان بررسی گونه های ظلم از منظر قرآن و روایات به رشته تحریر در آمده است،گونه های ظلم در سه دسته طبقه بندی شده اند که عبارت است از :ظلم میان انسان و خداوند ،ظلم میان انسان و نفس خویشتن و ظلم میان انسان و انسان های دیگر.در محور ظلم میان انسان و خداوند به بررسی امکان ظلم خدا به انسان و مصادیق جزئی ظلم انسان به خداوند از قبیل شرک و تکذیب آیات الهی و...پرداخته شده است.همچنین ظلم انسان به نفس خویشتن، در دو بعد ظلم به جسم و ظلم به روح مورد بررسی قرار گرفته است.و در نهایت ظلم انسان به انسان های دیگر که همان ظلم اجتماعی است ؛در تقسیمات اجتماعی از قبیل خانواده ،نظام سیاسی(مردم و مسئولین )و نظام تربیتی(استاد و شاگرد)و ....مورد بررسی قرار گرفته و مصادیق ظلم در هر یک از آنها معین و تشریح شده است .به طور کلی ،می توان گفت :منکرات و ناشایسته های اخلاقی مندرج در قرآن و روایات- به ویژه در جایی که حقی نادیده گرفته شود- مصداقی از ظلم شمرده می شود و به بیان دیگر ،هر جا بایسته های اخلاقی و حقوق معین الهی نادیده گرفته شده اند؛ ظلمی صورت پذیرفته که گاهی در اثر جهل نسبت به آنهاست.

اعتقاد به وحدانیت خداوند محور و مولفه ی اساسی ادیان توحیدی به شمار می آید. بر این اساس در این پژوهش مفهوم توحید در قرآن و دین زرتشت با روش تحلیل محتوایی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. توحید یعنی خداوند را به «یکتایی» پذیرفتن و برای او شریک قرار ندادن است. قرآن مجید عنایت ویژه ای به توحید دارد و آیات فراوانی در این رابطه موجود است به طوری که می توان قرآن را به عنوان یک کتاب توحید و مبارزه با شرک معرفی کرد. در دین زرتشت هم، زرتشت، پیامبر این دین از میان خدایان متعدد آریایی قدیم، یکی را برگزید و بر روی همه ی خدایان دیگر خط بطلان می کشد؛ و خدای یگانه را اهورامزدا نام می برد. از نظر زرتشت زندگی صحنه ی ستیز خرد نیک (سپندمینو) و خرد خبیث (انگره مینو) می باشد؛ توحیدی که زرتشت تعلیم می داد، پس از وی به ثنویت آلوده شد، به این ترتیب که پس از وی انگره مینو، ابلیسی نیرومند گردید که در برابر اهورامزدا قرار گرفت. در نتیجه توحیدی که در قرآن مطرح است، توحیدی محض است که هیچ شائبه ای از شرک در آن راه ندارد؛ ولی در دین زرتشت وقتی اوستای قدیم مورد بررسی قرار می گیرد، دین زرتشت را دینی توحیدی می یابیم ولی در اوستای متأخر به شرکی می رسیم که بر اساس دوگانه پرستی بسیار مشخص و غیر قابل توجیه استوار است.

موضوع ارتباط یا عدم ارتباط بین آیات قرآن در یک سوره به طور کل و به عنوان موضوعی مهم از دیر باز مورد اختلاف بوده است، در یک سو، برخی از محققان مسلمان و اغلب مستشرقان قائل به عدم ارتباط بوده و در سوی دیگر برخی از مفسران که موافق بوده اند فقط به ارتباط خطی پرداخته اند، این رساله جستجوی ارتباط شبکه ای آیات را عهده دار شده است تا فارغ از بررسی های نظری پیرامون ارتباط یا عدم ارتباط آیات، عملاً کیفیت ارتباط آیات در سوره انعام به تصویر کشیده شود، به این منظور از رهگذر استخراج موضوعات آیات و سازماندهی آنها شش خط اصلی – ارتباطی شناسایی شده است که عبارتند از: توحید، نبوت، مخالفان حق (کفار، مشرکان، ظالمان)، مبانی و اصول، معاد و احکام. آنگاه ضمن دقت در نحوه جابجایی بین خطوط یاد شده و یافتن نقاط ظاهراً منقطع و بررسی آراء مفسران در توجیه موارد بررسی شده و در نهایت با کشف و شناسایی نکات تازه گامی برای پدیدار ساختن شبکه ارتباطی آیات در این سوره برداشته شده است.

اعتقاد به معاد و رستاخیز از بن‌مایه‌‌های جهان‌بینی ایرانیان باستان است. زیرا بدون باور به غایتی برای جهان، آفرینش نخستین نیز کامل نگردیده وبه امری بی‌‌هدف تبدیل می‌شود. در هر دو دین اسلام و زرتشت، هر انسانی باز‌تاب اعمال خود در این جهان را به صورت پاداش و جزا در جهان دیگر خواهد دید.گناه‌کاران به دوزخ می‌‌روند و پرهیزکاران در بهشت جای می‌‌گیرند. بنابر اعتقادات زرتشتیان، دوزخ ابدی نیست و گناه‌کاران نیز پس از آن‌که جزای اعمال بد خود را دیدند، به بهشت رفته و در آن‌جا به ادامه‌ی زندگی مینوی خود می‌‌پردازند. در این پژوهش، مسئله‌ی بهشت و جهنم را از دیدگاه دو دین اسلام و زرتشت مورد بررسی قرار داده‌ایم و از متون مقدس این دو دین یعنی قرآن کریم و اوستا مدد گرفته‌ایم تا به اهمیت مسأله‌‌ی معاد و مفهوم بهشت و جهنم از دیدگاه این دو دین پی ببریم.