جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه مسألة آزادی عقیده، تبدیل به شعار بسیاری از محافل سیاسی و به خصوص ابرقدرت های جهان شده است. مبحث ارتداد در اسلام در یکنگاه با این آزادی متعارض به نظر می رسد. اگر چه این مبحث اختصاصی به دین اسلام نداشته و در ادیان بزرگ جهان نیز جایگاهی برای خود دارد؛ با وجود این، فرصتی را برای بهانه جوئی های دشمنان دین فراهم آورده است. برای حل این مشکل ابتدا به جمع آوری و سپس تحلیل اطلاعات به روش کتابخانه ای پرداخته ایم. منابع اطلاعاتی در این خصوص دو دسته اند: یکی کتب علمای دین، و دیگری کتب تاریخی و تفسیری مرتبط با شرایط و مقتضیات زمان نزول آیات ارتداد، مبحث ارتداد میان علمای دین و زمان های مختلف شکل متفاوتی به خود گرفته است. متقدمین در تعریف و تعیین محدودة ارتداد بیانات مختلفی دارند؛ اما در مجموع، مرتد را مسلمانی می دانند که از اسلام روگردان شود. چنین کسی مستحق شدیدترین عقوبت دنیوی و اخروی است. اما متأخرین در این امر قائل به تساهل شده، طرح شبهات علمی و نیز عقاید شخصی بدون اقدام عملی بر ضد دین را از این مبحث جدا می دانند. همچنین در اجرای مجازات ارتداد، رعایت مصالح و مقتضیات زمان را لازم دانسته اند. اما بررسی شرایط و مقتضیات نزول آیات ارتداد، هم چنین، سیرة عملی پیامبر(ص) این حقیقت را به ما نشان می دهد که در موطن اصلی صدور احکام اسلامی و زمان نزول آیات مربوط به آن، اغلب به کسانی عنوان مرتد بار می شد که درصدد جاسوسی، خیانت، قتل و امثال آن بر می آمدند. اینان برای فرار از مجازات، از دین خارج شده و به مشرکان می پیوستند؛ اما جایی که فرد بدون انگیزة دشمنی و الحاد تغییر دین داده و علیه اسلام دست به اقدام عملی نمی زد، دستور مجازاتی برای وی صادر نمی شد. این مسأله موید نظریة علمای متأخر است. بنابراین، با شناخت جایگاه واقعی ارتداد در اسلام، بر چهرة خشن و نامعقولی که افراد بی اطلاع یا مغرض از دین ساخته اند، خط بطلانی کشیده خواهد شد./

این پروژه تحقیقاتی با عنوان بررسی سیاق قرآن کریم و نقش آن در تفسیر، در پی آن است به بررسی سیاق و نقش آن در تفسیر آیات قرآن کریم به عنوان یک هدف کلی و یک سری اهداف جزیی بپردازد. با توجه به ماهیت، اهداف تحقیق و امکانات موجود، روش توصیفی تحلیلی برای موضوع انتخاب شده است . سیاق از ماده ی سوق گرفته شده و در لغت به معنای اسلوب سخن، طریقه و روش می باشد و در اصطلاح عبارتست از هر گونه دال یا نشانه ای که با لفظی که فهم آن مقصود است همراه باشد خواه آن دال و نشانه لفظی باشد یا آن دال و نشانه حالی و غیر لفظی باشد . سیاق از صدر اسلام تاکنون در تفسیر آیات مورد توجه بوده است که برخی از مفسرین تنها به معنای لغوی و گروهی دیگر علاوه بر معنای لغوی از سیاق در معنای اصطلاحی نیز در تفسیر آیات استفاده کرده اند. پرداختن به سیاق مبتنی بر دو اصل توقیفی بودن چینش آیات و عدم تحریف قرآن می باشد که در صورت اثبات این دو می توان به سیاق استنادکرد . سیاق دارای چهار نوع سیاق کلمات، سیاق جملات، سیاق آیات و سیاق سوره ها می باشد. برای تحقق سیاق دو شرط وحدت صدور و وحدت موضوع لازم و ضروری است . نقش های سیاق در تفسیر عبارتند از : 1- شرح لغت، 2- تعیین اعراب کلمات، 3- کشف معانی آیات، 4- توسیع و تحدید معنای کلمات، 5- نقد روایات اسباب النزول، 6- شناخت آیات مکی از مدنی، 7- نقد احادیث تفسیری، 8- تعیین مرجع ضمیر 9- تعیین مصداق کلمه، 10- ترجیح دیدگاههای تفسیری بر یکدیگر، 11- برداشت خاص از آیات ، 12 - ترتیب نزول ، 13- تعیین و ترجیح قرائتها ، 14- تبیین مجمل ، 15- تخصیص عام و مقید ساختن مطلق

این پایان نامه دارای شش بخش اصلی با عناوین ذیل است: تاریخچه ای درباره نسل انسانها و اولین ازدواج در قرآن، اهداف ازدواج از دیدگاه قرآن و سایرمنابع، مهریه از منظر قرآن و مفسران و سایر دانشمندان،تعدد زوجات در آیات قرآن، طلاق از نظر قرآن و منابع دیگر و ازدواج موقت در آیات قرآن و تفاسیر.

مباحث اصلی این تحقیق در هفت بخش با این عناوین آمده است. بخش اول شهوت مال و ثروت و عفت در مقابل آن؛ بخش دوم، شهرت جاه و مقام و عفت و پاکدامنی نسبت به آن؛ بخش سوم، شهوت خوردن و آشامیدن و عفت نسبت به آن؛ بخش چهارم، شهوت تکلم کردن و عفت نسبت به آن؛ بخش پنجم، شهوت جنسی و عفت ورزیدن در آن؛ بخش ششم، عفت عمومی؛ بخش هفتم، ازدواج و فواید آن.

یکی از مفاهیم مهم قرآن کریم، بحث از نور و تقابل آن با ظلمت است. وجود چنین مفهومی از دیرباز دربسیاری از ادیان و آئین ها ، ما را به جایگاه مهم آن رهنمون می سازد. این واژه در آیات متعددی از قرآن کریم و در معانی مختلفی چون خداوند، کتب آسمانی و عنایات الهی برای بندگان به کار رفته است. علاوه بر این در قرآن کریم از مفهوم حقیقی ونیز مجازی این واژه سخن به میان آمده است. به نظر می رسد ارتباط تنگاتنگی میان مفاهیم حقیقی و مجازی این دو واژه وجود داشته باشد. این ارتباط در پایان جهان و خاموش شدن نور فیزیکی و اشراق جهان به درخششی الهی و معنوی نمود پیدا می کند. نور در روایات نیز در همان مفاهیم قرآن کریم به کار رفته است؛ علاوه بر آنکه استعمال این واژه در مفاهیم دیگری نیز به چشم می خورد که در همان مفاهیم اصلی قابل انطباق است.

در این تحقیق شیوه های مناظرات امام صادق و انبیاء در شش بخش با این مباحث بررسی تطبیقی شده است: بخش اول، کلیات: کلیدواژه های تبلیغ، دعوت، شیوه و مناظره، معنای لغوی و اصطلاحی و هدف و فواید و تاریخچه مناظره، معنای لغوی و اصطلاحی و انواع جدل و آثار شوم مجادله به باطل، آداب و آفات بحث و مناظره؛ بخش دوم، بررسی شیوه های مناظرات انبیاء(ع) (نوح، هود، صالح، ابراهیم، لوط، شعیب، موسی، عیسی و محمد(ص))؛ بخش سوم، زندگی امام صادق(ع)؛ بخش چهارم، شرایط فرهنگی عصر امام صادق(ع): تحولات فرهنگی، مخاطبان امام صادق(ع)، مکاتب عصر امام صادق(ع)؛ بخش پنجم، مهم ترین شیوه های مناظرات امام صادق(ع): بررسی اجمالی مناظرات، سئوالات مطرح در مناظرات و شیوه های مناظرات امام صادق(ع). در بخش ششم، مناظرات امام صادق(ع) با مناظرات انبیا مقایسه شده و نتایج ذکر گردیده است.

در این پایان نامه، آیات نازل شده در شأن اهل بیت در دو تفسیر نورالثقلین و الدرالمنثور بررسی شده اند.مباحث این پژوهش عبارتند از: شأن قرآن و اهل بیت(ع)، راههای شناخت اهل بیت (ع) چون مطالعه قرآن،روایات و سیره، توسل به اهل بیت (ع) و تدبر در احوال دست پروردگان آن ها؛ بررسی شخصیت اهل بیت (ع)در سوره های حمد، بقره، آل عمران، نساء، مائده، انعام،اعراف و توبه.

این تحقیق در دو بخش با این مطالب تنظیم و تدوین یافته است: بخش اول، بررسی مفهوم شک از دیدگاه قرآن و حدیث: کلیاتی درباره ی شک و تردید (بررسی مفاهیم لغوی شک و مترادفات آن، جایگاه شک در آیات قرآن)، عوامل ظهور شک و تردید (ریشه های پیدایش شک و تردید، انواع شک، مراتب شک، نکوهش شک)، آثار و تبعات شک و تردید (آثار شک، شعب شک، ارتباط شک و کفر، ارتباط شک و عدم بصیرت، ارتباط شک و اضطراب و هوی نفس)، راه های مقابله با شک و تردید (عوامل از بین برنده ی شک، حسن ظن به خدا)؛ بخش دوم، بررسی مفهوم یقین در قرآن و حدیث: کلیاتی درباره ی یقین (بررسی مفاهیم لغوی یقین، جایگاه یقین در آیات قرآن و به لسان حدیث، بررسی تفاوت واژه های علم و یقین و ایمان)، بررسی شعب یقین (بررسی ارکان ایمان، بررسی مراتب یقین، حدّ یقین، مجاری یقین، آثار و ثمرات یقین، فضیلت های یقین)، نشانه های اهل یقین (نمونه هایی از اهل یقین، موارد از بین برنده ی یقین، موانع رسیدن به یقین).

در این رساله، روش بانو امین در تفسیر مخزن العرفان به پژوهش نهاده شده است. جهت تحلیل دقیق و کامل موضوع این تحقیق در سه فصل تنظیم گردیده است. فصل اول: کلیات شامل دو بخش است؛ نخست با تکیه بر مدارک مستند، زندگی نامه، فعالتهای علمی و عملی، اساتید و شاگردان، اجازات اجتهادی و شخصیت معنوی و اخلاقی بانو امین به اختصار گزارش شده و در بخش دوم منابع مورد استناد مخزن العرفان نیز توصیف مختصری از این تفسیر آمده است. فصل دوم که محوری ترین فصل این تحقیق است، مبانی، روشها و گرایشهای تفسیری مخزن العرفان کاویده شده و شامل سه بخش است؛ در بخش اول، ابتدا به دیدگاه بانو امین در خصوص دو واژة تفسیر و تأویل و مباحثی پیرامون آن دو پرداخته شده و سپس مبانی بانو امین در تفسیر همچون، حجیت ظواهر قرآن، بواطن قرآن، حجیت اخبار آحاد و وحیانی بودن الفاظ قرآن به بحث نهاده شده است. بخش دوم به بررسی روش تفسیری مخزن العرفان اختصاص دارد. از آنجا که روش تفسیری، در سایة مستندات مورد استفاده مفسر تعیین می شود در این بخش مستندات تفسیری بانو امین همچون قرآن، روایات، قواعد ادبی- زبانی، قواعد عقلی و کشف و شهود مورد بررسی قرار گرفته و این نتیجه به دست آمده که نویسنده از تمامی این منابع در کنار هم استفاده نموده، لذا نمی توان روش خاصی را برای این تفسیر برشمرد. بخش سوم به گرایشهای تفسیری مخزن العرفان پرداخته و جهت گیری های مختلف اجتماعی، تربیتی، اخلاقی، عرفانی، فقهی، کلامی و فلسفی در این تفسیر ارزیابی شده است. با وجود این جهت گیری های مختلف به نظر می رسد به گرایش خاصی نیز در این تفسیر نمی توان اشاره کرد؛ چرا که بانو امین به هیچ یک از این گرایشها به طور خاص و ویژه به نحوی که تمام تفسیر او را تحت تأثیر قرار دهد نپرداخته، گرچه جنبه های اجتماعی، تربیتی و اخلاقی نسبت به سایر جنبه ها در این تفسیر کمی مشهودتر است. بالاخره فصل سوم تحقیق مربوط به بررسی دیدگاههای بانو امین در برخی از مباحث علوم قرآن است. مباحثی که در این فصل بدان پرداخته شده عبارتند از: وحی، محکم و متشابه، اعجاز قرآن، تحریف ناپذیری قرآن و نسخ در قرآن/