جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عبرت به معنای پند گرفتن از طبیعت تاریخ گذشتگان است. خداوند در قرآن کریم به عبرت آموزی از مظاهر طبیعی چون آب، باد، دریاها، و ... دعوت می کند و آن ها را آیات الهی می خواند تا بندگان راه به سوی شناخت او بیابند و به روز رستاخیز ایمان آورند و از شگفتی هایی که در موجودات جهان می بینند درس توحید بیاموزند. از طرف دیگر دعوت به مطالعه در تاریخ می کند. با توجه به اینکه در منابع دینی ما، تاریخ دارای ارزش و اعتبار است از انسان ها می خواهد در زمین گردش کنند و در سرانجام پیشینیان تأمل کنند. قرآن کریم گناهانی چون ظلم، ستم، شرک، کفر، تکذیب آیات، تکبر، تجاوز از حدود الهی، اسراف و خوشگذرانی، ترک امر به معروف و نهی از منکر، تقلید کورکورانه، تفرقه و سستی در جهاد و اسراف و تبذیر را از جمله عوامل هلاکت امت ها بر می شمرد. ناکفته نماند که توجه به سنت های الهی درباره ی بشر نیز موجب عبرت پذیری است. سنت هایی چون سنت زیادت ظلالت، سنت املاء و استدراج، سنت های خداوند در رابطه با هلاکت، مرگ و تعذیب امت ها، و توجه می دهد که این سنت ها برای همه ی جوامع و در هر زمانی تکرار خواهد شد. لازم به ذکر است که قصه در قرآن جایگاه ویژه ای دارد. بر همین اصل، خداوند داستان های بسیاری از پیامبران و اقوام گذشته در قرآن نقل می کند. داستان پیامبرانی چون حضرت نوح، هود، صالح، لوط، ابراهیم، موسی و ... . حال امت های آن ها را شرح می دهد و از گناهانی که موجب هلاکت و عذاب آن ها شد، بیم می دهد. چگونگی نزول عذاب الهی بر آن ها را دقیقاً بیان می کند تا درک آن برای همگان ممکن باشد. از افرادی چون قارون و فرعون سخن به میان می آورد که چگونه غرق دنیا پرستی شدند و در نهایت با ذلت و خواری با تمام جاه و جلال خود خداحافظی کردند. سرگذشت قوم سبأ را نقل می کند تا بندگان همیشه شکر گزار نعمت های الهی باشند و از یاد او غفلت نکنند. باشد تا با پند گرفتن از داستان های حکیمانه ی قرآن کریم در راه تعالی و جلوگیری از سقوط جامعه خویش گام برداریم.

عبرت به معنی پند و موعظه گرفتن از آفریده های الهی، و از سرگذشت اقوام گذشته و امت های پیشین از حضرت آدم? تا حضرت خاتم ? است، تا انسان به وسیل? آیات و نشانه های روشنگر الهی به شناخت قدرت و عظمت او دست یابد و به درجه ای از توحید و معرفت در حدّ توان خود برسد. خداوند متعال در قرآن، انسان ها را به سیر و سفر و مطالعه آثار برجای مانده از گذشتگان فرامی خواند تا با دیدن و شنیدن سرگذشت آنان به تأمل و تفکر بپردازند و از دلایل پیروزی اهل ایمان و شکست و هلاکت طغیان گران و کافران پند و موعظه گیرند، و از دیدن آفریده های الهی به عظمت و قدرت پروردگار توانا توجه پیدا کنند و بدانند که این جهان بر طبق نظم و برهان قاطع آفریده شده و به سوی هدف و غایت مشخص در حرکت است، و بی هدف آفریده نشده است. قرآن با بیان نکات عبرت آموز، انسان ها را به پندآموزی از آیات نورانی اش قرآن فرا می خواند. هدف این رساله نیز بیان گوشه ای از این آیات هدایت بخش و زمینه های عبرت گیری و اشخاصی است که از کنار این پندها هوشمندانه و متفکرانه عبور می کنند و با دید? بصیرت به مقام خشیت پروردگار دست می یابند. هم چنین مؤلف یاد آور می شود که قرآن بیان موانع عبرت آموزی، عرصه را برای کسب فواید و آثار عبرت پذیری برای افراد قابل هدایت آماده می کند. بسیاری از آیات قرآن کریم به بیان داستان ها و قصص اقوام گذشته می پردازد؛ اما پرداختن به آنها در حد این رساله نیست ما فقط به گوشه ای از این آیات پرداخته ایم. آیاتی که خداوند در آنها انسان را به عبرت گیری از قصص، داستان ها، آیات و نشانه ها فرامی خواند و با بیان قصص انبیایی چون حضرت نوح و صالح و هود و لوط و موسی و ابراهیم و یوسف : و یا وقایع زمان پیامبراسلام? انسان ها را به عبرت گیری از داستان پیامبران و اقوام ایشان دعوت می کند و می فرماید: قرآن، عبرت آموزی را ویژگی خردمندان و اهل بصیرت و خشیتی معرفی می کند که عرصه را برای بهره برداری از آیات الهی در درون خود مهیا کرده و به توحید و خداشناسی و دوری از خطا و حقانیت رسالت پیامبر اسلام? و هدایت و رحمت الهی- که خاص بندگان مؤمن است- دست پیدا کرده و خود را از سقوط در تاریکی غفلت و عذاب الهی نجات داده اند. زیرا اگر انسان روح و قلب را از گوهر خرد و بصیرت و خشیت محروم کند خود را از سعادت اخروی بی نصیب ساخته است. تحقیق پیش رو، کلیات و شامل چهار فصل به شرح زیر است: فصل اول: مفهوم شناسی؛ فصل دوم: عرصه های عبرت گیری؛ فصل سوم: زمینه ها و موانع عبرت پذیری؛ فصل چهارم: آثار و فواید عبرت پذیری.

این پژوهش با عنوان «عبرت آموزی در قرآن و روایات» در هفت فصل سامان یافته است: فصل اول به مقدمه، بیان مسئله، سؤال های پژوهش، بیان ضرورت، اهمیت، اهداف و پیشینه تحقیق اختصاص دارد. فصل دوم درباره مفهوم شناسی و ضرورت عبرت آموزی است و جنبه های مختلف عبرت آموزی از جمله: عبرت در فرمانبری از پیامبر اکرم| و عدم آن، عبرت در حیوانات، زمین، آسمان و... مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم، مهم ترین عوامل عبرت آموزی طبق نصوص، آیات، تاریخ، سیر و گردش، آثار باستانی و طبیعت بررسی شده است. فصل چهارم به بررسی زمینه های عبرت آموزی از منظر قرآن و روایات پرداخته است. فصل پنجم عبرت پذیران را از منظر قرآن و روایات مورد نقد و بررسی قرار داده است. فصل ششم به آثار نتایج عبرت پذیری و نتیجه آن مانند تربیت و هدایت انسان، رشد و رسیدن به کمال، ایجاد امنیت و آرامش و... پرداخته است. فصل هفتم درباره موانع عبرت پذیری است و مهم ترینِ آن موانع عبارت اند از: حسادت، هوای نفس، کوردلی، ناباوری، ناامیدی به حیات اخروی، رفاه طلبی و دنیاطلبی.

موضوع این پژوهش «عبرت آموزی از دیدگاه قرآن و حدیت» می باشد و بر آن است که این مساله مهم را با استفاده از آیات ،کتب معتبر حدیثی ،تفاسیر؛و دیدگاه صاحبنظران مورد تحلیل قرار دهد. این پژوهش برای رسیدن به هدف اصلی خود، اهداف ویژه ای را بصورت زیر طراحی نموده و آنها را در قالب سوال مطرح نموده است: 1- بررسی مفهوم عبرت 2-آشنایی با اهل عبرت 3- آشنایی با منابع عبرت4- آشنایی با پیامدهای عبرت با توجه به ماهیت ، اهداف و امکانات موجود ،روش تحقیق توصیفی – تحلیلی برای موضوع انتخاب و با استفاده از فن فیش برداری مطالب جمع آوری گردیده است. پس از تحلیل و بررسی مطالب در فصل چهارم نتایج ذیل حاصل گردیده است : «عبرت» در لغت به معنای «عبور کردن» و «ازحالتی به حالت دیگر رسیدن و عبور کردن» است و حالتی است که در اثر برخورد با امور ظاهری و مشهود، برای انسان پدید می آید و به معرفتی باطنی و غیر مشهود منتهی می شود. منابع عمده عبرت عبارتند از : 1- دنیا 2- تاریخ 3- سرگذشت گذشتگان 4- شگفتیهای خلقت5- تجربه اولیه انسان ٬ به خاطر تشابه زندگی انسانها و اقوام وملل مختلف با یکدیگر هرکدام از گزینه های بالا می تواند منبعی موثق برای انسان به شمار بیاید. در بررسی آیات و روایات افراد زیر اهل عبرت به حساب می آمدند : 1- متقین 2- خاشعین3-مبصرین 4- صابرین 5-هوشمندان 6-خردمندان 7- شنوندگان 8- مؤمنین که خداوند بعد از نام بردن اهل عبرت سرگذشتها و حوادث تاریخ را ، همه برای پند گرفتن این گروه می داند ، البته در جاهای دیگر از قرآن اهل عبرت را بسط می دهد و کل انسان را واجد عبرت پذیری می داند در کنکاشی که در آیات و روایات شد به آثار تربیتی و اخلاقی عبرت پرداخته ایم که عبارتند از: 1- کسب تجربه 2- بازداری از خطا و گناه 3- بصیرت 4- چراغی برای راه آینده 5- یافتن راه صحیح 6- هشدار دهندگی مهمترین مشکل و محدودیتی که این پژوهش با آن مواجه بود، کمبود منابع در محل سکونت و در نتیجه عدم امکان بررسی عمیق و همه جانبه موضوع بود و پیشنهاد می گردد، پژوهشگران علاقمند هر یک از اهداف ویژه این تحقیق را در یک پژوهش مستقل مورد بررسی قرار دهند.

این نوشتار شامل یک مقدمه و پنج فصل است. فصل اول به واژه عبرت و کاربرد آن در قرآن اختصاص یافته است و سه فصل دیگر به داستانهای پیامبران و عبرتهای آن داستانها اختصاص یافته و فصل پنجم این تحقیق داستانهای اصحاب در قرآن نام گرفته است/

این تحقیق از یک مقدمه و چهار فصل با این موضوعات تشکیل یافته است: مقدمه: معرفی قرآن، معنای لغوی تفسیر، معنای اصطلاحی تفسیر، تاریخ تدوین تفسیر، مراحل تدوین علم تفسیر، تفسیر مأثور یا تفسیر اثری، مشهورترین تفاسیر اثری؛ فصل اول، پاره ای از خصائص قرآن: قرآن هدایت و برهان و موعظه و نور از جانب پروردگار است، قرآن قابل فهم است، اجمال قرآن، ذکر بودن قرآن و معرفی اهل ذکر، قرآن دارای آیات محکم و متشابه است، قرآن دارای ظاهر و باطن است؛ فصل دوم، چگونگی راه یابی به مفاهیم قرآن: بیان پیامبر(ص) در ضرورت حضور امامان معصوم(ع) در کنار قرآن، بیان علی(ع) در مورد راسخان در علم؛ فصل سوم، تبیین جایگاه ائمه و ضرورت مراجعه به تفسیر روایی: مقاصد قرآن، کلام ثقیل خداوند چگونه آسان می گردد، آیات قرآن مجمل است و نیاز به مبین دارد، چگونگی تفسیر و هدایت اهل ذکر، قرآن حجت خدا بر خلق است و چگونه می توان از این حجت الهی بهره گرفت، صراحت قرآن در ارجاع به سوی مبین، نتیجه ی عدم رجوع به قرآن گمراهی و ضلالت است، ضرورت مراجعه به اهل قرآن در متشابهات؛ فصل چهارم، سخن صحابه و تابعین و دانشمندان اهل سنّت درباره ی اهل بیت(ع)

پوشش در ادیان و اقوام پیش از اسلام بی سابقه نیست گویا گرایش فطری انسان، او را به نوعی پوشش فرا خوانده است و در برخی از اقوام و ادیان به سخت گیری شگفتی نسبت به پوشش بر می خوریم که اصولا بررسی های تاریخی، نشان می دهد که حجاب اصطلاح جدید است و در قدیم لفظ پوشش بوده است. همچنین در آیات حجاب کلماتی به کار رفته است که باز شناسی دقیق آن ها بی گمان به روشن شدن آیات کمک شایانی خواهد کرد. از جمله(جلباب، خمار، تبرج، جیب) پس از بررسی اجمالی مفهوم حجاب و معنای آن و جایگاه و اهمیت آن به نظر قرآن که زن را لؤلؤ و مرجان معرفی می کند زمانی که در صدف حجاب قرار گیرند به بحث در مورد آیات مربوط حجاب و پوشش اسلامی پرداخته و چگونگی حدود پوشش کفیت پوشش در برابر نامحرم و اجنبی را با نگرش در آیات و روایات و اقوال فقیهان روشن ساختیم همچنین نکاتی که در آیات ( سوره نور و احزاب) بیان شده که به طور مختصر مورد بررسی و نظر مفسرین را، در این باب مطرح نمودیم و لازم دانسته حدود زینت را از زبان قرآن مورد بررسی قرار داده و تقوی ( در نگاه، زینت، نگاه به چهره و دست ها) را مشخص کنیم همچنین گواه دیگر رسالت عظیم اهل بیت در حفظ پوشش بر همگان معلوم و روشن است که این بزرگواران در همه ابعاد زندگی اسوه اند(در ایمان، عمل، پاس داشتن عفاف و حفاظت از مکانت انسانی زن های مسلمان است) و روایات مأثوره از ائمه اطهار شاهد و دلیل بجا بر پا داشتن حجاب می باشد. حجاب از جمله نتایجی که به دنبال دارد از نظر روانشناختی و اجتماعی بر روی فرد و جامعه تأثیرات به سزایی دارد و عدم حضور زن یا حضور زن در جامعه به حجاب و عفاف او بستگی دارد و می تواند نقش فعال و سازنده ای در جامعه داشته باشد و شواهد تاریخی بر این مطلب گواهی می دهند و همین مسئله حجاب بر عکس می تواند پیامدهای زیانبار هم برای فرد هم برای جامعه بدنبال داشته باشد از همه مهمتر سبب از بین رفتن کانون گرم خانواده می وشد بنابراین زن با حجاب از اینکه بازیچه هوی و هوس ها قرار گیرد یا اینکه عامل فساد گستری فساد اندیشان شود، جلوگیری می کند بالاخره هویت شخصیت زن در گرو منش و روش زندگی اوست حجاب و پوشش منش والای زن مسلمان و نقش عظیم او در جامعه می باشد. از جمله مسائلی که باید در جامعه به آن توجه شود راه های اجرای عفاف در آن جامعه می باشد چنانچه راه حل های این معضل اجتماعی(بی حجابی) را نمی توان ساده انکارانه در مطالبی محدود کرد. با بکار بردن راه هایی که اسلام هم آن را تأیید می نماید جلوی این مفسده را گرفت و شاهد جامعه ای بود که زن و مرد در کنار یکدیگر به کار و فعالیت بپردازند بدون اینکه خطر کسی را تهدید نماید.

موضوع تحقیق « عبادت در قرآن» می باشد که هدف از انتخاب این موضوع آشنایی با ماهیت عبادت و چگونگی بهره مندی از آن می باشد. چرا که « عبادت» یکی از امور عبادی بسیار مهم و موثر در زندگی فردی و اجتماعی انسان می باشد. تحقیقی که تهیه و تدوین شده با موضوع عبادت در قرآن در سه بخش گردآوری و تنظیم گردیده است و هر بخش دارای چند فصل می باشد. بخش اول: مفهوم عبد، عبادت وعبودیت، مورد بررسی قرارگرفته است. در این زمینه به آیاتی از قرآن استناد شده تا صورتی از چهره بنده، در ذهن خواننده مجسم گردد و نیز با حقیقت بندگی تا حدودی آشنا شود و بتواند در مسیر رسیدن به خالق خویش قدمی بردارد. بخش دوم به ارکان عبادت و ویژگی های عبد و معبود می پردازد و ارتباط هر دو را نیز بیان نموده است تا بدین وسیله انسان به قرب الهی برسد و به اسماء حسنی متّصل شود. بخش سوم: شیوه های عبادت موجودات مورد بررسی قرار گرفته است تا یادآوری برای انسان باشد که تمامی موجودات جهان؛ اطاعت بی چون و چرایی در برابر خداوند متعال دارند و هرکدام به نحوی مراتب فروتنی خود را به مقام ربوبی ابراز می کنند. در این نوشتار سعی شده بیشتر در تأیید مطالب از کتاب انسان ساز، قرآن و تفاسیر استفاده گردد تا صحت نوشته ها پیرامون این مبحث برای هر انسان بیدار دلی به تأیید برسد. امید است توانسته باشیم در راستای این امر مهم گامی هر چند کوچک برداریم. نوشته حاضر جهت کشف حقایق بیشتر برای خواننده، بنیادی است و به شیوه ی کتابخانه ای به دسته بندی مطالب می پردازد. که با در نظر گرفتن موضوع دینی و وحیانی، به روش تحلیلی، توصیفی و کشف علت ها جهت رسیدن به معلول ها در مسیر اهداف نگارش گام برمی دارد. از نتایج تحقیق می توان به موارد ذیل اشاره نمود: 1 اگر انسان، خالقیت خداوند را دریافت و آگاهی خدا را نسبت به همه شؤون زندگی و جهان پذیرفت؛ آنگاه به بهترین کمال خود می رسد. که همان عبودیت انسان برای خداست. 2 آنچه انسان از اسرار این عالم می داند، در برابر آنچه نمی داند؛ همانند قطره ای در برابر دریا و ذره ای در مقابل کوهی عظیم می باشد. در واقع ما تسبیح، حمد و سجده موجودات را، نمی شنویم زیرا آنچه را که می شنویم تنها کلمه ای از یک کتاب بزرگ است و آنچه را درک می کنیم به قدری ناچیز است که به حساب نمی آید. 3 گیاهان با سجده خود، در حقیقت فرمان حق تعالی را اطاعت می نمایند و از آن امتناع نمی ورزند. 4 تمام موجودات جهان به نحو خاصی، مراتب فروتنی و تذلل خود را برای عالی ترین مظهر، که مقام ربوبی است ابراز می نمایند. 5 عبادت و پرستش خدای یکتا و ترک پرستش هر موجود دیگر، یکی از اصول تعلیمات پیامبران الهی است، تعلیمات هیچ پیامبری از عبادت خالی نبوده است. چنان که می دانیم در دین اسلام، عبادت سرلوحه همه تعلیمات است.

عبادت در قرآن و سنت عبادت یعنی اینکه انسان خود را به خضوع و بندگی وادار کند، توجهش را به سوی خدا متوجه نماید تا به سعادت و زندگی جاویدان برسد و به اصلاح و تهذیب نفس بپردازد. و هدف کلی این پایان نامه تبیین و بررسی چگونگی عبادت از دیدگاه قرآن و سنت است و هدف جزئی آن شناسایی جایگاه، فلسفه، شیوه ها، آثار، آداب، راه های ترویج، چگونگی از بین بردن عوامل و موانع عبادت، بیان عواقب ترک عبادت و آثار رواج این امر مقدس می باشد. در بخش اول فصل اول معنای عبادت را بیان کردیم که به شانزده معنی و مفهوم این واژه پرداختیم سپس در نتیجه عبادت خواه به معنی بندگی، پرستش یا اطاعت باشد تمام آن سراسر مخصوص خداست. و عبادت غیر خدا، خواه برای شیطان، جن، بت، خلاصه عبادت و کرنش برای طاغوت منفور و ممنوع است. و در فصل دوم غرض از خلق کردن جن و انس پرستش خداست و انسان همیشه نیازمند به خداست. و در فصل سوم اینکه فلسفه عبادت چیست؟ و اینکه چرا باید خداوند را عبادت کنیم و آیا خدا به عبادت ما نیاز دارد یا نه. در بخش دوم فصل اول شرایط و ویژگی های عبادت بیان شد که از جمله شرایط و ویژگی های عبادت: شناخت خدا روزی حلال حضور قلب و طهارت و ... می باشد. و در فصل دوم ترویج و آثار عبادت به کار برده شده از جمله ترویج آن نیاز به استدلال های عقلی، لذت و شیرینی عبادت، از بین بردن عوامل بی رغبتی می باشد از جمله آثار دنیوی 1. خداترسی 2. سلامت جسم و جان 3. مصونیت در برابر گناه 4. بی نیازی از مردم 5. کامروایی و خوشبختی و ... می باشد. و آثار اخروی 1. آسایش قبر 2. انیس در قبر 3. ایمنی در محشر و ... می باشد. و در بخش سوم فصل اول آداب عبادت بیان شده از جمله آداب عبادت: 1. تفکر در کار خدا 2. آموختن دانش 3. عبادت مخفیانه و ... می باشد و در فصل دوم پیامدهای ترک عبادت بیان شده که سرپیچی از دستورات خداوند همه زیان های دنیوی دارد و هم زیان های اخروی. زیان های دنیوی از آن جمله: 1. قساوت قلب 2. خودفراموشی و ... را در بر دارد و اما زیان های اخروی: 1. عذاب برزخی 2. رسوایی محشر 3. ورود به دوزخ می باشد. و روش تحقیق من در این پژوهش به قصد رسیدن به وضع بهتر ( توسعه ای) و بر اساس راهبرد این تحقیق توصیفی و تحلیلی است و بر اساس روش کتابخانه ای است و به اعتبار موضوع تحقیق دینی می باشد و به اعتبار روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای است و به اعتبار ماهیت موردی و تحلیلی است.

ضرورت حجاب از دیدگاه قرآن و سنت از بدیهیّات فقه اسلامی است که تا پیش از زیادتی کشف حجاب در فرهنگ غرب، در کشورهای اسلامی به عنوان یک حکم ضروری نزد همه مسلمین پذیرفته شده و تنها در حدود پوشش میان فقها اختلاف نظر بود، امام پس از این دوره که تقریبا آغاز آن در ایران پس از انقلاب مشروطیت می باشد برخی سعی نموده اند که با قرائت های مختلف از متون دینی یا طرح شبهات مختلفی مبانی دینی و تئوری حجاب را مورد هجوم قرار دهند. لذا پژوهنده در این مقام سعی دارد تا با استفاده از آیات کلیدی حجاب و تفاسیر معروف و لغتنامه های معتبر و نیز کتب فقهی قدیم و جدید و مطالعه آثا معاصری که پیرامون مسئله حجاب نوشته شده است به تبیین ضرورت حجاب از دیدگاه قرآن، فقه و سنت بپردازد. در فصل اول، پس از تعریف حجاب سعی نموده ایم تا ریشه های حجاب را در فطرت آدمی جستجو کرده و اثبات کنیم، تسلیم در برابر حکم حجاب ثمره شناخت انسان از خود و شارع حکیم و بی نیاز است. در فصل دوم تاریخچه مختصری از حجاب در آیین ها و سرزمین های مختلف بیان شده است. در فصل سوم به ضرورت حجاب از دیدگاه قرآن از مسیر بررسی آیات حجاب پرداخته ایم. در فصل چهارم، با بیان نظریات مختلف فقهی در حدود پوشش، نظر مشهور امامیه در وجوب ستر همه بدن به جز صورت و دو دست تا مچ بیان شده و نیز حدود پوشش زن در نماز و تفاوت آن با پوشش بانوان در برابر غیر محرم و چگونگی پوشش بانوان در برابر محرم با نگاهی به دستورات اخلاقی آن و نیز تفاوت حجاب زنان سالخورده با اشاره به آیه 60 سوره نور و در انتها به اختلاف فقها در میزان جواز کشف حجاب در برابر خواستگار که در احدیث به آن اشاره شده، بیان شده است. در فصول بعدی ( پنجم تا هشتم) پس از بیان ضرورت حجاب از منظر عقل و جامعه شناسی و روانشناسی به برخی از شبهات پیرامون حجاب پاسخ گفته شده است.